De plenaire Senaat stemt vandaag over een wetsvoorstel dat elke verdachte die een arrestatie riskeert het recht geeft op “vertrouwelijk overleg met een advocaat” vóór zijn eerste verhoor. De tekst moet de Belgische wetgeving in lijn brengen met het beruchte Salduz-arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uit 2008, dat die bijstand van een advocaat essentieel noemt voor een eerlijk strafproces. De tekst die voorligt in de Senaat voorziet dat elke persoon die op verhoor moet, in welke hoedanigheid ook, een verklaring van zijn rechten krijgt.
Al wie verdacht wordt van een misdrijf dat zijn arrestatie kan opleveren, kan zich bovendien beroepen op het recht om nog voor het eerste politieverhoor “vertrouwelijk overleg te plegen met een advocaat”. Wie effectief aangehouden wordt, heeft in de twee uur voor zijn verhoor bij de onderzoeksrechter niet alleen recht op overleg, maar mag zich ook laten bijstaan tijdens het verhoor. Minderjarigen kunnen niet afzien van dat recht. Bij specifieke uitzonderingen – zoals een terroristische dreiging – kan de procureur des konings of de onderzoeksrechter de rechten dan weer inperken.
De bijstand van een advocaat voor de onderzoeksrechter is echter strikt afgelijnd. De bijstand beslaat “de eerbiediging zichzelf niet te beschuldigen en de vrijheid om een verklaring af te leggen, te antwoorden of te zwijgen”, eventueel machtsmisbruik of dwang en de kennisgeving van de rechten van verdediging. Als hij daartegen schendingen vaststelt, kan de advocaat die meteen laten opnemen in het pv van het verhoor.
Aangezien een en ander de procedures dreigt te verlengen en gezien de korte tijd om alle noodzakelijke onderzoeksdaden te stellen, biedt het nieuwe voorstel de onderzoeksrechter daarnaast de mogelijkheid om de periode van 24 uur vóór de vrijheidsberoving eenmalig met 24 uur te verlengen. Die verlenging is evenwel omstreden, niet in het minst omdat de grondwet bepaalt dat de aanhouding al in die eerste 24 uur bekendgemaakt wordt.
Aan de uiteindelijke tekst ging heel wat commissiewerk vooraf, in nauw overleg met minister van Justitie Stefaan De Clerck. Zijn handen waren immers gebonden door lopende zaken. Na een hele reeks hoorzittingen met mensen van op het terrein, diende voorzitster van de commissie Justitie Christine Defraigne (MR) samen met Inge Faes (N-VA), Martine Taelman (Open Vld), Rik Torfs (CD&V), Güler Turan (sp.a) en Francis Delpérée (cdH) een voorstel in, dat nadien nog veelvuldig geamendeerd werd.
Basis van de hervormingen is de uitspraak van het mensenrechtenhof in een zaak van de 17-jarige Salduz, die door de Turkse autoriteiten aangehouden was voor zijn vermoedelijke deelname aan een illegale steunbetoging voor de PKK. Bij zijn eerste verhoor bij de terreursectie had Salduz zichzelf – bij gebrek aan advocaat – meteen bijgedragen aan zijn eigen inbeschuldigingstelling.
Na de uitspraak in 2008 hield het hof al in een zestigtal zaken een gelijkaardige lijn aan. Het Belgische Hof van Cassatie verwees eind vorig jaar nog naar het Salduz-arrest om aan elke verdachte het recht op bijstand van een advocaat toe te kennen. Verschillende gerechtelijke arrondissementen troffen intussen maatregelen om rechtsonzekerheid te vermijden. Naar alle verwachtingen zet de plenaire Senaat vandaag het licht effectief op groen. Nadien verhuist het voorstel naar de Kamer, die eventueel nog advies kan vragen van de Raad van State. Het kan dus nog even duren voor de rechtsonzekerheid door het Salduz-arrest van de baan is.
Bron » De Morgen