Ik heb nu een PDF scan van het artikel maar kan het niet 'linken' aan de website. Omgezet in een word versie. Getekend REDW, zou dit René de Witte kunnen zijn?
De transparanten van de loden jaren tachtig
Bende van Nijvel of Bende van België?
Nog goed drie jaar en het laatste wapenfeit van de Bende van Nijvel uit november 1985 is verjaard. Maar misschien is er wel sprankeltje hoop op een opheldering. Men zou het DNA van de bendekiller ontrafeld hebben en er wordt opnieuw voluit gezocht in kringen van extreem-rechts. Een goed spoor?
27 doden en meer dan 40 gewonden. Dat is officieel het aantal burgers die tussen maart 1982 en november 1985 de brute pech hadden het pad te kruisen van de Bende van Nijvel, de zogenaamde Bende van Nijvel. We spreken er wel over in die term, maar het is nooit zeker geweest of het wel om een en dezelfde bende gaat, en/of dezelfde uitvoerders, die een eerste reeks feiten pleegde in 1982-1983, en na een sabbatical van anderhalf jaar, een tweede reeks in de tweede jaarhelft van 1985.
Waar lag trouwens het verband tussen de eerste feiten - de diefstal van een jachtgeweer in een wapenhandel in Dinant, en van wijn, thee en champagne in een winkel in het Noord-Franse Maubeuge - en de bloedbaden uit 1985 in drie filialen van Delhaize? Mysterie.
Waar het verband tussen vier typisch gangsterachtige warenhuisovervallen in 1982 en de duidelijke huurmoorden van een taxichauffeur, restaurantuitbater et cetera? De diefstal van kogelvrije vesten in Temse in 1983 kan gelinkt worden aan het gebruik ervan tijdens de overvallen in 1985. Maar waarom zou de Bende twee jaar wachten om die te gebruiken. Alweer een mysterie.
En wat hebben de vier eerste warenhuisovervallen uit 1982 te maken met de moorddadige raids uit 1985 op de Delhaize-winkels van Eigenbrakel (3 doden), dezelfde avond in Overijse (5 doden) en Aalst (8 doden)? Dit was in het wilde weg schieten om te doden. Blind terreur.
Was de eerste reeks het werk van gangsters? Maar wat met de tweede reeks? Gangsters mogen dan wel meedogenloos zijn, ook zij hanteren ethische codes, op kinderen schieten ze niet, zoals ze in Aalst nochtans deden. In het klassieke gangstermilieu is er altijd wel één die zijn mond voorbij praat, al was het maar om de ophelderingspremie die Delhaize nog altijd wil betalen. Maar niemand die ooit maar wat loste. Onvoorstelbaar!
De Bende van Belgïe?
Verscheidene motieven, verscheidene modus operandi, verscheidene profielen... alles wijst erop dat er andere daders waren voor verschillende feiten. Misschien waren er wel twee bendes, of zelfs meer. Dat we toch over de Bende spreken heeft voornamelijk te maken met de vondst in 1986 aan het hellend vlak van Ronquières van wapens, munitie en een kogelvrije vest uit de eerste reeks, en onder meer de kassa van de overval in Aalst uit de tweede.
Iemand legde hiermee een materieel verband tussen de twee bendereeksen. Er is dus ergens een link. Maar dewelke? Waar hingen de touwtjes en wie had ze in handen? Welke organisatie schuilde er achter? Hebben we te maken met wat men in het Frans een nébuleuse noemt, letterlijk vertaald een nevel. Een geheime octopus die zijn tentakels had in de feiten van de Bende? De Bende van België dus?
Dat leidt naar een andere, niet onbelangrijke vraag. Klopt het wel dat de Bende een sabbat nam? Niet als we de Bende van Nijvel bekijken als een uitvoerend onderdeel van een groter geheel, van de Bende van België als het ware. Dan moet de reeks vervolledigd worden met andere feiten. Dat is in elk geval wat voormalig journalist Guy Bouten gelooft. Hij schreef recent twee turven over de Bende (zie kader), mag een echte kenner worden genoemd en koppelt liefst 50 criminele feiten aan de Bende, dubbel zoveel als het officiële aantal. Dat zijn ook feiten van voor 1982 en zelfs van na 1985.
De loden jaren
In die hypothese zijn de feiten van de Bende slechts een onderdeel van wat er allemaal gebeurde in wat Franstaligen heel kenschetsend les années de plomb noemen, de loden jaren tachtig. En dat waren ze wel degelijk. De Bende mocht dan wel op ‘‘hold’’ zijn gezet, het ontbrak niet aan feiten. De feiten die op conto van de Bende zijn geschreven, passen in een reeks die ook in 1984 doorging.
