Naar aanleiding van de mediaheisa in oktober 2017 over de mogelijke betrokkenheid van Christiaan Bonkoffsky bij de Bende van Nijvel, hebben een aantal parlementsleden opgeroepen om een derde parlementaire onderzoekscommissie te houden over het Bendeonderzoek. Onderstaand voorstel werd ingediend op 6 november 2017. De inoverwegingneming van het voorstel is nog in bespreking in De Kamer.
Volgens mij zal deze derde onderzoekscommissie er niet komen. Enerzijds omdat minister Koen Geens initiatieven heeft genomen om het speurdersteam uit te breiden en de leiding van het onderzoek over te hevelen naar het federaal parket. Anderzijds ook omdat parlementaire onderzoekscommissies gekoppeld zijn aan de legislatuur van het parlement. Dat betekent dat wanneer het parlement ontbonden wordt voor de federale verkiezingen automatisch de onderzoekscommissies ook ontbonden worden. Zonder vroegtijdige val van de regering komen de volgende federale verkiezingen er al in mei 2019 aan.
Voorstel tot oprichting van een onderzoekscommissie belast met het onderzoek naar de politieke motieven van de aanslagen van de Bende van Nijvel (ingediend op 6 november 2017 door de heren Raoul Hedebouw en Marco Van Hees)
TOELICHTING
Dames en Heren,
De Bende van Nijvel terroriseerde in de jaren 80 de Belgische bevolking. Tussen 1982 en 1985 maakte de Bende van Nijvel 28 slachtoffers in en rond enkele supermarkten van Delhaize en Colruyt. Tweeëndertigjaar later staat het onderzoek nergens en werd nog niemand veroordeeld voor de feiten. Meerdere slachtoffers, journalisten, onderzoekers en zelfs magistraten spreken tot op vandaag openlijk van manipulatie en sabotage van het onderzoek.
Nochtans reikten in de jaren tachtig al meerdere journalisten het meest waarschijnlijke onderzoekspoor aan: achter de Bende van Nijvel ging een of meerdere extreemrechtse cellen binnen de groep Diane schuil, het elitekorps van de toenmalige rijkswacht. (*) Dat werd echter door minister van Justitie Jean Gol (MR) en door procureur Deprêtre van Nijvel, belast met het dossier, afgewimpeld als “fictie, goed voor politieromannetjes”.
De pers onthulde vorige week dat Chris B., oud-rijkswachter van de groep Diane, die twee jaar geleden is overleden, op zijn sterfbed aan zijn broer heeft bevestigd dat hij “de reus” van de Bende was. Zijn gestalte stemt overeen met die van “de reus” en een voetwonde die hem tijdelijk arbeidsongeschikt maakte in de periode van de laatste aanslagen, stemt overeen met de verklaring van een getuige van het bloedbad in Aalst dat “de reus” mankte. De enqueteurs menen dat ze nu ook nog andere leden van de Bende kunnen identificeren.
De Bende Van Nijvel pleegde aanslagen in militaire stijl. Verscheidene tactieken die de bende gebruikten – de manier waarop ze in en uit de auto’s stapten, het “kruisvuur”, het feit dat ze bij het oprukken en bij hun aftocht alle mogelijke schiethoeken afdekten –, werden ook aangeleerd in speciale eenheden van legers en van de interventiepolitie. De Bende bleek ook bijzonder goed op de hoogte van politie-informatie.
