Het Spoor: Wapenhandel in België

Programma over de vrije verkoop van wapens in België, de gevolgen ervan en over een wetsvoorstel van de Belgische minister van Justitie Gol welke de wapenhandel aan banden moet leggen.

Wapens kunnen vrij en overal gekocht worden in België en belanden zo ook in Nederland. De wapens worden door misdadigers gebruikt bij gewelddadige overvallen. Zo overviel de Belgische Bende van Nijvel op 28 september 1985 een Delhaize-supermarkten in Jezuseik en in Eigenbrakel (Braine-l'Alleud) en schoten de overvallers acht mensen in koelen bloede dood met wapens die vrij te koop zijn in België. Het wetsvoorstel van Gol gaat volgens velen niet ver genoeg maar wordt wel gezien als stap in de goede richting. Ook in Nederland wordt gewerkt aan een wetsvoorstel om wapenhandel aan banden te leggen. Met een reportage van onder andere een illegale wapendeal en interviews met o.a.:

• kabinetschef Victor Bricout Bricout van de Belgische minister van Justitie Gol;

• H. Bergsma, hoofd van de Vuurwapencentrale van de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI);

• Frans Vervloet, hoofdredacteur van Nederlandse tijdschrift SAM-Wapenmagazine (Shooting Arms and Military-magazine);

• George Lang, voorzitter van de Belgische Vereniging van Wapenhandelaren;

• Een anonieme wapenhandelaren;

• Belgische parlementsleden Herman Suykerbuyk (CVP) en Louis P.J. Vanvelthoven (Socialistische Partij);

• Piet Stoffelen van PvdA-fractie in de Tweede Kamer.

Inleidende teksten van de uitzending:

Goedemiddag. Terwijl u zich met spoorverslaggeefster Jacqueline Maris in de wapenkamer van de vuurwapencentrale van de CRI, de Centrale Recherche Informatiedienst in Den Haag bevindt, is het in België de dag van de wapenstilstand, een nationale feestdag. Maar België feest niet, het treurt om de acht doden die dit weekend vielen bij een overval op een supermarkt door de beruchte bende van Nijvel. En België is bang, nu het wordt geteisterd door een golf van bomaanslagen en overvallen. Dat geweld heeft eindelijk de discussie weer op gang gebracht rondom de vrije verkoop van jacht- en sportwapens. Zoals de Riotshotgun waar de bende van Nijvel zich van bedient. In 1970 al sloten de Beneluxlanden Nederland, België en Luxemburg een verdrag om de verschillende wapenwetten op elkaar af te stemmen. Tot op heden is er nog niks concreets gebeurd. De Belgische wapens lijken nog steeds ons land binnen te stromen.

Vandaag gaat het Spoor op zoek in België naar de grenzen der wapenwet, wat kan er nu wel en wat kan er niet. En hoe zit het nou met dat wetsvoorstel dat de inmiddels demissionaire minister van justitie Gol in juli bij de ministerraad heeft gedeponeerd.

Maar eerst terug naar de wapenkamer voor nog meer voorbeelden van Belgische in beslag genomen wapens. En daarna begeven we ons een paar deuren verderop naar de kamer van de heer Bergsma het hoofd van de vuurwapencentrale om te vragen om hoeveel wapens het nou gaat.

Tekst 2

U hoorde de heer Bergsma, hoofd van de vuurwapencentrale van de Centrale Recherche Informatiedienst. Die vijfduizend in beslag genomen wapens per jaar is slechts het topje van de ijsberg, vermoedt hij. Schattingen van illegaal wapenbezit lopen uiteen van vijftigduizend tot maar liefst een miljoen. Niemand weet het precies, maar het is vrijwel zeker dat de meeste van die wapens via België ons land binnenkwamen. Tijd om eens in België te gaan kijken.

België is van oudsher een land met een eigen wapenindustrie. Zo'n vijftigduizend mensen werken in die industrie. Dat maakt het zo moeilijk om tot een nieuwe strengere wapenwet te komen, omdat er altijd economische belangen in het geding zijn. In Luik ligt de grootste wapenfabriek, de FN Herstal. Misschien is het daarom zo dat er over de Luikse zondagsmarkt de wildste geruchten de ronde doen. Over tafels vol met wapens. Ja, wel onklaar gemaakt, maar als je dan naar een volgende kraam gaat hebben ze wel dat missende onderdeel. Zo heb je met een beetje handigheid binnen de kortste keren een wapen bij elkaar gekocht. Bussen Nederlanders zouden iedere zondag naar de markt vertrekken om een 'dingetje' te halen.

Frans Vervloet, hoofdredacteur van de SAM, Shooting Arms en Military, een blad over de laatste snufjes op wapengebied, lacht er om. Hij heeft nog nooit iets behoorlijks gevonden op de Luikse wapenmarkt, zoals de markt in de Nederlandse volksmond heet. Want een wapenmarkt, vergeet het maar, het is een straat van een paar kilometer met groenten, fruit, eten, gereedschap en boeken. En een heel klein stukje van nog geen vijftig meter waar antiek ligt of wat daarvoor moet doorgaan. Daar schijn je de wapens te moeten zoeken. Honderden auto's, geen parkeerplaats. Tien Nederlandse nummerborden geteld, een paar Duitsers en Fransen en verder Belgen, Belgen en nog eens Belgen.

