Topmagistratuur haalt uit naar politiek

‘Demagogische’ en ‘onwetende’ politici, tekorten die leiden tot straffeloosheid en ‘onzekere’ wetgeving: de procureurs-generaal trekken aan de alarmbel.

De eerste september markeerde gisteren ook de opening van het gerechtelijk jaar. Daarbij kunnen de parketten bij de vijf hoven van beroep en het Hof van Cassatie (zie hiernaast) zich uitzonderlijk laten horen via hun mercuriale redes. De procureurs-generaal, de hoogste vervolgende magistraten, waren opvallend kritisch voor de politiek.

1. Onafhankelijkheid in gevaar

Het scherpst was Ignacio de la Serna, de procureur-generaal van Bergen. Hij verdedigde de stelling dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in gevaar is, in de eerste plaats door publieke kritiek. ‘Beledigingen, laster, persoonlijke aanvallen, bedreigingen: vanaf een zeker punt moedigen ze ongehoorzaamheid en geweld tegenover de rechterlijke macht aan’, klonk het.

De la Serna viseerde specifiek politici, omdat hun uitspraken volgens hem door de klassieke media overgenomen worden, de bevolking beïnvloeden, magistraten in diskrediet brengen en het vertrouwen in justitie doen afnemen. De la Serna verwees onder meer naar de N-VA-campagne tegen ‘wereldvreemde’ en ‘activistische’ rechters.

Maar ook minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) kreeg de wind van voren, omdat ze beloofde zich altijd burgerlijke partij te stellen bij geweld tegen de politie. ‘Dat is in de praktijk onzin en het getuigt van een diepgaande onwetendheid over de strafprocedure’, klonk het. ‘Alsof het openbaar ministerie die dossiers zelf niet kan behandelen.’

Ook het parlement kreeg een veeg uit de pan, omdat het in de zaak-Chovanec magistraten uitnodigde tijdens een lopend gerechtelijk onderzoek. ‘Als die posities al geen populistische, opportunistische en demagogische wil weerspiegelen, zijn ze het resultaat van een volledige onwetendheid.’

2. Tekort aan middelen

Johan Delmulle, procureur-generaal in Brussel, hekelde het tekort aan middelen voor de aanpak van financiële en fiscale criminaliteit. ‘In 2002 waren er nog 131 gespecialiseerde speurders, vandaag 87.’ Om de grote achterstand bij het Brusselse hof van beroep weg te werken, kondigde Delmulle aan dat alleen nog prioritaire economische misdrijven zullen worden vervolgd. Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) belooft wel versterking.

Volgens De la Serna hebben de besparingen, ook nog onder de vorige regering, de onafhankelijkheid in gevaar gebracht. ‘Deze gedwongen besparingen, in combinatie met een decennialange afwezigheid van investeringen, hebben justitie op de rand van de afgrond gebracht, tot het punt dat er stakingen ontstonden en sommigen zich afvroegen of de gerechtelijke macht nog steeds een macht was.’

De Belgische justitie krijgt volgens De la Serna geen frontale aanvallen te verduren zoals in Polen of Hongarije. ‘Het is op een veel subtielere manier dat haar onafhankelijkheid is ondermijnd, door chronische onderfinanciering.’ De Bergense procureur-generaal voegde er wel aan toe dat hij verbetering zag. De regering-De Croo voorziet in een substantiële verhoging van het budget voor justitie.

3. Manke wetgeving

De Antwerpse procureur-generaal Patrick Vandenbruwaene en zijn eerste advocaat-generaal Yves ­Liégeois focusten in hun rede op de nieuwe wet op de spijtoptanten, die voor het eerst gebruikt werd door voetbalmakelaar Dejan Veljkovic in de operatie ‘Propere Handen’.

De wet bevat volgens Vandenbruwaene ‘knelpunten, lacunes en onzekerheden die dringend opgelost moeten worden’. Volgens het Antwerpse parket-generaal moet het ‘weinig leesbaar en verouderd’ wetboek van strafvordering dringend hervormd worden. Zo’n hervorming zit in de pijplijn.

Ook elders was kritiek op manke wetgeving vanwege de politiek. De Bergense procureur-generaal hekelde dat de wetgevende en uitvoerende macht verschillende heikele kwesties te zeer overlaten aan rechters om over te oordelen, wegens gebrek aan politieke consensus. Als voorbeeld geeft hij de hoofddoekenkwestie, waarover geen alomvattende regels bestaan en waarin dus vaak zaak per zaak moet worden geoordeeld. Andere zulke kwesties waar de politiek volgens De la Serna in gebreke bleef zijn de onzekere wettelijke basis voor de coronamaatregelen en de afwezigheid van een wettelijk kader voor draagmoederschap.

‘Journalisten beoefenen schaduwstrafrecht’

De kloof tussen justitie en de burger is voor een groot deel de fout van de media. Dat was de boodschap van de eerste advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie, de hoogste rechtbank van het land. ‘We begeven ons op glad ijs wanneer de principes van de rechtsstaat onvoldoende geduid worden of wanneer de ­bevolking al te vaak met sloganeske taal wordt opgehitst tegen justitie’, zei Ria Mortier in haar mercuriale rede.

Zij hekelde de grote concurrentiestrijd. ‘Vele media zetten daarom niet in op grondige, goed onderbouwde en gestructureerde analyses van het rechtssysteem. Die vergen veel kennis en tijd van redacties. De beginselen van de rechtsstaat zijn moeilijk uit te leggen aan een breed publiek. Over een verwaarloosd gerechtelijk apparaat dat nog verrassend goed werkt dankzij de dagelijkse inzet van velen, wordt structureel weinig tot niet bericht wegens niet interessant.’