De motivatie was niet stelen, maar doden en terroriseren. De buit interesseerde hen duidelijk niet, die was zelfs altijd heel beperkt. De aanslagen leken compleet gratuit, het doel was paniek zaaien. Het politieke onderzoekspoor is dat de aanslagen kaderden in de zogenaamde “strategie van de spanning” tijdens de Koude Oorlog – het creëren van een klimaat van angst en terreur om de bevolking voor te bereiden op extreemrechtse en antidemocratische maatregelen, en op een versterking van het politieapparaat. (*)
In de jaren ’80 zaten we midden in de Koude Oorlog met de wapenwedloop tussen het Westen en de Sovjet-Unie. Ook België wenste middellangeafstandsraketten en kernrakketten te installeren tegen de Sovjet-Unie ondanks massaal protest. Honderdduizenden pacifisten betoogden tegen die installatie. Washington en de pro-Amerikaanse politieke wereld in België maakten zich zorgen over dat groeiende protest. De aanslagen van de Bende van Nijvel kunnen zo begrepen worden als het zaaien van paniek om de geesten te rijpen voor een versterking van de rijkswacht en de opstelling van de kernraketten. (*)
Dat is geen politieke fictie. Onderdelen van politie- en inlichtingendiensten die wetens en willens aanslagen uitlokken om terreur te zaaien, was een beproefde strategie van extreemrechts in de jaren 70 en 80. Denk aan de vreselijke aanslag in Bologna in 1980. De Italiaanse extreemrechtse groeperingen hadden nauwe banden met de Italiaanse en Amerikaanse geheime diensten. Andreas Von Bülow, Duits staatssecretaris voor Defensie van 1976 tot 1980 en minister van Onderzoek en Technologie van 1980 tot 1982, stelt in zijn boek Im Namen des Staates dat “de Amerikaanse geheime diensten de hand hebben gehad in alle Europees terrorisme, als ze dat al niet geheel of gedeeltelijk hebben geleid”. Italië, Duitsland, Luxemburg ... Waarom dan niet België is een terechte vraag.
De naam van “de reus” dook al op in het onderzoek in 1999. Nadat een reeks affiches met robotfoto’s van de vermeende daders was verspreid, werd hij aangegeven door een jeugdvriend van Chris B. De reus was een oudgediende van de groep Diane en lid van een “practical shooting club” zodat hij de technieken kon aanleren die de bende gebruikte. Verscheidene extreemrechtse rijkswachters kwamen ook in die schietclub oefenen. Volgens zijn medisch dossier nam hij verlof telkens als er weer een aanslag was van de bende. De reden waarom dit spoor niet werd onderzocht is een mysterie.
De bekentenissen van Chris B. moet de aanleiding zijn om het politieke motief en spoor ernstig te onderzoeken om zo eindelijk een doorbraak in het onderzoek naar een van de grootste politieke misdrijven in de Belgische geschiedenis.
Ondertussen is er nood aan derde parlementaire onderzoekscommissie over de Bende Van Nijvel. De tweede onderzoekscommissie kwam tot het besluit dat de aanslagen van de Bende van Nijvel niet politiek waren, dat ze niet het werk waren van een extreemrechtse organisatie en dat er zo goed als geen aanwijzingen voor waren dat de rijkswacht of de NAVO betrokken waren. De bekentenissen van Chris B. geven alvast een andere richting aan.
De minister bevestigde in de commissie Justitie dd. 24 april 2017 dat het onderzoek werd gemanipuleerd. “Het werd me duidelijk (...) dat er pogingen gedaan waren om het onderzoek te manipuleren”. De bevoegde onderzoeksrechter zou ook hebben verklaard in oktober 2016 dat het onderzoek wordt gesaboteerd (Terzake, 23 april 2017).
Een nieuwe parlementaire onderzoekscommissie moet ook antwoord geven op de cruciale vraag hoe sommigen het tot op de dag van vandaag klaarspelen om het onderzoek systematisch af te leiden van het enige geloofwaardige spoor. De nieuwe onderzoekscommissie zal ook concrete onderzoekshypotheses moeten formuleren.
De nieuwe onderzoekscommissie heeft enkel kans op slagen door een andere samenstelling en een andere werking. Het kan niet zijn dat partijen die toen aan de macht waren en politiek verantwoordelijk zijn voor het falend onderzoek in de nieuwe commissie opnieuw een dominante rol gaan spelen.