Op de vroege zondagochtend baant onze verslaggeefster zich met een steunende Frans Vervloet, geheel in legergroen gestoken, een weg door dikke drommen mensen.

Tekst 3

Volgens de Belgische wapenwet van 1933 zijn in principe al die wapens vrij te koop die je niet op je lijf kunt verbergen. Een voorwaarde is wel, dat je direct naar huis gaat ermee, je mag dus niet even de staminee in om het je vrienden te laten zien. Je kunt ook militaire wapens kopen, alleen zijn die dan geschikt gemaakt voor .22 kogels, dat zijn kogeltjes van zo'n 6 mm doorsnede. Voor revolvers en pistolen heb je een vergunning van de Rijkswacht nodig. Er bestaan in België, zelfs postorderbedrijven die wapens per post verkopen. De maximumstraf op illegaal bezit of illegale handel is maar een jaar, in Nederland drie jaar. Legale wapenhandelaars zijn er zo'n zeshonderd waarvan er driehonderd aangesloten zijn bij de Belgische vereniging voor wapenhandelaars.

In België kan momenteel iedereen die dat wil wapenhandelaar worden. Dus als de kruidenierszaak niet meer zo goed gaat, kan de kruidenier toestemming vragen om in een hoekje van zijn winkel wat wapens uit te stallen. In België is het mogelijk, dat je in een souvenirwinkel een koperen Manneken Pis aantreft omringd door jachtgeweren, kruisbogen en messen. Voorzitter van de Vereniging van Belgische Wapenhandelaars is George Lang, eigenaar van een im- en export firma in Antwerpen.

U hoort Lang over het recht van de burger zich te beschermen tegen zijn medemens en het verschil tussen Belgen en Nederlanders.

Tekst 4

Verslaggeefster en gezelschap laten Lang alleen met zijn zaken en reizen af naar een willekeurig dorp in de Vlaamse koeienstront, vlakbij de Nederlandse grens. Na tien rondjes door het gehucht en veel gevraag is de wapenboer eindelijk gevonden. Een gloednieuw huis aan een weggetje achteraf. Geen aanduiding, wel een etalage vol jachtkostuums en wapens. Het semiautomatische riotgeweer, berucht van de bende van Nijvel, is helaas uitverkocht. Zo ook de makkelijk om te bouwen revolvergeweren. Die vliegen altijd meteen de deur uit, aldus de verkoopster. En de revolvers en pistolen, mevrouw?

Tekst 5

Een ijzerzaag, een vijltje en wat schuurpapier en voor nog geen vijfhonderd gulden heb je een redelijk goed achtschots pistool. Voor de verfijnde liefhebber een lachertje, maar zo'n pistool schiet wel en is net zo dodelijk als een pistool van meer dan duizend gulden, waar je ook in België een vergunning voor moet hebben. De handelaren houden zich aan de regels van de wet, geen pistolen of revolvers zonder vergunning en ook zijn ze niet bereid wapens om te bouwen voor de klant.

De wet is heel ruim, maar men moet de grenzen niet overschrijden, want de zaak wordt gesloten, als de Rijkswacht erachter komt. Toch willen verslaggeefster en gezelschap thuiskomen met een pistool of revolver. En ze moeten te vinden zijn in België, zeker als je bedenkt dat er uit de FN Herstal in Luik regelmatig hele wapens en onderdelen daarvan verdwijnen. Publiek geheim is dat veel werknemers thuis in de schuur van meegesmokkelde onderdelen zelf wapens maken en zo wat bijverdienen. En ook in de havens verdwijnt wel eens een kist van het een of ander.

Tekst 6

Avond in Antwerpen. Je voelt dat het dichtbij is. Zeker hier in Antwerpen met zijn duistere stegen, gekasseide pleintjes en anonieme cafés. Een gesprek met een barman met zonnebril. Het woord wapens valt. Oh, hij kan wel wat leveren, zal de volgende dag zijn contactman bellen. Het gaat om twee Walter PPK'S, een politiepistool. Gloednieuw, het vet zal na het eerste schot nog in uw pollekes staan, zo zegt hij. De dag daarop verschijnen verslaggeefster en gezelschap op het afgesproken tijdstip in hetzelfde café.

Tekst 7

Het aantal gewapende overvallen in België vorig jaar was 515, volgens de Brusselse Rijkswacht. Dat is zowaar minder dan in Nederland met 845 overvallen. Dat Belgische cijfer hoeft echter niet zoveel te zeggen omdat in België nergens officieel centraal cijfers over criminaliteit worden bijgehouden. Bovendien waren al die Belgische overvallen met minstens twee gewapende personen. De Nederlandse politie kon bij 368 van de 845 overvallen de daders opsporen en de gebruikte wapens in beslag nemen. Bijna de helft daarvan bestond uit wapens die in België vrij te koop zijn.