Media focussen volgens Mortier te veel op ‘fenomenologie’ en ‘faits divers’. Ze hekelde ook journalisten die nog voor een veroordeling op zoek gaan naar de waarheid. ‘Voordat een rechter heeft geoordeeld, is een zaak veel spectaculairder en sensationeler. Vaak gaan “onderzoeksjournalisten” op eigen onderzoek uit en beoefenen ze een soort schaduwstrafrecht dat niet formeel geregeld is. Zij drijven hierbij op de golven van veranderende gevoelens, houdingen of mentaliteiten en de journalist voelt zich, naar eigen zeggen, niet gebonden door beginselen als “het geheim van het onderzoek” of het “vermoeden van onschuld” die hij strikt formeel-juridisch enkel van toepassing acht op justitiefunctionarissen.’

‘Bovendien is er een duidelijke evolutie merkbaar van informeren naar opiniëren. Hierbij staan niet zozeer de feiten dan wel waardeoordelen centraal, die evenwel naar hun aard niet te bewijzen zijn. Ook het woordgebruik en de ­lichaamstaal van de journalist genereren een niet te onderschatten impact op de perceptie van het publiek.’

Bron » De Standaard

Met een ‘lasagne’ wil regering telecomgegevens gericht opslaan

Telecombedrijven mogen niet langer massaal data over gsm-gebruik in België bijhouden. Een oplossing is in de maak.

Andermaal heeft het Grondwettelijk Hof de wet vernietigd die de opslag van telecomgegevens regelt. De algemene bewaring van gegevens die slaan op de identificatie, toegang, verbinding en communicatie van elke gsm in ons land, is in strijd met Europese regels. Telecomoperatoren, zoals Proximus of Telenet, houden die data bij op vraag van politie en gerecht. Het gaat om zogeheten metadata, die slaan op alles wat níét de inhoud van een gesprek is. Die gegevens worden een jaar bijgehouden en kunnen worden opgevraagd in het kader van een crimineel onderzoek, bijvoorbeeld om te weten of iemand al dan niet op een bepaalde plek is geweest.

De vernietiging van de regels rond die opslag is geen verrassing na een arrest van het Europees Hof van Justitie over dezelfde materie (DS 7 oktober).

Reparatiewet

De ministers van Telecom, Defensie (waar de militaire inlichtingendienst onder valt) en Justitie maakten snel na de uitspraak van het Hof al bekend dat ze werken aan een reparatiewet. Omdat het wel toegelaten is om gericht data op te slaan in de strijd tegen zware criminaliteit of om de openbare veiligheid te waarborgen, zal bij de opslag onderscheid worden gemaakt op basis van tijd en ruimte, vernam De Standaard bij het kabinet-Justitie. De gelaagde benadering wordt vergeleken met een lasagne.

Criminaliteitsstatistieken zullen een rol spelen om te bepalen welke data worden opgeslagen. Dicht bij plekken waar sprake is van meer criminaliteit, zoals in de grootsteden, zullen (meer) data van gsm-gebruikers worden bewaard. Hetzelfde geldt voor de buurt rond kritieke infrastructuren, zoals elektriciteitscentrales.

Na een soortgelijk arrest in 2015 dokterde toenmalig minister van Justitie Koen Geens (CD&V) een systeem uit waarbij de toegang tot de gegevens afhing van de zwaarte van het misdrijf dat werd onderzocht. Maar dat veranderde alleen waarborgen rond de toegang, de systematische opslag bleef dezelfde.

Advocaten verheugd

De Orde van Frans- en Duitstalige Advocaten, een van de partijen die naar het Grondwettelijk Hof trok tegen de regels, is verheugd met dit arrest. ‘We kunnen niet accepteren dat de gegevens van alle telefoniegebruikers op deze manier zonder onderscheid worden bewaard. Dit staat totaal niet in verhouding tot het nagestreefde doel’, zegt Xavier Van Gils, voorzitter van de Orde.

Door de vernietiging van de regels rond de opslag verliezen politie en gerecht een belangrijk middel in de strijd tegen criminaliteit. ‘We zullen deze rechtspraak toepassen, maar ze begrijpen is nog iets anders’, zegt Philippe Van Linthout, covoorzitter van de Vereniging van Onderzoeksrechters.

Bron » De Standaard

Ex-rechtbankvoorzitter Hennart (67) sluit politieke carrière niet uit

Luc Hennart, sinds kort op pensioen na jarenlang voorzitter te zijn geweest van de Franstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel, sluit niet uit dat hij nog een politieke carrière start. Dat zegt hij in een interview met La Dernière Heure.

De perfect tweetalige Hennart (67), altijd met een strikje om, is een graag geziene gast in praatprogramma’s in Franstalig België. In eerdere interviews stak de zestiger zijn sympathie voor de PS niet onder stoelen of banken. “Ik ben overal klaar voor. Ik sluit niets uit, alle perspectieven zijn open. Mijn hart ligt aan de linkerkant, dat is altijd zo geweest. Maar laten we niet vergeten ik 67 jaar oud ben”, klinkt het.

Bron » Het Laatste Nieuws

De moord op André Cools: ‘Ze hebben mijn vader gedood om gratis naar de hoeren te kunnen’

De moord op PS-kopstuk André Cools in 1991 is één van de meest geruchtmakende in de Belgische naoorlogse geschiedenis. De ware toedracht van de afrekening in maffiastijl zou pas jaren later aan het licht komen. Aan het kluwen van verraad, corruptie en politieke affaires zou Netflix genoeg hebben om drie seizoenen van een misdaadreeks te vullen. ‘Maar helaas overstijgt de waarheid in dit geval de fictie’, zucht zoon Marcel Cools (71). ‘Dit krijg je in een film maar zelden te zien.’

We staan op het plein voor het station van Luik-Guillemins. Marcel Cools wijst naar de heuvel die oprijst achter de glooiende overkapping van de wereldvermaarde architect Santiago Calatrava. “Daar ligt de wijk Cointe”, zegt hij. “Daar werd mijn vader vermoord. Door één van zijn politieke zonen, met medeweten van een aantal van zijn politieke broeders, en met hulp van de Italiaanse maffia.”