Evenmin mag de onderzoekscommissie gedomineerd worden door de huidige meerderheidspartijen. Dat zou niet garanderen dat vooraf al onderzoekpistes worden uitgesloten naar één van de zwarte bladzijden uit de Belgische geschiedenis, in naam van een zogenaamd hoger staatsbelang of van een respect voor onze bondgenoten in de NAVO, zoals dat in vorige commissies het geval was. Dat zou een slag in het gezicht zijn van de familie van de slachtoffers, van de verdedigers van een democratische politiek en van de bevolking in het algemeen.
Een plaats voor de families van de slachtoffers in de onderzoekscommissie is onontbeerlijk. Zij hebben zelf ondanks alle moeilijkheden jarenlang het onderzoek gevoerd en getuigen van een indrukwekkende kennis van het dossier. Er moet ook plaats voorzien worden voor de journalisten en de wetenschappelijke onderzoekers, die al jaren tal van politieke aanwijzingen hebben verzameld. De commissie moet een persoon anoniem kunnen horen indien die dat wenst.
VOORSTEL
Artikel 1
§ 1. Er wordt een parlementaire onderzoekscommissie ingesteld met als opdracht het:
opstellen van een gemotiveerde lijst met de onderzoeksdaden en de politieke, politionele en gerechtelijke beslissingen die het onderzoek naar de Bende van Nijvel belemmerd hebben in het beschouwen van een politiek motief;
formuleren van concrete onderzoekshypotheses over de opdrachtgevers van de Bende van Nijvel;
analyseren of de democratische controle van gerecht en politie voldoende is om eventuele betrokkenheid bij criminaliteit of bescherming van misdadigers te voorkomen en op te sporen;
beschouwen of er politieke maatregelen houdende politie en justitie werden genomen onder druk van het terreurklimaat geschapen door de Bende van Nijvel.
§ 2. Het parlementair onderzoek mag niet in de plaats treden van het lopende strafrechtelijk onderzoek noch dit belemmeren of dwarsbomen.
Artikel 2
De commissie kan iedere persoon horen die ze meent te moeten laten verschijnen en ze kan beschikken over alle stukken die ze nuttig acht voor de vervulling van haar taak. De commissie kan in voorkomend geval de internationale contacten leggen die nodig zijn om haar taak te volbrengen.
Artikel 3
De commissie krijgt alle bevoegdheden waarin de wet van 3 mei 1880 op het parlementair onderzoek voorziet.
Artikel 4
De commissie bestaat uit 1 lid van alle erkende en niet-erkende fracties vertegenwoordigd in de Kamer van volksvertegenwoordigers. Elke fractie en niet-erkende fractie kan zo mogelijk ook een plaatsvervanger aanwijzen.
Artikel 5
§ 1. De commissie betrekt bij haar werkzaamheden vertegenwoordigers van de slachtoffers van de aanslagen van de Bende van Nijvel evenals journalisten en wetenschappelijk onderzoekers die al die jaren hebben getuigd van expertise in het dossier en aanwijzingen over politieke motieven hebben verzameld.
§ 2. De commissie kan ook alle maatregelen nemen die zij nodig acht om haar onderzoek met de vereiste deskundigheid te verrichten. Zij kan arbeids- of aannemingsovereenkomst opmaken met aangezochte deskundigen. De duur van die overeenkomsten mag in geen geval die van de commissiewerkzaamheden overschrijden.
Artikel 6
De commissievergaderingen zijn openbaar. De commissie kan hierover echter op elk ogenblik anders beslissen onder meer indien gehoorden anoniem wensen te blijven.
Artikel 7
De commissie brengt na haar oprichting om de 4 weken publiek verslag uit over de vordering van haar werkzaamheden evenals over mogelijke tegenwerking. De commissie stelt haar rapport voor in juni 2018.
Bron: De Kamer | DOC 54 2757/001
(*) Mijn eigen opmerking hierbij: Dit is louter een hypothese en geen uitgemaakte noch bewezen zaak. Men dient rekening te houden met het feit dat de auteurs van het voorstel extreemlinkse parlementsleden zijn die natuurlijk niets liever willen dan de rechterzijde in een slecht daglicht te stellen.
