Ik heb op de website van De Standaard nog een bespreking gevonden over dit boek:

De niet-reus over de Bende

In de jaren tachtig werd Leopold van Esbroeck ervan verdacht de beruchte "reus" van de Bende van Nijvel te zijn. Nu hij een gevangenisstraf van tien jaar heeft uitgezeten, gaat de gangster zelf op zoek naar de identiteit van de Bendeleden. Verder dan enkele gissingen komt hij niet, maar zijn levensverhaal geeft wel een unieke "inside"-kijk in het Brusselse milieu, waar gangsters, politici en agenten elkaar ontmoeten.

Popolino, memoires van een ex-gangster (Van Halewyck, 227 blz., 598 fr.) komt vooral neer op een verslag van zijn misdadigerstijd in de jaren zeventig en tachtig, en bevat veel elementen van het "klassieke gangster komt tot inkeer"-scenario. Pol van Esbroeck kent een ongelukkige jeugd in een gescheiden gezin, groeit op in de straten van Brussel, ontdekt dat misdaad loont en wordt geleidelijk een van de Belgische topcriminelen.

Zijn tijd brengt hij door met overvallen, in dure restaurants en met dure vrouwen, tot hij tegen de lamp loopt en voor tien jaar achter de tralies verdwijnt. Daar komt hij tot inkeer, zweert zijn misdadig verleden af en wil zich na zijn vrijlating inzetten voor jongeren aan de rand van de criminaliteit - alleen heeft hij, sinds hij in 1995 vrijkwam, nog altijd geen werk gevonden.

Is het patroon klassiek, de concrete details zijn ongemeen boeiend. Van Esbroeck kende zowat alle personen van de extreem-rechtse ex-gangenisdirecteur Jean Bultot tot gangster Philippe De Staerke, die in het voorbije decennium in verband werden gebracht met het zware gangsterisme in België.

Zijn mening over die harde jongens is soms grappig, en vaak ontluisterend: Van Esbroeck toont genadeloos wat een zielepoten ze dikwijls zijn. Nog sterker is Van Esbroecks relaas over de banden tussen het Brusselse misdaadmilieu en de politiek, de justitie en de politie.

Van Esbroeck werkte zelf jarenlang samen met de toenmalige commissaris van de gerechtelijke politie, Frédéric Godfroid, die in zijn vrije tijd ook inbraken pleegde. De "ex-gangster" verwijst ook enkele keren naar zaken zoals de Roze Balletten, maar daarbij houdt hij zich op de vlakte. Van Esbroeck kan er naar eigen zeggen niet veel over kwijt, omdat hij er zelf niet bij was.

En dat is een van de zwakke punten van het boek. De gangster heeft veel van horen zeggen, maar of die tweedehandsinformatie altijd correct is, weet hij zelf ook niet. Bovendien weigert hij op verschillende plaatsen gewoonweg een verhaal te vertellen, omdat hij zichzelf of vrienden in opspraak zou kunnen brengen, of omdat hij bang is gevaarlijke lui op de tenen te trappen.

Het orgelpunt van het boek is Van Esbroecks zoektocht naar de Bende van Nijvel. Als ex-lid van de Bende de Staerke werd de robuuste Van Esbroeck er zelf van verdacht de "reus" te zijn van de Bende van Nijvel.

De gangster ontkent dit formeel - hij heeft ook een alibi voor de bloedige overval op de Delhaize van Aalst - maar hij voelt wel met zijn vingertoppen aan dat hij verscheidene van de gemaskerde moordenaars persoonlijk moet hebben gekend.

Volgens Van Esbroeck rekruteerde ex-gevangenisdirecteur Jean Bultot de Bende, voor een onbekende opdrachtgever. Maar een Bende als element van een extreem-rechts complot tegen de Belgische staat - een theorie waarin velen geloven, vindt hij nonsens. Een gangster denkt in termen van geld, en dus was de Bende volgens hem bedoeld om geld af te persen van de grootwarenhuisdirecties. En hebben die directies uiteindelijk ook betaald.

Of Van Esbroecks complottheorieën dichter bij de waarheid staan dan de andere, blijft onduidelijk. Maar zijn boek blijft boeiend, vooral omdat het een intelligente kijk geeft op de leefwereld van de gangster zelf. Enerzijds klinkt Van Esbroeck heel eerlijk, anderzijds probeert hij de immense serie overvallen die hijzelf heeft gepleegd, te minimaliseren. Hij is trots dat bij zijn overvallen nooit iemand werd gekwetst - maar hij moet ook toegeven dat hij midden de jaren tachtig zelf met wapens stond te zwaaien en toen "al ver weg" was.

Zijn arrestatie belette verdere wandaden, en leverde uiteindelijk dit hoogst leesbare boek op. Zou het Belgische justitie-apparaat dan toch functioneren?

Bron: De Standaard | 22 Oktober 1998 | Jorn de Cock