In april 1984 werd de Paul Latinus, de leider van de extreem-rechtse paramilitaire organisatie Westland New Post, dood aangetroffen. Zelfmoord, luidde de officiële versie. Niemand die er maar iets van geloofde. Latinus werd opgeruimd (zie verder). Eveneens in 1984 werd ingebroken in de legerkazerne van Vielsalm waar wapens werden gestolen. De daders waren, zo bleek later, leden van het extreem-linkse Cellules Communistes Combattantes (CCC) die in oktober een eerste reeks van vier aanslagen pleegt en pas in december 1985 wordt aangehouden.
De CCC wilde in ons land terreur zaaien, liefst zonder (dodelijke) slachtoffers te maken. De organisatie opereerde voornamelijk tijdens de sabbatical van de Bende. Haar feiten in 1985 waren overduidelijk ook bedoeld om terreur te zaaien. Passen de CCC en de Bende in dezelfde reeks? Wie zat er achter?
De transparanten
De Bende van Nijvel bestaat als dusdanig dan niet. De feiten die op haar conto worden gezet, passen in het bredere kader van de jaren tachtig. Tussen alle feiten zijn geen materiële, zoals ballistische verbanden te leggen. Maar ze hebben wel veel gemeen. Dat is wat de Brusselse advocaat-generaal Jean-François Godbille kwam uitleggen voor de tweede parlementaire onderzoekscommissies over de Bende. Hij sprak daarmee in de richting van wat Guy Bouten beweert.
Godbille legde uit hoe het belangrijk was om dossiers onderling te linken. De bendespeurders hadden gezocht in rechtse middens, hadden gespeurd in zedendossiers, hadden gegraven in wapentrafieken, hadden in de Duitse Stasi-archieven gezocht naar mogelijke buitenlandse betrokkenheid, maar niets leidde tot de ontknoping.
Men moest al deze dossiers beschouwen als transparanten, legde Godbille uit. Leg die boven elkaar en je krijgt een ander, veel scherper en totaal beeld van wat zich in de vuile jaren tachtig in ons land afspeelde. Elke transparant bevat zijn figuren, zijn organigram. Maar figuren uit de ene transparant ziet men opduiken in een andere. Het is in deze krabbenmand dat men de feiten van de Bende, maar ook van vele andere, moet plaatsen. En duiden.
Het ging daarbij heus niet alleen om wat de onderwereld uitspookte, maar ook wat de bovenwereld deed, ging Godbille verder. Het ging dus ook over de zaken waarmee de beau monde zich onledig hield. En chanteerbaar maakte. ‘‘En,’’ zo waarschuwde de magistraat voor deze beau monde. ‘‘Vergis u niet. Het gaat hier niet om folkloristische zottekes. Het gaat hier om roofdieren. Om doders.’’ Anders gezegd, mensen uit de bovenwereld, de zogenaamde eerbare burgers, konden genadeloos uit de hoek komen als hun belangen in het gedrang kwamen. De zedenzaken zijn een mooi voorbeeld.
Brussels, sex and fun
Het mag dan in de eerste helft van de jaren tachtig crisis zijn, het belet de jet set van Brussel er niet van stevig te feesten, lijntjes te snuiven en vrolijk aan elkaar te friemelen. In Brussel alvast geen gebrek aan mogelijkheden om zich te laten verwennen. Er zijn de bordelen aan de Aarschotstraat. Twee bestuurders van Delhaize hadden voor hun respectievelijke maitresses huizen gekocht in de bordelenstraat, hetgeen de vrouwen fortuinen opleverde. Waren de bestuurders hierdoor chanteerbaar en ligt hier de verklaring voor de bloedbaden uit 1985? Het werd onderzocht. Het spoor liep dood.
Mensen van stand bezochten de Aarschotstraat natuurlijk niet. Die hadden bijvoorbeeld het callgirlnetwerk van de roemrijke madame Fortunata 'Tuna' Israël, goed geïntroduceerd in de hogere kringen. Ze leverde callgirls aan gereputeerde Belgische bedrijven die met de dames hun klanten zouden verwennen, zo bijvoorbeeld de Saoedische prins Abdullah.
Er waren ook de partouzes, de seksfuiven in Brusselse privéwoningen of -clubs. Zo de Roze Balletten, een dossier met mythische proporties. Het waren orgieën aan dewelke hooggeplaatste personen -- prins Albert II, een rijkswachtgeneraal tot en met voormalig premier Paul Vanden Boeyants (PSC) -- zouden hebben deelgenomen en minderjarigen aanwezig waren. De verklaringen over de aanwezigheid van onze Vorst werden overigens nooit hard gemaakt.
Liquidaties
Van een aantal seksfuiven zouden naar verluidt een aantal videocassettes hebben gecirculeerd. Het is nooit bewezen, maar een aantal bendefeiten werden wel in verband gebracht met die wilde stoeipartijen. Het koppel Jacques Fourez en Elise Dewit (vermoord op 17/9/1983) zou opnames van fuiven in de auto hebben liggen toen ze aan een benzinepomp in Nijvel koelbloedig werden afgemaakt. Taxichauffeur Constantin Angelou (vermoord op 24 april 1984 in Bergen) zou een loslippige klant hebben vervoerd die net had deelgenomen aan een partouze. José Vanden Eynde, de concierge van het Auberge du Chevalier (vermoord op 23/12/1983) bezat een cassette. Restaurantuitbater Jacques Van Camp van Les Trois Canards in Ohain waar veel mooi volk over de vloer kwam (vermoord op 2 oktober 1983) had de onhebbelijke gewoonte tafelgesprekken stiekem op te nemen.
