De validatie gaat vermoedelijk over de wetenschappelijke werkwijze en conclusies (profielen) van Zucker en niet over de inhoud van haar rapport.

In De Morgen van 3 april 2012 stond een interview met Simon Baron-Cohen (neef van die andere, beroemde, Baron-Cohen). Simon Baron-Cohen is professor in Cambridge en directeur van het Autism Research Center. Hij buigt zich al jaren over de vraag die iedereen zich stelt bij het zien van schokkende nieuwsberichten: Hoe kunnen mensen zo wreed zijn?

"Verlies aan empathie is cruciaal om in staat te zijn tot wreedheden", vat Baron-Cohen zijn net vertaalde boek Nul empathie in één zin samen. Dat verlies, dat tijdelijk of permanent kan zijn, zorgt dat je andere mensen als object kunt behandelen. Als dingen zonder eigen gedachten, zonder eigen gevoelens. Iemand die wel empathisch is, kan dat niet. Die herkent niet alleen de gedachten en gevoelens van anderen, maar reageert ook gepast en meevoelend.

Als jood kent Baron-Cohen de gevaren van nul-empathie. Net daarom gebruikt de professor de wetenschap om bloot te leggen hoe iemand een ander kan ontmenselijken (zijn beroemde neef doet het met humor).

"Als wetenschapper wou ik inzicht krijgen in factoren die zorgen dat mensen anderen gaan behandelen als kille objecten. Verlies aan empathie biedt een goede verklaring omdat iedereen dat in principe bezit, maar in verschillende gradaties. In die visie vormen mensen die wreedheden begaan geen aparte categorie 'slechte' mensen, maar bevinden ze zich aan het extreme uiteinde van een continuüm waar we allemaal op zitten."

"Je mag niet concluderen dat de dader van wreedheden sowieso of psychopaat, of narcist of borderline is. Nee, die medische stoornissen konden mij vooral iets leren over de processen die plaats vinden in onze hersennen. Die types staan geklasseerd als persoonlijkheidsstoornissen, maar men keek niet naar wat ze gemeen hebben: het zijn allemaal varianten van nul-empathie. Via onderzoek en hersenscans bij hen hebben we het empathiecircuit in kaart kunnen brengen. Dat vertoont bij hen duidelijk afwijkingen. Het risico dat zij wreedheden begaan, is een stuk groter. Nul empathie leidt daar niet automatisch naar, maar het is wel een voorwaarde voor zo'n gedrag."

"Er zijn nog andere mogelijke situaties dan die medische stoornissen die leiden tot nul empathie. Zware dronkenschap is een voor de hand liggend voorbeeld. Maar als je zwaar slaaptekort hebt, depressief bent, onder zware stress staat of je bedreigd voelt, is het evengoed stukken moeilijker om empathisch te zijn voor anderen. Als al die factoren samen komen en je bent bijvoorbeeld ook genetisch al kwetsbaarder, kan het ieder van ons in een staat van nul empathie plaatsen."

Over de Amerikaanse soldaat die onlangs in Afghanistan onschuldige vrouwen en kinderen vermoordde: "Ik kan geen commentaar geven op het dossier, maar als verschillende ervaringen in het leger hem inderdaad hadden getraumatiseerd, kan dat zijn empathie sterk hebben aangetast. Evenals een veranderde blik op wat gevaarlijk is. (...) Je kunt die empathie-erosie nooit reduceren tot één factor."

"Je kunt erg empathisch zijn voor je vriend, maar niet voor je buur. Je empathieniveau kan verschillen naargelang de relatie en de situatie. Je empathie is mogelijk dynamisch. (...) Sommige mensen zijn weinig empathisch in al hun relaties, met hun familie, hun buren en met onbekenden, omdat ze starten met een tekort. Anderen kunnen gemiddeld empathisch zijn voor leden van hun eigen groep uit loyaliteit, maar niet tegenover buitenstaanders. Het wij-zij-denken waarin we soms snel vervallen, is ook een sociopsychologische factor die je empathiecircuit kan beïnvloeden."

