Een ‘poging tot’ wordt gelijk behandeld als de misdaad zelf, wie weet heeft van feiten zal ook bestraft worden. Het nieuwe strafboek van justieminister Koen Geens (CD&V) oogt een pak strenger. Maar is dat ook zo? ‘Dit is geen revolutie.’

Vereenvoudiging. Daar is het Geens in eerste plaats om te doen. Het huidige strafwetboek werd opgesteld in de 19de eeuw is en werd sindsdien bijgetimmerd met een eindeloze reeks nieuwe wetten en uitzonderingen. Geens maakt daar nu komaf mee en komt met een duidelijk systeem van zeven niveaus van misdrijven. “Hier zit de juridische wereld al decennia op te wachten”, zegt professor strafrecht Tom Vander Beken (UGent). “Dit zou een gigantische stap voorwaarts zijn.”

Een van Geens’ voorstellen is dat een poging tot misdrijf in de toekomst gelijk zal worden behandeld als het voltooide misdrijf zelf. De redenering: of bijvoorbeeld een moord nu lukt of niet, de intentie van de dader is eigenlijk even erg. “Dit is geen revolutie”, zegt vrederechter op rust en justitie-expert Jan Nolf. “In de filosofie van de rechtspraak was het verschil nooit erg groot. Een voorbeeld: een aanslag op het staatshoofd, daar weegt een poging al even zwaar als de uitgevoerde daad zelf.”

In de praktijk verwacht Nolf geen aardschok. Een misdaadpoging zal in het nieuwe systeem zwaarder bestraft kúnnen worden, maar dat zal niet noodzakelijk het geval zijn. “De rechter zal nog altijd straffen kunnen uitspreken binnen een bepaalde vork”, zegt Nolf. “Hij kan nog altijd rekening houden met verzachtende omstandigheden. Wanneer een misdaad niet gelukt is, is de impact ervan logischerwijze ook minder groot.”

Eenzelfde redenering geldt voor het schrappen van het onderscheid tussen medeplichtigheid en mededaderschap. Kort door de bocht: wie weet heeft van een misdaad, kan ook medeverantwoordelijk geacht worden voor de feiten zelf. “Nu is het onderscheid tussen die twee begrippen vaak subjectief”, zegt advocaat John Maes, specialist strafrecht bij de Orde van Vlaamse Balies. Officieel is de vraag of de inbreng van de verdachte nuttig was (medeplichtige) of noodzakelijk (mededader) was. Voor discussie vatbaar, dus.

“In de meeste gevallen gaat de rechter nu uit van mededaderschap”, zegt Maes. “Enkel een advocaat zal pleiten voor medeplichtigheid, om een lichtere straf te bekomen.” Een grote omwenteling verwacht hij evenmin. Wanneer er een container met cocaïne in de haven van Antwerpen wordt onderschept, zullen zowel de opdrachtgever, de persoon die drugs vervoerde als hij die het pasje leverde om op het haventerrein binnen te geraken, op dezelfde voet behandeld worden. Dat is nu zo en dat zal zo blijven.

Het uitgangspunt van Geens’ plan is om overtreders meer straffen op maat te geven. Een vereenvoudiging van het strafwetboek kan daarbij helpen, daarnaast voorziet hij een ruimer pallet aan alternatieve straffen. Zo wil hij bijvoorbeeld dat de strafrechter bij drugsdelicten onmiddellijk een behandeling kan opleggen. Opvallender is dat hij ook voor een rijverbod kan kiezen. “Je ontneemt dan iemands mobiliteit”, zegt professor Vander Beken. “In de huidige maatschappij is dat wel degelijk een ernstige straf.”

De vraag of het nieuwe strafwetboek strenger zal zijn dan het huidige, kan nu nog niet beantwoord worden. Een volgende en veel moeilijkere stap in Geens’ plan is het herijken van de strafmaat per misdrijf.

Bron » De Morgen

Meer alternatieven voor celstraffen, een opdeling van straffen in zeven niveaus en een strengere behandeling van medeplichtigen en poging tot misdrijf: het zijn enkele krachtlijnen uit het nieuwe strafwetboek waaraan justitieminister Koen Geens (CD&V) werkt.

Rechter heeft voortaan zeven strafniveaus

Een bestraffingsarsenaal dat eenvoudiger, coherenter en duidelijker voor de samenleving is. Dat is de opzet van de modernisering van het Belgische strafwetboek, waaraan specialisten momenteel sleutelen, in opdracht van Geens. Het Laatste Nieuws kon de hand leggen op het eerste ontwerp. Het ‘frame’ van het nieuwe strafwetboek wordt een indeling in zeven strafniveaus, vijf voor de wanbedrijven en twee voor misdaden.

Onder niveau 1 vallen bijvoorbeeld geldboetes of werkstraffen, niveau 7 is levenslange opsluiting. De rechter blijft zijn vrijheid behouden: binnen elk niveau blijven minima en maxima bestaan. De verduidelijking zit in het feit dat wanneer er bij een bepaald misdrijf sprake is van verzachtende omstandigheden, de rechter dan gewoon kiest voor een straf van een of twee niveaus lager.

Rijverbod of behandeling als alternatieve straf

Geens is zoals bekend geen justitieminister die als doel heeft om zo veel mogelijk mensen in de cel te krijgen. Vandaar dat er in het strafwetboek een arsenaal aan nieuwe alternatieve straffen wordt ingeschreven. Zo zal een strafrechter voortaan zonder bijhorende boete of celstraf een beroeps-, woon-, contact- of rijverbod kunnen uitspreken.

Bij dat laatste hoeft zelfs geen sprake te zijn van een verkeersmisdrijf. Geens mikt vooral op het lamleggen van drugdealers, inbrekers en helers die een auto gebruiken om misdaden te plegen. De rechter zal voortaan ook direct een behandeling kunnen opleggen, meer bepaald voor daders met psychische problemen of een verslaving, voor wie de cel niet helpt of internering te verregaand is. In functie van deze nieuwe straf komen er gradaties van toerekeningsvatbaarheid.

Nu heeft een rechter maar twee mogelijkheden: iemand is gestoord of iemand is het niet. Volgens het ontwerp moet het in de toekomst mogelijk zijn om verminderde toerekeningsvatbaarheid vast te stellen.

Even zware straf voor poging

Een heel opvallende maatregel in het ontwerp voor het nieuwe strafwetboek is dat een poging tot misdrijf in de toekomst gelijk wordt behandeld als het voltooide misdrijf. “Bij het uitspreken van de veroordeling kan er nog altijd een verschil van straf zijn, maar het uitgangspunt is gelijkheid. Of een misdaad nu slaagt of niet: in het hoofd van de pleger is er geen verschil. Het verschil tussen geslaagde of mislukte doodslag is vaak maar een paar centimeter”, klinkt het bij experts.

Wie weet heeft van misdaad, hangt ook

Ook het onderscheid tussen mededader en medeplichtige wordt opgeheven. En ook deelneming door ‘onthouding’ of deelneming ‘post factum’ worden strafbaar gesteld. Geens mikt hiermee vooral op de georganiseerde misdaad of terrorisme. Nu ontspringen maffiabazen vaak de dans omdat ze wel van een misdaad wisten, maar er niet bij waren. Dat achterpoortje gaat nu dicht.

Volgende stap: straffenschaal

Dit ontwerp is pas de eerste stap op weg naar een nieuw strafwetboek. Welke misdrijven op welk strafniveau komen, moet nog worden bepaald. Dat wordt de komende maanden voer voor politieke discussie.

Bron » De Morgen