Waat gaat deze brief over?

Wie?

Het gaat om een confidentiële nota gericht aan de toenmalige minister van Justitie Jean Gol, en waarin verslag wordt uitgebracht van een geheim onderhoud van een van zijn kabinetschefs met de chef van de Staatsveiligheid, Albert Raes. De nota is van de hand van Nicolas de Kerckhove d’Ousselghem, kabinetschef van Jean Gol. Men leest dat De Kerckhove aan Albert Raes instructies van Gol heeft overgemaakt. Dat is op zich merkwaardig. Gol is in die tijd zowel minister van Justitie als vice-premier. Als minister van Justitie is hij bevoegd over de Staatsveiligheid.

Om Raes instructies te geven, zou het dus volstaan om hem te ontbieden op het kabinet van Justitie. In dit geval stuurt Gol echter als vice-premier zijn kabinetschef uit voor een onderhoud. En dan nog wel in het Brusselse toprestaurant La Maison du Cygne, waar discreet kan getafeld worden en er geen luistervinken zullen zijn. Uit de handgeschreven notities op de nota blijkt dat het document niet alleen door Gol is gelezen, maar ook door de minister van Defensie François-Xavier de Donnéa, de liberale politicus Antoine Duquesne, rijkswachtkolonel Luc Closset en de kabinetschef van Justitie Victor Bricout.

Tijdstip

De datum van de nota is belangrijk: 21 januari 1986. Dat is twee maanden na de laatste overval van de Bende van Nijvel in Aalst en een tweetal weken na de moord op Juan Mendez, handelaar bij de Belgische wapenfabrikant FN Herstal en betrokken in louche wapentrafieken. De moord op Mendez wordt door sommigen in verband gebracht met de Bende, al is dat nooit bewezen.

In januari 1986 leeft België in elk geval in een sfeer van terreur. In verband met de moorddadige reeks Bende-overvallen die in de eerste helft van de jaren ’80 28 doden en vele gewonden eiste, zijn tal van sporen gevolgd: extreem rechts, wapen- en drugtrafieken, zedenfeiten, pogingen tot staatsgreep, afpersingspogingen van de warenhuisketen Delhaize tot en met het zaaien van terreur om de staat te destabiliseren.

Vandaag staan de speurders naar de Bende geen stap verder. De sporen liepen dood: ofwel omdat er geen verband was te leggen met de Bende, ofwel omdat het onderzoek van bovenhand werd gedwarsboomd. Daar zijn verschillende aanwijzingen van, hoewel het nooit hard is gemaakt

Zelfs twee parlementaire onderzoekscommissies konden niet aan het licht brengen wie nu spaken in de wielen had gestoken. Nog een reden waarom de Bende nooit werd ontmaskerd, is omdat nooit iemand uit de biecht heeft geklapt. En toch moeten er mensen zijn die meer weten. Maar de omerta houdt stand. Zo ook in verband met dit bijzonder merkwaardige document dat in het Bende-dossier belandde.

Het gespreksonderwerp

Een man die bewust niet bij naam wordt genoemd, maar die ze duidelijk niet allemaal op een rij heeft. Om het met de woorden van Raes te zeggen: de persoon is “gestoord, onvoorspelbaar, inconsequent, egocentrisch, megalo-mythomaan en zonder enige twijfel masochist”. Een megalomaan is iemand met grootheidswaanzin. Een mythomaan is een ziekelijke leugenaar.

Nu lopen er wel meer van dat soort gekken rond, maar hier is meer aan de hand. Uit de nota blijkt dat de mysterieuze mijnheer X aan het hoofd staat van een nébuleuse. Letterlijk betekent dat ‘nevelvlek’, maar het woord wordt ook gebruikt voor een criminele organisatie, voor maffia. Zoals hier.

De nota zegt niet over welke nébuleuse het gaat, maar dat het niet een of andere straatbende betreft, is wel duidelijk. Zowel de Staatsveiligheid, de Bijzondere Opsporingsbrigade van de Rijkswacht, de militaire inlichtingendienst SDRA als de Franse veiligheidsdiensten hebben er een dossier over. “De realiteit overtreft de fictie”, schrijft De Kerckhove in zijn nota aan de minister.

En mijnheer X is compleet uit de bocht aan het gaan. Het probleem is niet dat X niet doet wat men hem vraagt, maar dat hij veel meer doet dan wenselijk. Dat zou wel eens voor enorme problemen kunnen zorgen. De Kerckhove schrijft dat het volgens Raes aangewezen is de man op zijn plaats te laten zitten.

Dat is de beste garantie om de nébuleuse te neutraliseren. De nota roept nogal wat vragen op. Als Gol de macht heeft om de mysterieuze persoon op zijn plaats te laten zitten of te verplaatsen, betekent dit wellicht dat mijnheer X ergens in het staatsapparaat werkt. Maar waar? Het gerecht, de Staatsveiligheid, een of andere politiedienst, de administratie? Welke opdrachten kreeg mijnheer X? Kwamen die van Gol? Van de Staatsveiligheid? En wat heeft mijnheer X zoal uitgespookt? Heeft mijnheer X wat te maken met de Bende? Of weet hij er meer over? Veel vragen.