We keren bijna dertig jaar terug in de tijd. Luik, donderdag 18 juli 1991, 7.25 uur. André Cools en Marie-Hélène Joiret verlaten hun appartement. Samen lopen ze het kleine parkeerterrein aan de Avenue de l’Observatoire op. Cools is van plan eerst zijn vriendin naar het station te brengen en dan aan zijn werkdag te beginnen. Joiret stapt in aan de passagierskant van de Audi. Cools legt zijn aktetas op de achterbank en trekt de deur aan de bestuurderszijde open. Op dat moment lopen twee mannen de parking op. Cools krijgt van dichtbij een kogel in het hoofd en één in de keel. De schutters vuren ook op Joiret. André Cools is op slag dood, Marie-Hélène Joiret zwaargewond.

Het was de tweede naoorlogse politieke moord in België, en andermaal werd hij voltrokken op Luiks grondgebied. De eerste was die op Julien Lahaut, de communistenleider die tijdens de eedaflegging van koning Boudewijn op 11 augustus 1950 ‘Vive la république!’ had geroepen in het parlement. Exact een week later werd Lahaut doodgeschoten voor zijn huis in Seraing.

De moord op André Cools zou al even historisch blijken. Hij was de machtigste Waalse politicus van de jaren 70 en 80: burgemeester van Flémalle, ex-minister in diverse Belgische en Waalse regeringen, ex-vicepremier, ex-voorzitter van de Belgische Socialistische Partij (BSP) én van de Waalse Parti Socialiste, minister van Staat. En bovendien luidde zijn dood een decennium in van corruptieschandalen waarvan de traditionele politiek nooit meer helemaal zou herstellen.

Voor zoon Marcel Cools stortte op die 18de juli zijn wereld in.

Marcel Cools: “Ik was met vakantie in de Drômevallei in Frankrijk. Alsof ik die dag een voorgevoel had, belde ik vroeger dan normaal met mijn dochter Anne, die bij mijn ex in Luik verbleef. Om klokslag negen uur, het moment dat het lokale postkantoor openging, stond ik met de telefoon in mijn hand. Mijn dochter was onbedaarlijk aan het huilen en kon geen woord uitbrengen. Ze gaf de telefoon door aan haar moeder, die me het nieuws vertelde.

“Mijn vrouw en ik hebben de terugtocht naar België meteen aangevat. In mijn hoofd was het alsof we 1.000 kilometer door dichte mist reden. Ik herinner me alleen nog dat mijn vrouw, die de hele rit achter het stuur zat, de afslag nam bij elk wegrestaurant, zodat ik kon bellen voor meer nieuws. Misschien kreeg ik wel iemand aan de lijn die zei dat het niet waar was. Het was al donker toen we in Flémalle arriveerden.”

Geen ballen

Het onderzoek naar de liquidatie kwam in handen van de jonge Luikse onderzoeksrechter Véronique Ancia en van een team agenten van de gerechtelijke politie onder leiding van commissaris Raymond Brose, de zogenaamde cel-Cools. Ze zochten in alle richtingen, veroorzaakten een hoop collateral damage, maar kregen de moordenaars niet in beeld, laat staan de opdrachtgever(s).

Veruit de meest geruchtmakende affaire die ze bovenspitten, was het Agusta-schandaal. Uit een huiszoeking bij de Belgische zetel van de Italiaanse helikopterbouwer Agusta was gebleken dat er eind jaren 80, toen de Belgische luchtmacht gevechtshelikopters had aangekocht, vele tientallen miljoenen smeergeld waren betaald aan de Vlaamse en Waalse socialistische partijen SP en PS; dat ook de christendemocratische en liberale partijen smeergeld ontvingen, kon nooit zwart op wit worden bewezen. In januari 1994 werden ‘De drie Guy’s’ van de PS (Spitaels, Mathot en Coëme) tot ontslag gedwongen. Na onthullingen in Humo onderging NAVO-baas Willy Claes, die minister van Economische Zaken was ten tijde van de Agusta-aankoop, in oktober 1995 hetzelfde lot.

De oplossing van het raadsel kwam er haast bij toeval. Eind 1991, enkele maanden na de moord, was er een nieuw dossier beland op het bureau van Jean-Marc Connerotte, onderzoeksrechter in het bosrijke Neufchâteau, in het putje van de provincie Luxemburg. Op het eerste gezicht ging het om een reeks ordinaire diefstallen, zij het dan tamelijk goed georganiseerd. Een bende criminelen uit het Luikse en uit de omgeving van Charleroi, van wie de meerderheid een Italiaanse achternaam droeg, liet her en der aandelen, waardepapieren en gouden munten stelen. Niets wereldschokkends, ware het niet dat zich onder de verdachten twee kabinetsmedewerkers van Alain Van der Biest bevonden, de man die André Cools was opgevolgd als minister in de Waalse regering: Richard Taxquet en Pino Di Mauro, respectievelijk de persoonlijke secretaris en chauffeur van de minister.

Het was de spijtoptant Carlo Todarello, een medeverdachte in de aandelenzwendel en een oom van Richard Taxquet, die een jaar later het verband legde met de moord op Cools. Volgens Todarello had Van der Biest de opdracht gegeven voor de moord, hadden Taxquet en Di Mauro alles gepland en hadden huurmoordenaars die waren gerekruteerd via de Italiaanse maffia de liquidatie uitgevoerd. Een deel van de opbrengsten van de aandelenzwendel zou gediend hebben om de huurmoordenaars te betalen: 750.000 frank, omgerekend een kleine 20.000 euro.

Vrijwel niemand geloofde Todarello. Ook Marcel Cools niet. In zijn allereerste interview over de moord op zijn vader, dat in februari 1993 verscheen in Humo, zei hij: “Ik heb moeite om in Van der Biest de moordenaar van papa te zien. Volgens mij heeft hij daar, vergeef me de uitdrukking, de ballen niet voor.”