En om het nog even over Latinus te hebben. Zijn moeder kreeg kort voor zijn 'zelfmoord' een dreigtelefoon. Haar zoon kon zich maar beter niet meer bezig houden met het dossier van de Roze Balletten. Hij had anders nog maar een week te leven. Een week later was hij dood.
Had deze reeks te maken met afpersingen en vervolgens liquidaties? De tweede parlementaire commissies wou de dossiers zien, maar wat bleek? Uit dat van de Roze Balletten was heel wat verdwenen. Over Angelou viel ook niet veel meer te onderzoeken. Zijn originele dossier was grotendeels zoekgeraakt. Toch wel verdacht allemaal.
Als het vorige waar zou zijn, dan stelt zich opnieuw de vraag welk verband er is tussen het vermoorden van vervelende getuigen en de moordpartijen in 1985? Tenzij, zoals sommigen beweren, de overval in Overijse een camouflage was om eigenlijk Léon Finné te doden. Finné was een bankier, kende de Brusselse jet set als zijn broekzak en werd genoemd in witwasdossiers. Hij was een van de slachtoffers in Overijse. Het echte doelwit van het bloedbad? Nooit bewezen, net zo min als de suggesties dat ook Aalst bedoeld was om een of meerdere lastige mensen uit te schakelen.
Vuile wapenzaakjes
Hadden de twee Waverse BOB-ers die werkten op de overval van de wapenhandel Dekaise in Waver niet willen eindigen met het poetsen van dienstwagens, dan hadden ze hun neus beter niet te diep in de wapentrafieken gestoken. Ze kwamen onder meer uit op de levering van FN-wapens aan de christen falangisten in Libanon. Iedereen wist dat de falangisten wapens betaalden met hasj uit de Bekavallei. Liet FN, dochter van de eerbiedwaardige Generale Maatschappij van België, zich betalen met drugs? Wat een schandaal zou het geweest zijn.
Als de speurders ook nog de nauwe contacten ontdekten tussen prins Albert en de notoire wapenhandelaar Faezz el Ajjaz, konden ze hun dienstwapen dus inruilen voor een zeem. Zaak-Dekaise dus nooit opgehelderd.
Juan Mendez, handelsvertegenwoordiger bij FN, draaide er zijn hand niet voor om contracten te versieren dankzij valse exportcertificaten. En met zijn goede vriend Madani Bouhouche, ex-rijkswachter en meermaals in verband gebracht met de Bende, wist hij hoe illegale of gestolen wapens te regulariseren. Mendez was geen proper man. Hij werd in januari 1986 koelbloedig geliquideerd. Is er een verband tussen Dekaise en Mendez, een feit dat niet aan de Bende is toegedicht?
De twee BOB'ers raakten nog andere gevoelige snaren toen ze de dubieuze rol van de Veiligheid van de Staat zagen in die trafieken uit de jaren tachtig. Maar ook betreffende extreem-rechts riepen de activiteiten van de Staatsveiligheid heel wat vragen op. Extreem-rechts is nu het spoor dat de Cel Jumet dit jaar heeft afgestoft met een
indrukwekkende reeks huiszoekingen en laatst met graafwerken in Tildonk waar ooit de excentrieke Godi Wachtelaer, bijgenaamd de rechtse druïde, verbleef. Maar of dat een goede piste is? En wat moeten we trouwens begrijpen met extreem-rechts? Een bende heethoofden? Of iets veel groter? (REDW)
Volgende week: Extreem-rechts: De Canard, de druïde en de economische staatsgreep
Een massa literatuur
Over de Bende zijn inmiddels een stapel boeken verschenen. De twee recentste, allebei verschenen bij Uitgeverij Van Halewyck, zijn van de hand van voormalig VRT-journalist Guy Bouten. 'De Bende van Nijvel/Het dossier, het complot, de leden' is een turf van 552 bladzijden en bevat best wel onthullende informatie, maar ook soms ver gezochte stellingen. 'De Bende van Nijvel en de CIA', 344 bladzijden encyclopedische literatuur, heeft de pretentie om de volledige waarheid te onthullen over de bende. Maar helaas.
Een standaarwerk voor wie meer details wil over de feiten zelf, blijft 'De Bende/Een documentaire' van Paul Ponsaers en Gilbert Dupont, in 1988 verschenen bij EPO. Voorts een karrevracht boeken die het expliciet of zijdelings over de Bende hebben of ernaar verwijzen.