"Als je een empathietekort als een risicofactor ziet en ernstig neemt, moet je oog hebben voor kinderen in de klas die antisociaal gedragen." (Wat is antisociaal gedrag: Bij een anti-sociale gedragsstoornis gaat het om een zich herhalend en aanhoudend gedragspatroon, waarbij de grondrechten van anderen geweld wordt aangedaan of belangrijke bij de leeftijd horende sociale normen en regels worden overtreden. Bron: Wikipedia)

"In ons wettelijk systeem verwachten we dat de beklaagde schuldig of onschuldig pleit, en dus verantwoordelijkheid opneemt voor het gebeurde. De vraag is: hou je iemand verantwoordelijk of kijk je ook naar de factoren die zijn empathie kunnen hebben aangetast? Vaak wordt het herleid tot de vraag of iemand begreep wat hij deed. (...) We mogen niet negeren dat mensen soms niet volledig de controle hebben over hun eigen gedrag. Sommige aspecten van ons gedrag worden beïnvloed door factoren waar we ons bewust van zijn."

En als afsluiter: "We zouden wreedheid moeten zien als iets dat onze compassie verdient. Ook al is dat extreem moeilijk, als persoon en als samenleving. (...) Dat de dader geen enkele empathie toonde, betekent niet dat wij hetzelfde moeten doen."

Pas op, er zijn ook mensen die zich net wél inleven in een ander en die net daarom wreedheden begaan. Neem nu exen die elkaar met zuur overgieten en de kinderen in het kanaal smijten om de ander zo hard mogelijk te kwetsen. Er zijn mensen die kiezen voor het goede, er zijn er die zich niet bewust zijn van kwaad dat ze verrichten en het daarom doen, maar er zijn er ook die bewust kiezen voor het kwaad. Het is weer stereotypisch voor een jood om het empathisch vermogen in de vorm van medelijden als norm te verheffen.

Waarom zou medelijden goed zijn? Ik ken tal van voorbeelden waarin het verkeerd uitpakt en het slechte i.p.v. het goede wordt bereikt. Maar laten we eerlijk zijn: de meerderheid van de mensen kiest voor het kwaad in de ene of andere vorm en zij moet dus niet komen bleiten wanneer ze er zelf ook aan geslachtofferd wordt in de andere of ene vorm.

Het heeft echter weinig zin om in het Bende-onderzoek hier nu al uitspraken over te doen: we kennen daar te weinig over; laten we ons op de feiten baseren. Ben is weer te overijverig!

Het is volgens mij perfect mogelijk dat een huisvader "massamoordenaar" is of eraan meewerkt. Of de betrokken daders van de gruwelijke feiten daadwerkelijk een gezin hebben is natuurlijk nog niet geweten. Het kan zijn dat deze mensen nooit in geslaagd zijn om lang genoeg bij dezelfde partner te blijven om ook een gezin te starten. Maar kijk eens naar een militair of een politieagent (niet persé in België). Veel van die mensen zien regelmatig gruwelijke dingen en veel hen zijn ook uitvoerder van gruwelijke daden. Dan denk ik maar aan "collateral damage" bij een beschieting.

Ok, deze mensen deden het met de juiste bedoelingen, men had normaliter een goed en nobel doel. Maar als we de Bende van Nijvel bekijken in de context van banditisme, dan kan je het gedrag erg moeilijk verklaren, vooral omdat de Bende van Nijvel een georganiseerde groep was. Bekijk echter de Bende van Nijvel in de context van de politiek en gehuurd geweld, dan krijg je wat anders.

Het Russisch leger bijvoorbeeld maakt ook vaak gebruik van huurlingen om regio's te terroriseren. Om gruwelijke daden te begaan. De ingehuurde krachten zijn betaald en denken dat hun daden nodig zijn om een hoger doel te dienen. Om een oorlog te winnen of een gevaar uit te schakelen. Van Sarajevo tot Georgie, van Uganda tot Zuid Afrika, vind je overal weer doodseskaders en geheime eenheden, die uit gewone mensen bestaan, gehuurde mensen of soldaten die de gruwelijkste dingen doen. En wanneer het toch te moeilijk zou worden, kan een beetje drugs altijd helpen. In Afrika betalen veel krijgsheren hun soldaten uit met drugs. Ook in Irak gebeurt dit.