Het duurde nog tot 1996, vijf jaar na de moord, vooraleer Van der Biest, zijn twee kabinetsmedewerkers en hun Italiaanse vrienden officieel in beschuldiging werden gesteld voor de moord op André Cools en de poging tot moord op Marie-Hélène Joiret. De huurmoordenaars die Cools hadden doodgeschoten, waren toen al gevonden: twee Tunesische seizoenarbeiders die in Sicilië in de druiventeelt werkten en af en toe bijklusten voor de maffia.

Die had hun wijsgemaakt dat er in het verre België een lastige drugsdealer uit de weg moest worden geruimd. De twee werden gearresteerd in Tunis. Pas in 2003, twaalf jaar na de moord, begon het assisenproces tegen in totaal acht beklaagden. De vermeende opdrachtgever Alain Van der Biest ontbrak op het appel. Hij had zich een jaar eerder van het leven beroofd.

Losgeld

“De werkelijkheid overtreft de fictie”, zegt Marcel Cools, terwijl hij zich in het Grand Café de la Gare een royaal met rucola en vlokken parmigiano overdekte steak tagliata laat welgevallen.

Cools: “Als je kijkt naar de redenen waarom ze papa uit de weg hebben geruimd, en hoe het allemaal gegaan is… De grauwheid, de middelmatigheid, de benauwende kleinheid van het menselijk gedrag: dat krijg je in een film maar zelden te zien, hè?

“Oké, in de partij en in de politiek waren er zeker mensen die maximaal geprofiteerd hebben van het feit dat papa er niet meer was. Maar wat met figuren als Taxquet en Di Mauro: een operatie van die omvang opzetten, maandenlang plannen, een huurmoordenaar zoeken, en waarom in godsnaam? Om hun kleine privileges te kunnen behouden, om toegang te blijven hebben tot een minister die het grootste deel van de tijd laveloos was, om hun aanzien in het criminele milieu te vergroten, om gratis naar de hoeren te kunnen in de nachtclubs van de Luikse onderwereld. Dat is toch van een verpletterende banaliteit?”

Hoe keek u die eerste jaren naar het onderzoek van Véronique Ancia, dat alle kanten uit leek te gaan, behalve in de richting van een oplossing?

Cools: “Ik denk dat Ancia gedaan heeft wat ze kon. Papa was een echte machtspoliticus, hij had in veel dingen een hand, dus was het perfect normaal dat er veel sporen moesten worden gevolgd.

“Bovendien moeten onderzoeksrechters werken met het materiaal dat politiemensen aanbrengen. Dat was wél een groot probleem. Ik denk dat we kunnen stellen dat commissaris Brose en zijn team hun job slecht hebben gedaan. (grijnst) Ooit heb ik beweerd dat ze het onderzoek gemanipuleerd hebben om Van der Biest en andere PS-coryfeeën uit de wind te zetten, maar toen deed Brose me een proces wegens laster en eerroof aan, dat hij nog heeft gewonnen ook.

“Maar de feiten zijn wat ze zijn. Iedereen weet dat de eerste uren en dagen bepalend zijn voor het welslagen van een onderzoek. Wel, de dág na de moord kreeg commissaris Brose al een anonieme brief waarin Taxquet werd aangewezen als de organisator. En wat heeft hij met die brief gedaan? Hij heeft een kopie ervan bezorgd aan… Taxquet! Als dat geen zware professionele fout is, dan weet ik het niet meer.

“Het heeft nog jaren geduurd voor Van der Biest en zijn naaste medewerkers in beschuldiging werden gesteld. De enige mogelijke verklaring daarvoor is: omdat men niet wilde dat hij vervolgd zou worden. Omdat men liever een onderzoek voerde naar papa, in plaats van naar zijn moordenaars. Omdat men de indruk wilde wekken dat mijn vader het slachtoffer was geworden van zijn eigen kuiperijen. Zelfs Marie-Hélène Joiret werd meer behandeld als verdachte dan als slachtoffer. En ik… (stil) Enkele dagen na de moord ging ik naar mijn bank om de formaliteiten rond de erfenis in gang te zetten.”

“Mijn bankier vroeg: ‘Bent u niet bang, meneer Cools?’ ‘Hoezo? Waarom?’, vroeg ik. ‘Wel, er wordt gezegd dat uw vader miljoenen op Zwitserse rekeningen geparkeerd heeft’, antwoordde hij een beetje verlegen. ‘Straks komt er nog iemand op het idee om uw kinderen te ontvoeren voor losgeld.’ (met nadruk) Mijn vader had géén geld op buitenlandse rekeningen staan. Maar dat was het sfeertje die eerste maanden en jaren. Op die manier werd het onderzoek vergiftigd en gesaboteerd. En dan zwijg ik nog over de georganiseerde lekken door de cel-Cools. Het geheim van het onderzoek was een lachertje.”

Jong en naïef

Aanvankelijk geloofde u zelf ook niet zo erg in het spoor van die aandelenzwendel. Wanneer bent u tot het inzicht gekomen dat dat de verklaring was? Wanneer was de moord op uw vader voor u opgelost?

Cools: “Uiteraard was ik in het begin sceptisch: er werden zoveel dwaalsporen gecreëerd, er was zoveel politiek gespin om mijn vader postuum in diskrediet te brengen.

“Uiteindelijk zijn het de onthullingen van twee onderzoeksjournalisten geweest die me hebben overtuigd. Walter De Bock en Philippe Brewaeys (van respectievelijk De Morgen en Le Soir, intussen allebei overleden, red.) hebben Carlo Todarello aan de praat gekregen. Zij hebben de moord op André Cools opgelost, en niet de Luikse politie en justitie. Wat voor mij nog maar eens aantoont hoe levensbelangrijk een vrije pers is.”

Hoe hard kwam de waarheid aan? Alain Van der Biest, de opdrachtgever van de moord op uw vader, was uw jeugdvriend. En de peetoom van uw dochter.

Cools: “(mysterieus) Op het moment dat de puzzel volledig gelegd kon worden, was ik al veel illusies kwijt.

