De organisatie van de Staatsveiligheid is nog een ander geheim. In het laatste jaarverslag van de dienst lees ik alleen dat er onder de administrateur-generaal en zijn adjunct drie grote afdelingen vallen: 'algemene diensten', 'operaties' en 'analyse'. Die twee mensen aan de top hebben ook nog een 'ondersteuningscel' en een 'communicatie- en informatiecel', maar meer details over de organisatie krijgen we niet.

Ik las wel dat de Staatsveiligheid vroeger met brigades werkte, en zich bezighield met counter-intelligence, zeg maar contraspionage. Er was ook een brigade die onder andere extreemrechts en extreemlinks in de gaten hield. Je had een brigade die gespecialiseerd was in het schaduwen en bespieden van doelwitten en ook technische en logistieke hulp bood aan de andere brigades. Dan was er ook een aparte brigade die vooral de veiligheid van de premier, de ministers en buitenlandse staatshoofden moest garanderen.

Naast die operationele diensten, zeg maar buitendiensten, was er een analysedienst die alle informatie analyseerde die de buitendiensten aanleverden. Er waren ook 'gemengde diensten', die net als de huidige 'algemene diensten' ondersteuning boden aan de buitendiensten en de analysedienst. 

"Maar die structuur van brigades bestaat al lang niet meer", grinnikt de man van de Staatsveiligheid. "Je hebt onze huidige organisatie nergens teruggevonden? Ik vind dat persoonlijk niet zo een groot geheim. Vandaag werken we niet meer met brigades, maar met 'pijlers'. We hebben een pijler 'Veiligheid'. Die is opgedeeld in verschillende secties die elk bepaalde dreigingen volgen, zoals counter-intelligence en de georganiseerde criminaliteit, vooral misdaadbendes uit het voormalige Ootsblok. Een andere sectie volgt extreemrechts en extreemlinks. Nog een andere richt zich op proliferatie (de smokkel van allerlei wapensystemen en ook van biologische, nucleaire en chemische wapens). Er is ook een sectie voor de bescherming van het 'wetenschappelijk en economisch potentieel' van België. Die moet economische spionage en de diefstal van gegevens uit onderzoekscentra bestrijden."

"Een andere pijler draagt de naam 'inlichtingen', hoewel dat niet echt de lading dekt. Die afdeling is dan weer geografisch opgedeeld: één sectie focust op de Turken en de Tsjetsjenen, die belangrijke gemeenschappen hebben in België, een andere op het (religieuze) moslimradicalisme, nog een andere op de Chinezen - die natuurlijk een zeer actieve inlichtingendienst hebben - en dan is er nog één voor Congo en Zwart-Afrika. Latijns-Amerika kunnen we niet meer zo goed opvolgen: dat gebied verwaarlozen we. We hebben te veel mensen nodig om het moslimradicalisme te volgen."

Tot nu toe heeft hij het over de buitendiensten van de Staatsveiligheid gehad. Daarnaast heb je de binnendiensten.

"Daar werken we met een 'technische pijler'. Die zorgt voor alle bijzondere inlichtingenmethoden: inkijkoperaties, telefoongesprekken afluisteren, inbreken in computers, enzovoort. Daar zitten ook onze specialisten in het schaduwen van doelwitten. Daar heb je aparte skills voor nodig. Het is echt niet iedereen gegeven om een target onopvallend te schaduwen. Belangrijk binnen die pijler is ons 'communicatiecentrum'. Dat behandelt al onze beveiligde lijnen met correspondenten, zoals de NAVO en de buitenlandse inlichtingendiensten. Daar komen alle telexen en spoedberichten binnen. Die moeten dan zo snel mogelijk de juiste sectie bereiken. Dat is niet echt spannend, maar wel belangrijk werk. Alle berichten die daar binnen stromen, hebben codenamen die verwijzen naar de thema's waar ze over handelen: de Koerden, spionage, ... Ze krijgen ook een graad van urgentie: flash, immediate, high priority ... Sommige telexen moeten binnen de 24 of 48 uur een antwoord krijgen, anders is het te laat."

(...) "Dan heeft de Staatsveiligheid nog een pijler voor de 'veiligheidsonderzoeken'. Die afdeling werkt totaal geïsoleerd van de rest van de dienst. Ze screent alle mensen die een 'veiligheidsmachtiging' of een 'veiligheidsattest' aanvragen. Daarmee kunnen ze vertrouwelijke informatie krijgen of mogen ze werken op gevoelige plaatsen, zoals kerncentrales. Binnen diezelfde pijler is er ook nog het 'veiligheidsbureau' van de Staatsveiligheid. Dat is verantwoordelijk voor de beveiliging van gebouwen en controleert ook of geheime documenten wel correct worden bewaard in de kluizen. Als er een huiszoeking moet plaatsvinden bij een agent van de Staatsveiligheid, zal het veiligheidsbureau die begeleiden (*). Het geeft ook advies als agenten naar risicolanden reizen, bijvoorbeeld hoe ze zich moeten beschermen tegen spionage. Ook agenten die het gevoel hebben dat ze worden bespioneerd, kunnen bij het veiligheidsbureau aankloppen."

Binnen deze pijler zou er ook nog een afdeling 'interne audit' moeten zijn, maar die is volgens de man van de Staatsveiligheid 'nog altijd niet' uitgebouwd. Er is een pijler die verantwoordelijk is voor alle provincieposten in Vlaanderen, en nog een andere voor alle posten in Wallonië. Daarnaast heb je de pijler die fungeert als 'permanent operationeel centrum'.

"Die zorgt ervoor dat onze dienst de klok rond beschikbaar is", doet de man van de Staatsveiligheid uit de doeken. "Ook 's nachts moeten we mensen kunnen oproepen. Er zijn altijd een officier en een inspecteur van wacht. Onze mensen in het Brusselse kunnen we meteen oproepen. Die afdeling heeft toegang tot al onze systemen en stuurt ook alle bijzondere inlichtingenmethoden aan, van het doorzoeken van huizen tot het inkijken van bankrekeningen."

Tot slot heeft de Staatsveiligheid op dit moment nog een pijler voor de 'persoonsbescherming' of 'protectie'. Wie daar werkt, heeft een totaal andere job: de bescherming van staatshoofden, ministers, diplomaten en andere vips wanneer ze bedreigd worden of op staatsbezoek zijn in België.

Bron: De geheimen van de Staatsveiligheid | Lars Bové

(*) Het boek vermeldt niet of deze regel ook geldt bij ex-medewerkers van de Staatsveiligheid.