Rechter Grondwettelijk Hof duikt op in Azerigate

De affaire-Azerbeidzjan bracht deze week al politici in het nauw. Maar ‘Azerigate’ leidt ons nu ook naar een van onze hoogste rechters, die al jaren aan de slag is bij het Grondwettelijk Hof.

In het Grondwettelijk Hof hebben sommige rechters het al langer moeilijk met de reizen die hun collega Jean-Paul Moerman al jaren naar Azerbeidzjan maakt. Niet alleen omdat het onduidelijk is voor wie en met welk geld hij zo vaak naar daar trekt. Maar ook omdat hij er al controversiële uitspraken deed die het autoritaire regime van president Ilham Aliyev als muziek in de oren klinken. Zijn statements worden gretig opgepikt in de officiële Azerbeidzjaanse pers. Daarbij wordt telkens zijn functie bij het Grondwettelijk Hof van België uitgespeeld.

De 65-jarige Moerman spreekt al meer dan 16 jaar recht bij een van onze hoogste rechtsorganen. De twaalf rechters bij het Hof, zes ex-politici en zes juristen, zijn voor het leven benoemd en beslissen over schendingen van de grondwet.

Één officiële reis

Moerman was in een vorig leven Kamerlid voor de Franstalige liberalen tot hij in 2001 rechter werd. Insiders herinneren zich dat Moerman slechts één keer officieel naar Azerbeidzjan mocht reizen namens het Hof, op vraag van de Raad van Europa. Dat was meteen de laatste keer omdat hij er tot ieders verbazing de verdediging opnam van de Azerbeidzjaanse president en de manier waarop die ambtstermijn na ambtstermijn de macht behield. De Raad van Europa had zijn ongenoegen daarover duidelijk laten blijken aan het Hof, is te horen.

De uitspraken die de Azerbeidzjaanse pers doorheen de jaren heeft opgetekend van de Belgische toprechter - vaak verkeerdelijk ‘Jean Pol Murman’ genoemd - zijn opvallend positief voor het regime. Telkens wordt hij als Belgische grondwetrechter opgevoerd.
In 2009 zag Moerman, in tegenstelling tot de Raad van Europa, geen enkel probleem in een referendum dat de Azerbeidzjaanse grondwet wijzigde en het aantal mandaten van de president niet langer beperkte. Ook begin 2010, eind 2011, begin en eind 2012 was Moerman te gast in de hoofdstad Bakoe om er te spreken over de mensenrechten en de persvrijheid.

Het nieuwsagentschap van de Azerbeidzjaanse staat schreef onder meer dat ‘volgens Moerman Azerbeidzjan getypeerd wordt door tolerantie, gendergelijkheid, vrijheid van religie en de ontwikkeling van zijn burgers’. ‘Azerbeidzjan heeft al goede resultaten geboekt in het ontwikkelen van zijn democratie. De voorbije 20 jaar heeft dit land het rechte pad gevolgd en blijk gegeven van goed bestuur. Maar democratie kan je niet in een korte periode invoeren, dat vergt tijd.’

Open VLD

Nog in 2015 vinden we Moerman als Belgische rechter terug op een lijst met deelnemers aan het jaarlijkse ‘mensenrechtenforum’ in Bakoe, waar president Aliyev traditioneel speecht. Andere Belgische deelnemers waren de vroegere Open VLD-parlementsleden Stef Goris en Paul Wille.

Ook zij doken deze week op in Azerigate. Wille lobbyde jarenlang openlijk via het ‘Informatiebureau van Azerbeidzjan’ in Brussel, terwijl Goris ruim zeven jaar als ‘onafhankelijk waarnemer’ de verkiezingen in Azerbeidzjan legitimeerde. Dat gebeurde via een ogenschijnlijk belangrijke organisatie, de European Academy for Elections Observation (EAEO), maar dat was niets meer dan een vzw zonder personeel of kantoor, gevestigd op het thuisadres van Goris met zijn vrouw als medebeheerder.

Die vzw, die Goris in 2010 met MR-politicus Alain Destexhe had opgericht, deed naar eigen zeggen onafhankelijke waarnemingen in Azerbeidzjan. Maar de vluchten, hotel- en restaurantkosten werden wel betaald door een Azerbeidzjaanse lobbyorganisatie van de Duitse politicus Eduard Lintner. Die organisatie kreeg geld uit Azerbeidzjan via afgeschermde rekeningen in Estland.

Geld noch tapijten

Ook rechter Moerman bevestigt nu aan De Tijd dat hij bij zijn reizen naar Azerbeidzjan zijn vliegtuig- en verblijfskosten liet betalen door de controversiële vzw van Goris. Was de rechter zich dan niet bewust van het risico dat zijn reizen werden betaald door Azerbeidzjan? ‘Ik werd uitgenodigd en dus betaalde ik niet zelf mijn reiskosten en mijn kosten ter plaatse. Dat is toch logisch? Als je ziet welke rapporten ik over mijn bezoeken heb opgesteld? Ik wist niet wie er juist betaalde. Ik dacht dat het een echte ngo was. Ik dacht altijd dat het de ngo van Goris zelf was die betaalde. In mijn naïviteit dacht ik zelfs dat de Raad van Europa die financierde. Maar ik heb nooit druk gevoeld. Er is mij nooit verteld wat ik moest zeggen. Ik ben gewoon ingegaan op de uitnodiging van oud-collega’s uit het parlement. Ik heb ook nooit geld, tapijten of wat dan ook ontvangen. Ik wil u gerust mijn bankrekeningen tonen.’