“Ik heb onze vriendschap achteraf natuurlijk gereconstrueerd en in een totaal ander licht bekeken. Nu denk ik dat Van der Biest één van de mensen is geweest die misbruik hebben gemaakt van mij om dichter bij papa te raken. Om un proche de la famille te worden.

“Hij was mijn beste politieke vriend, we kwamen vaak bij elkaar over de vloer. Hij werd de peter van mijn dochter. Ik ben gewoon naïef geweest. Als je jong bent, kun je je niet voorstellen dat iemand vriendschap met je sluit om carrière te maken.”

Verwijt u het zichzelf dat Alain Van der Biest minister is geworden?

Cools: “(lacht groen) «ijn vader heeft zich óók door hem laten verleiden. Hij bewonderde zijn intelligentie en zijn taalvaardigheid. En wie weet, als Van der Biest niet zo’n zielige alcoholist was geworden…”

U kunt het niet meer over uw hart krijgen om hem Alain te noemen, hè?

Cools: “(ontwijkend) … dan was het misschien allemaal niet gebeurd. Mijn vader was razend op hem omdat hij zijn alcoholisme niet onder controle kreeg. En omdat hij zich steeds meer omringde met dubieuze types als Richard Taxquet. Hij dacht dat hij zich alles kon permitteren.”

Zot van glorie?

Cools: “Ja. Van der Biest leed aan grootheidswaan. Hij kwam uit een zeer bescheiden milieu, dat hij door zijn intelligentie was kunnen ontstijgen. Hij koketteerde daarmee. Hij vond zichzelf een hele meneer, een soort wonderkind. En eens in de ban van de macht, de politieke spelletjes, het geld en de glamour, liet hij zich volledig gaan. Hij was een man zonder limieten. Hij zag zichzelf als een romanpersonage. En hij eindigde als een meelijwekkende zatlap in een slechte maffiafilm.”

Wat voelde u toen u vernam dat hij zelfmoord had gepleegd, in het huis van zijn pas overleden moeder?

Cools: “Voor mij was dat de schuldbekentenis waarvoor hij bij leven de moed niet had gehad. Dat hij één van de opdrachtgevers was. Dat hij zo paranoïde was geworden, er zo van overtuigd dat mijn vader spoedig een einde zou maken aan zijn politieke carrière, dat hij hem absoluut dood wilde.”

‘Eén van de opdrachtgevers’, zegt u. Wie waren de anderen?

Cools: “Guy Mathot en Guy Spitaels (respectievelijk senator en partijvoorzitter van de PS op het moment van de moord, red.). Zij zijn degenen die de moord niet hebben verhinderd. Terwijl ze goed wisten dat Van der Biest die aan het voorbereiden was. Ze móéten het geweten hebben. En ze hebben het laten gebeuren.”

Spitaels en Mathot zijn allebei dood en kunnen u niet meer tegenspreken. Is er een bewijs van hun medeplichtigheid?

Cools: “Ik had twee getuigen die Guy Spitaels over de moordplannen hebben horen zeggen: ‘Doe wat je wilt, ik wil er niets van weten.’ Die personen hebben hun verklaringen achteraf ingetrokken. Men heeft druk op hen uitgeoefend.

“Kijk, het is simpel: mijn vader wilde de macht van voorzitter Spitaels breken. Daarover stond op de dag van de moord trouwens een vergadering gepland met Jean-Claude Van Cauwenberghe, de chef van de PS in Charleroi. Als Luik en Charleroi, de twee machtigste federaties binnen de PS, het daarover eens waren, dan was Spitaels politiek dood. En wat Guy Mathot betreft: papa zou uit alle macht verhinderd hebben dat hij ooit nog minister kon worden, en dat wist Mathot. Mijn vader beschouwde hem als een door en door corrupte verrader van het socialisme. Wat hij ook was.

“(stilte) En wat gebeurde er onmiddellijk na de dood van papa? Guy Spitaels riep zichzelf uit tot minister-president van Wallonië, en hij maakte van Guy Mathot de nieuwe sterke man in Luik. En wie erfde de ministerportefeuille van Van der Biest, nadat die was moeten aftreden wegens alle malversaties die op zijn kabinet hadden plaatsgevonden? Guy Mathot.

“En dan is er nog iemand over wie ik niet wil zwijgen: José Happart. Hij is tijdens het onderzoek vele loze praatjes over mijn vader gaan verkondigen in het Luikse justitiepaleis en heeft de onderzoekers zelfs een hele tijd beziggehouden met een compleet verzonnen dwaalspoor. Alles om zijn vrienden Van der Biest en Taxquet uit de wind te zetten.”

“Terwijl uitgerekend Happart zich op de ochtend van 18 juli 1991 in het station van Luik-Guillemins bevond, vlak bij de plek waar mijn vader werd vermoord. Hij stond zogezegd te wachten op een trein naar Brussel, waar hij op een vergadering van het Europees Parlement werd verwacht. Maar op die trein is hij nooit gestapt, en die bewuste vergadering heeft nooit plaatsgevonden. Ik beschouw Happart als één van de complotteurs tegen mijn vader, samen met Van der Biest, Mathot en Spitaels. (José Happart werd eerder dit jaar veroordeeld wegens corruptie tijdens zijn voorzitterschap van de luchthaven van Luik-Bierset, red.)

“Ik zeg u: de dood van mijn vader was tevens de dood van de moraal binnen de Parti Socialiste. En de triomf van het affairisme, de corruptie en het machtsmisbruik, in al hun verschijningsvormen.”

Opgeteld is dat een complot dat ik allesbehalve banaal zou noemen.

Cools: “C’est vrai. Na de zelfmoord van Van der Biest schijnt Mathot tegen een journaliste te hebben gezegd: ‘Nu kan het proces-Cools beginnen.’ Iedereen was bang van een assisenproces met de labiele Van der Biest op de beklaagdenbank, zijn medebeklaagden nog het meest. Ze hadden hem in 1993 al een serieuze waarschuwing gegeven door hem een dubbele schedelbreuk te kloppen en hem voor dood achter te laten voor zijn deur, maar die aanslag had hij als bij wonder overleefd. Nu waren ze eindelijk van hem af.”