Sinds 1970 bestaat er een Beneluxverdrag dat er uiteindelijk toe moe leiden dat de wapenwetten in de die Beneluxlanden op elkaar worden afgestemd. Een verdrag dat door België nog steeds niet is geratificeerd. In Nederland, waar je voor vrijwel alle wapens een vergunning nodig hebt, ligt op dit moment een nieuw wetsvoorstel bij de eerste kamer. Minister van Justitie Korthals Altes heeft toegezegd om, als de Eerste Kamer het voorstel heeft behandeld, naar België af te reizen om daar eens flink aan de bel te trekken. Er zal niet echt veel gaan veranderen, behalve dat een bepaalde luchtbuks nu ook onder het vergunningenstelsel vallen. En dat de politie ruimere opsporingsbevoegdheden krijgen. Daarover de heer Bergsma van de vuurwapencentrale.

Tekst 8

Het wordt tijd ons naar Brussel te begeven om daar de stemming te peilen. Er moet toch onderhand wat gebeuren, zeker als je de gewelddadigheden van de laatste maanden en het laatste weekend in ogenschouw neemt.

Tekst 9

De laatste vijftien jaar zijn er al een heleboel pogingen ondernomen om tot een nieuwe wapenwet te komen. Stapels voorstellen zijn gestrand voor de deur van de senaat, de Belgische Eerste Kamer. In België mogen Senaatsleden ook amenderen, dat houdt in wijzigingen of toevoegingen voorstellen. Daarom duurt het aannemen van een nieuwe wet langer dan in Nederland omdat in Nederland de taak van de Eerste Kamer puur ligt in het bekrachtigen van een voorgelegd voorstel, dat al door de Tweede Kamer is besproken.

Al die voorstellen, de meeste van parlementsleden, naar ook een paar van voormalige ministers van justitie, zijn stukgelopen. Herman Suykerbuyk, die zich al sinds 1970 met het onderwerp bezighoudt voor de CVP en zelf ook wel eens een poging heeft gewaagd een wetsvoorstel in te dienen, weet precies waarom geen een voorstel het heeft gehaald. De verslaggeefster vroeg hem hoe lang het nog zal gaan duren voor er eindelijk iets verandert in de Belgische wetgeving. U hoort zijn antwoord na Vanvelthoven van de SP, die een paar van die oude wetsvoorstellen erbij heeft gehaald en uit de memories van toelichting citeert.

Tekst 10

Minister van Justitie Gol van het vorige kabinet heeft in juli een wetsvoorstel aan de Ministerraad voorgelegd, waarvan de inhoud nog niet bekend is, ook niet aan de beide parlementariërs. Een probleem is dat het niet zeker is of minister Gol de komende kabinetsperiode weer minister van justitie zal worden, Suykerbuyk kondigde echter al wel aan dat wie ook minister van justitie wordt, hij zal er op gewezen worden dat er een kant en klaar wetsvoorstel ligt. Er is geen alibi nog langer te treuzelen.

Maar wat houdt dat voorstel nu precies in? Vanuit de burelen der VPRO wordt druk met België getelefoneerd. De minister heeft geen tijd, maar eindelijk wil zijn chef de kabinet de heer Bricout wel het een en ander uit de doeken doen. Maandagochtend negen uur. We wachten gespannen. Dan een telefoontje. Nee, nu kan hij niet, want er is door de CCC een bomaanslag gepleegd op de bank Lambert in Brussel. Bricout moet bij zijn bureau blijven. Later op de dag wordt er nog een bomaanslag gepleegd en een gewapende overval op een geldtransport waarbij twee mensen om het leven komen.

Reden te meer voor een strengere wapenwet, zou je denken. Eindelijk, woensdag de telefoon. Eerst een uitleg over een nieuw in te stellen wapencommissie. Dit moet een adviescommissie worden bestaande uit vertegenwoordigers van de betrokken economische en sociale belanghebbenden, aldus Bricout. Dus ook de wapenindustrie. Deze club moet advies gaan uit brengen over het in praktijk brengen van de ettelijke regels. Met zo'n commissie zou de band met de economische machtsfactor zijn gewaarborgd. Dus dit voorstel heeft daarom veel meer kans om de lobby van de industrie tegen een nieuwe wapenwet te overleven, zegt de kabinetschef. Maar hoe zit het met de vrije verkoop van jacht- en sportwapens, voor Nederland een belangrijk punt.

Tekst 11

Terug naar Nederland waar ook PvdA specialist op wapengebied Piet Stoffelen nog niets blijkt te weten van het nieuwe voorstel van Gol. Een eerste reactie van Stoffelen op de punten uit het voorstel die onze verslaggeefster hem voorlegt.

Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief. Zie www.vpro.nl