‘Je mag geen dubbele standaard gebruiken’, kaatst de rechter de bal terug. ‘Wat met de vele organisaties die de miljardair Georges Soros financiert? Wie betaalt de 145 ngo’s die tégen Azerbeidzjan vechten?’

Transparantie

Moerman benadrukt ook dat hij voor zijn reizen naar Azerbeidzjan telkens toestemming heeft gevraagd aan de Franstalige voorzitter van het Grondwettelijk Hof. ‘Ik deed dat in volle transparantie. Ik heb dat nooit verborgen gehouden, ook niet voor mijn secretaresse of collega-rechters.’

Maar de grondwetrechter staat ook met zijn functie vermeld als ‘consultant’ voor een boek over de Armeense kwestie in Azerbeidzjan, uitgegeven in 2012 door het Azerbeidzjaanse parlementslid Elkhan Suleymanov. Ook de Duitse politicus Eduard Lintner staat als consultant vermeld in het boek. Beide heren zijn allesbehalve onbesproken.

Het Italiaanse gerecht ontdekte dat de Italiaanse politicus Luca Volontè meer dan 2 miljoen euro smeergeld kreeg voor zijn lakse standpunten over Azerbeidzjan in de Raad van Europa. De transacties werden geregeld via diezelfde Suleymanov. Ook Lintner kwam in opspraak omdat hij ruim 800.000 dollar opstreek om te lobbyen voor Azerbeidzjan. Ook dat gebeurde via Suleymanov, en via dezelfde afgeschermde rekeningen.

‘Dit is anders verlopen’, stelt de rechter. ‘Suleymanov had me een tekst opgestuurd en mijn mening gevraagd. Maar die was in zo’n slecht Frans geschreven dat ik er niet eens aan begon. Tot ik later plots zijn boek in handen kreeg en mijn naam en functie erin zag staan. Ze hebben mijn titel willen gebruiken, ja. Dat was weinig ridderlijk. Maar ik heb het zo gelaten.’
Verliefd

Waarom trekt Moerman als Belgische toprechter zich zo uitgesproken het lot aan van Azerbeidzjan? ‘Het liet me toe eens wat anders te doen. In het leven moet je soms gaan voor een doel. Zoals ik als advocaat destijds in de zaak van de Bende van Nijvel jarenlang een cliënt heb verdedigd zonder dat hij me kon betalen. Ik ben ook een beetje verliefd geworden op dat kleine land.’

Maar in Azerbeidzjan, waar ook journalisten worden opgesloten, is het toch niet allemaal rozengeur en maneschijn? ‘Weet u, elke keer dat ik naar daar ben gereisd, en ik ben er dus al meerdere keren geweest, heb ik nooit zulke zaken vastgesteld. Ook als een vertegenwoordiger van een andere ngo mij ter plekke vertelde over incidenten, kon ik hem geen gelijk geven. Ik heb het schandaal nooit gezien.’

‘Ik besef dat mijn standpunten over Azerbeidzjan niet iedereen plezieren. Maar ik ben overtuigd van mijn gelijk. Ik ben altijd wel wat tegendraads geweest, maar de kritiek op Azerbeidzjan is in mijn ogen vooral een aanval via de media. Ze is overdreven. En die aanval kent, volgens mij, zijn wortels in de economische rivaliteit met het land. We mogen niet hypocriet zijn. We moeten eindelijk eens dezelfde maatstaven hanteren voor alle Europese landen. Als de eerste minister van België wel 10 tot 15 mandaten na elkaar zou kunnen uitoefenen, waarom zou de Azerbeidzjaanse president, met minder bevoegdheden, dan maar een beperkt aantal opeenvolgende mandaten mogen uitoefenen? En ik ben natuurlijk tegen politieke gevangenen als die alleen omwille hun politieke mening zijn opgesloten, maar als Europese experts vaststellen dat al die gevangenen in Azerbeidzjan ook zijn opgesloten voor andere, gemeenrechtelijke misdrijven, ligt dat toch anders? Hoe anders is dat dan pakweg leden van de Baskische ETA die ook zijn opgesloten? Vergeet niet, Azerbeidzjan is een land in oorlog. Je moet dezelfde maatstaven hanteren.’

Bron: De Tijd | 16 september 2017

Privé-reizen of over de schreef?

De huidige Franstalige voorzitter van het Grondwettelijk Hof, Jean Spreutels, reageert kort dat Moermans reizen ‘zuiver privé waren’. ‘Ik wist dat hij naar Azerbeidzjan ging, maar dat had niets met het Hof te maken. Hij ging er ook niet als rechter naartoe. Ik kende het kader niet waarin hij dat deed. Maar ik zie geen probleem.’

Een expert in de deontologie van rechters, die De Tijd contacteerde, ziet wel een deontologisch probleem. Vooral omdat Moerman in Azerbeidzjan telkens is opgevoerd als rechter van het Grondwettelijk Hof. ‘Zijn korpschef had dat niet mogen toelaten’, luidt het. De expert noemt dit geval zelfs ‘onverkwikkelijk’. ‘Maar de deontologie van rechters is nu eenmaal geen neergeschreven recht en laat veel marge voor appreciatie.’