Oog om oog

Processen in de zaak-Cools zijn er in overvloed geweest. Eerst dat van de twee huurmoordenaars, in Tunis in 1998. Dan het grote assisenproces van 2003 in Luik. Vervolgens het proces tegen Domenico Castellino in 2007, omdat hij voortvluchtig was op het moment van het eerste assisenproces. En tot slot nog een derde assisenproces, in 2017 in Namen, na een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens ten gunste van Taxquet en Castellino, dat dan weer niet doorging omdat de redelijke termijn was verstreken. De belangrijkste beklaagden, onder wie Taxquet en Di Mauro, kregen twintig jaar.

Heeft het recht gezegevierd? Bent u te weten gekomen wat u wilde weten?

Cools: “Wat ik wilde weten, was: waarom en hoe? En afgezien van het bredere politieke plaatje dat ik net schetste, is dat toch wel redelijk duidelijk geworden, ja. Ze hebben mijn vader uit de weg geruimd opdat Van der Biest minister kon blijven en Taxquet en Di Mauro hun gang konden blijven gaan op zijn kabinet: hun vrienden van de Luikse onderwereld bedienen, bedrijven afpersen, zowat overal geld ophalen om verkiezingscampagnes te financieren, in ruil voor toegang tot de publieke dienstverlening voor zichzelf en hun criminele vrienden. (grijnst) En Van der Biest, hij dronk nog een glas.

“Taxquet toetert sinds 2017 dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zijn veroordeling heeft verbroken en dat hij bijgevolg onschuldig is, maar dat klopt niet. Dat Hof kan de uitspraak van een assisenjury niet tenietdoen. Uit het dossier is trouwens gebleken dat Taxquet en Di Mauro in de buurt surveilleerden in de vroege ochtend van 18 juli 1991, ieder op een motorfiets. En een getuige heeft Taxquet zien lopen in de Avenue de l’Observatoire, seconden nadat de dodelijke schoten waren afgevuurd.”

“Het is duidelijk dat zij de operatie coördineerden en dat ze er zich op de plaats delict van vergewist hebben dat de moordopdracht werd uitgevoerd. Daarna zijn ze, op hun motors, naar hun werk op het kabinet in Namen gereden. Daar zijn ze te laat gearriveerd. Taxquets excuus: ‘Ik heb me verslapen.’ Maar hij lag niet in zijn bed op het moment dat mijn vader werd doodgeschoten, hij reed rond in Luik. De dag nadien, de 19de juli, heeft de poetsvrouw een lege champagnefles gevonden in het bureau van Taxquet. Ik vermoed dat ze op het kabinet getoost hebben op een geslaagde operatie.”

Heel lang hebben de organisatoren van de moord op uw vader niet in de gevangenis gezeten. Steekt dat?

Cools: “Dat is geen plezierige gedachte, maar eerlijk gezegd: je m’en fous. De gevangenis herstelt niets. En ik ben geen aanhanger van het principe ‘oog om oog, tand om tand’. In de colère van het moment: ja. Als ik destijds een revolver én de gelegenheid had gehad, zou ik hen zonder pardon hebben neergeknald. (stil)

“Richard Taxquet is trouwens ook veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding aan onze familie. Wat hij vertikt te doen. Eén dezer dagen ga ik hem daar per brief nog eens aan herinneren.”

Hoeveel moet hij betalen?

Cools: “Voor de hele familie samen – voor mijn grootmoeder, neef, zus, mezelf en mijn kinderen – is dat geloof ik rond de 11 miljoen frank (275.000 euro, red.). Een bedrag dat hij samen met de andere veroordeelden moet betalen. Maar dat geld gaan we nooit zien, natuurlijk. Een tijdlang heeft Taxquet elke maand 50 euro gestort, maar in 2017 is hij daarmee opgehouden. Di Mauro heeft nooit één cent betaald; die is erin geslaagd zich onvermogend te laten verklaren. De enige die nog elke maand stipt zijn 50 euro betaalt, is Carlo Todarello: de minst schuldige van allemaal, de man dankzij wie alles is uitgekomen.”

Hoe zwaar weegt de dood van uw vader vandaag nog op u?

Cools: “Goh, ik denk er niet meer voortdurend aan terug. Alleen op dagen zoals vandaag komt alles natuurlijk weer naar boven. Men heeft me al vaak gevraagd om een boek te schrijven over de zaak, maar schrijven vind ik moeilijk.

“Uiteraard heeft de moord op mijn vader mijn leven veranderd. Toen papa nog leefde, genoot ik ook van voordelen, door het simpele feit dat ik ‘de zoon van’ was. Als advocaat kreeg ik zaken toegespeeld via de partij: van steden en gemeenten, van openbare besturen en nutsbedrijven. Let wel, mijn vader was geen nepotist die systematisch zijn kinderen bevoordeelde. En ik deed mijn werk naar best vermogen. Maar ik kan niet ontkennen dat het makkelijk was voor mij. Ik zat nooit verlegen om klandizie.

“In 2000 heb ik radicaal gebroken met de PS. (lachje) Beter laat dan nooit. En toen hebben ze me alles afgepakt. Niet één zaak is nog mijn richting uitgekomen. Economisch gezien is dat niet mijn slimste beslissing geweest. Op het einde van mijn carrière heb ik magere jaren gekend. Maar menselijk gezien was het een grote opluchting. Sindsdien ga ik alleen nog om met mensen die mij en mijn familie nooit verraden hebben. Ik ben advocaat gebleven tot 2017, toen ben ik met pensioen gegaan. Tegenwoordig hou ik me wat bezig met genealogie: de stamboom van onze familie.”

Uw voorouders laten u niet los?

Cools: “Mijn overgrootouders waren kleine boeren uit de Kempen, Vlamingen die naar Luik waren uitgeweken om er in de steenkoolmijnen te werken. De meeste van hun kinderen zijn ondernemers geworden. Mijn grootvader was al geen arbeider meer, maar bediende bij de vakbond. En mijn vader heeft universitaire studies aangevat, maar niet afgemaakt, omdat mijn grootvader was gesneuveld in de oorlog en er brood op de plank moest komen. Ik ben advocaat geworden. Het verhaal van de familie Cools is een verhaal van sociale promotie in de loop van drie, vier generaties. Nu zou het niet meer zo snel gaan, met de ongelijkheid die opnieuw toeneemt. Het aantal arbeiderskinderen aan de universiteiten neemt weer af.

“Kent u het verhaal van mijn grootvader? Hij was de syndicale vertegenwoordiger van de Luikse metaalarbeiders en schepen voor de socialisten in Flémalle. In april 1942 hebben rexisten (de Waalse collaborateurs onder leiding van Léon Degrelle, red.) hem verraden bij de nazi’s. Hij werd gearresteerd en op transport gezet naar het concentratiekamp van Mauthausen in Oostenrijk. Daar is hij in augustus 1942 bezweken. Dood door uitputting.

“Ik heb me al vaak afgevraagd wat er van mijn vader zou zijn geworden als mijn grootvader níét was omgekomen in het concentratiekamp. Misschien zou hij zijn hogere studies hebben voltooid. Misschien was hij dan ingenieur geworden, of advocaat, en geen politicus. Maar hij moest en zou de strijd van zijn vader voortzetten. Met alle gevolgen van dien: mijn grootvader werd vermoord door de meest verfoeilijke vijand, mijn vader door zijn eigen politieke broeders. Wat is het ergste?”

De moord op Cools laat zich niet voetstoots uit de actualiteit verdrijven. Enkele maanden geleden, op 28 april, werd in het zuiden van Italië – in Veglie, een klein stadje in Puglia – Cosimo Solazzo gearresteerd, een oude vriend van Richard Taxquet en Pino Di Mauro. Hij had destijds een schoonmaakbedrijfje in Luik, waarmee hij via hun bemiddeling aan de kost kwam. Solazzo was de man die via zijn maffiaconnecties actief mee op zoek ging naar huurmoordenaars die André Cools moesten liquideren, en die de twee Tunesische moordenaars ook onderdak heeft geboden. Solazzo was één van de acht beklaagden op het assisenproces van 2003, maar hij kwam niet opdagen: de pijp uit. Naar Italië, vermoedde iedereen. Terecht, zo blijkt nu, zeventien jaar later.

Omdat ik deze zomer in de streek vertoef, informeer ik bij kolonel Pasquale Montemurro, de provinciale commandant van de carabinieri, naar de mogelijkheid om Solazzo op te zoeken. Verhalen uit de oude doos opdissen bij een goed glas salice salentino, de wijn uit de streek. We kunnen er alleen maar wijzer van worden, toch? De kolonel raadt het me ten stelligste af. “En bovendien,” zegt hij, “zit Solazzo in huisarrest, met een enkelband om. Hij mag zijn woning niet verlaten, noch bezoek ontvangen.”

Ik verneem nog dat Solazzo leeft van een invaliditeitsuitkering, dat hij sukkelt met zijn gezondheid, dat hij de jongste jaren geen noemenswaardige criminele feiten heeft gepleegd en dat hij niet bekendstaat als een lid van de Sacra Corona Unita, de plaatselijke maffia.

Italië levert zijn eigen staatsburgers niet uit aan België. De kans dat de meer dan honderdduizend pagina’s van het gerechtelijk dossier-Cools naar het Italiaans worden vertaald om de oude heer Solazzo een proces te gunnen, lijkt gering.

Bron » Humo | Danny Ilegems

Waar het beroepsgeheim van een inlichtingenagent niet voor dient

Begin 2020 stelde het Brussels parket een proces-verbaal op wegens schending van het beroepsgeheim door Nicolas Ullens de Schooten, een gewezen inlichtingenagent van de Staatsveiligheid.

Ullens de Schooten trachtte als lid van de dienst bescherming van het economisch en wetenschappelijk potentieel van de Staatsveiligheid onderzoek te doen naar mogelijke corruptie en meende daarbij elementen te hebben tegen de toenmalige minister van Buitenlandse zaken Didier Reynders en één van zijn medewerkers. Hij werd echter in zijn onderzoek daarover door zijn onmiddellijke hiërarchie tegengewerkt.

Na zijn ontslag stapte hij naar het Vast Comité I. Daar botste hij echter op de tegenwerking van het hoofd van de enquêtedienst die hem zelfs zou bedreigd hebben. Uiteindelijk diende hij klacht in bij de federale politie. De klacht tegen Reynders werd door het parket snel geseponeerd zodat Reynders’ kandidatuur voor Europees commissaris voor justitie onbesproken bleef.

De klacht van Ullens voor bedreigingen door het hoofd van de enquêtedienst van Comité I is nog in onderzoek bij onderzoeksrechter Michel Claise. Het gehele verhaal volgt een gekend verloop: naast het snel geseponeerde dossier over mogelijke corruptie, wordt er een ander geopend voor schending van beroepsgeheim zodat de kans groot is dat de klokkenluider bestraft wordt en het eerste dossier in de vergetelheid geraakt. Er zijn echter wel enkele belangrijke vragen die door dergelijke wijze van afhandeling zonder antwoord blijven.

De werking van de dienst bescherming van het wetenschappelijk en economisch potentieel van de Staatsveiligheid is een oud zeer. Het Vast Comité I maakte er een uitvoerig verslag over en stelde vast dat er bij de Staatsveiligheid erg weinig belangstelling was voor deze nieuwe opdracht. De dienst bestond slechts uit enkele leden en die moesten het doen met de schaarse middelen die zij kregen.

Ook het onderzoek door het Vast Comité I, dat grondig was voorbereid, en dat aanvankelijk op de steun van justitieminister Marc Verwilghen kon rekenen, stuitte in de Wetstraat 16 op het njet van Brice De Ruyver, de toenmalige veiligheidsadviseur van premier Guy Verhofstadt: geen pottenkijkers. Het was toen de tijd dat onze economische kroonjuwelen werden verpatst en het wetenschappelijk potentieel als dat van Lernhout & Hauspie onbeschermd bleef voor de vreemde inlichtingenagenten die in het bedrijf zelf zaten.

Ook over het nut en de werkwijze van een inlichtingendienst heeft het Vast Comité I meermaals gerapporteerd. Daarbij werd gewezen op het verschil tussen de gerechtelijke en de bestuurlijke benadering, het eerste met de noodzaak van bewijzen het tweede als informatie door aanwijzingen voor het beleid.

Manke corruptiebestrijding

Dat het politiek beleid zelf weinig belangstelling had voor de door een inlichtingendienst aangeleverde inlichtingen over mogelijke disfuncties, is in zowat alle verslagen van het Vast Comité I een steeds terugkomend element.

Ook uit het jaarverslag van het CFI, de Belgische witwascel, van 2017 blijkt duidelijk wat er met de meldingen van fraude en mogelijke corruptie gebeurde. In 2017 werden gegevens of informatie uit 3.285 meldingen uit 2017 of eerder na analyse aan de gerechtelijke overheden doorgegeven. Deze 3.285 meldingen hadden betrekking op verrichtingen in verband met witwassen of financiering van terrorisme voor een totaalbedrag van 1.415,95 miljoen euro.

Het federaal parket slaagde er in van de 423 dossiers 8 veroordelingen te maken. In Dendermonde kwam er van de 191 dossiers geen enkele veroordeling, en van de in totaal 5.354 overgemaakte dossiers eindigden er 53 met een veroordeling. Dat 5.354 dossiers tot slechts 53 veroordelingen en tot enkel 7.085.394 euro aan boetes hebben geleid moet toch tot nadenken aanzetten?

Het gebrek aan belangstelling van de Belgische diensten, meer bepaald voor de corruptiebestrijding, is ook de Europese instellingen niet ontgaan. De Groep van Staten tegen Corruptie (GRECO), onderdeel van de Raad van Europa, stelt in het jaarverslag dat van de vijftien aanbevelingen die twee jaar geleden zijn gelanceerd, België er geen enkel voldoende in de praktijk heeft gebracht. Slechts vier keer is dat gedeeltelijk gebeurd, in de overige gevallen helemaal niet.

Dat er in dit land weinig of niets tegen corruptie wordt gedaan is dus geen losse bewering en is op zich reeds een aanwijzing om een klacht als deze van een inlichtingenagent ernstig te nemen, en er minstens een behoorlijk onderzoek naar te doen.

Anderzijds is er ook het tweede dossier, dat over de beweerde schending van het beroepsgeheim. Ook daaromtrent is het sterk onvoldoende om vast te stellen dat er geheimen werden verklapt om tot bestraffing over te gaan. Vooreerst is er de werkwijze van de diensten zelf die voor kritiek vatbaar is. Het zijn de diensten die bepalen wat geheim is en enkel zij kunnen die classificatie wijzigen. Dat maakt de vraag of wat als geheim geclassificeerd werd wel geheim is, zo goed als onzinnig.

Daarom moet steeds gekeken worden naar het doel van het beroepsgeheim: dat dient nooit om ‘disfuncties’ en zeker niet om misdrijven te verbergen. En dan is er de bescherming van klokkenluiders tegen onbehoorlijke vervolging. Ook daaromtrent is de Belgische wet slechts een aanzet om de Verklaring van Parijs van 3 december 2019 over de bescherming van de klokkenluiders ernstig te nemen. Daarenboven moet worden vastgesteld dat het Belgisch politiek beleid heel wat actiever was om schending van het beroepsgeheim te kunnen bestraffen door verhoogde opsporing en verzwaring van de straffen.

Bedrog ondermijnt alles

De vervolging van een inlichtingenagent kan zich dus niet beperken tot een eenzijdige en kortzichtige invulling van de theoretische elementen van het beweerde misdrijf. De voorafgaande vraag of wat door die agent bij de verschillende diensten werd ter kennis gebracht, of er al dan niet aanwijzingen van corruptie zijn, is maatschappelijk gezien belangrijker dan de vervolging van de agent. Het is immers uit alle onderzoeken over de verschillende schandalen, te veel om op te noemen, gebleken dat er in dit land een echte ‘graaicultuur’ bestaat en dat sommige politiekers als ambtenaren daar duchtig aan meedoen.

Er is ook de noodzaak om deze dossiers af te handelen naar de vereisten van het eerlijk proces. Dat het om handelingen van openbare ambtenaren gaat verhoogt nog de noodzaak tot openbare behandeling. Dat is niet het geval bij seponering of behandeling voor een raadkamer of nog door een debat voor de strafrechter met gesloten deuren.

Tot slot mag ook gewezen worden op de pleinvrees van het parket in dergelijke dossiers. Door het Franse parket worden soortgelijke dossiers anders afgehandeld. Dat leidde recentelijk nog tot de veroordeling van een gewezen eerste minister, kandidaat voor het presidentschap, tot vijf jaar waarvan twee effectief. Het roept de vraag op waarom het in Frankrijk wél en hier niet kan.

Het parlementair onderzoek op de afkoopwet, het zogeheten Kazachgate, toonde immers aan dat wanneer het in Parijs regent het in Brussel minstens druppelt. In het Belgische onderdeel van het grotere Franse onderzoek lijkt, na het overlijden van de gewezen Senaatsvoorzitter Armand De Decker, het vet van de soep.

Ondertussen zoeken de ‘Drie Koningen’ hoe zij met hun geschenk tot in de kerststal kunnen geraken om er de geboorte van een regering te kunnen vieren. Niemand, zelfs de Koningen zelf, schijnt daar voldoende vertrouwen in te hebben. Hoe zou dat komen? De kiezer zal er wel een antwoord voor hebben: ‘bedrog ondermijnt alles’.

Bron » Apache | Walter De Smedt