De wondere wereld van de Mossad (en andere geheime diensten):

SS-commandant was huurmoordenaar voor Israëlische geheime dienst

Het is een plot dat schrijvers waarschijnlijk als te vergezocht en te idioot terzijde zouden schuiven. Een beruchte SS'er die na de oorlog als huurmoordenaar wordt ingelijfd door de Israëlische geheime dienst Mossad. Maar het is echt gebeurd.

Niemand minder dan Otto Skorzeny, de SS-Obersturmbannführer die tijdens de Tweede Wereldoorlog de Italiaanse leider Mussolini op spectaculaire wijze uit geallieerde gevangenschap bevrijdde, vermoordde in 1962 in opdracht van de Mossad een Duitse raketwetenschapper die voor Egypte werkte. Dat hebben voormalige geheime agenten van de Mossad aan de Israëlische krant de Haaretz verteld. Skorzeny zou de 49-jarige Heinz Krug in de omgeving van München hebben laten "verdwijnen", vertelden ex-agenten aan de krant.

Krug werkte in Egypte, samen met andere Duitse geleerden, aan een raketprogramma. De Duitse wetenschappers hadden hun vaardigheden tijdens de Tweede Wereldoorlog opgedaan met de bouw van onder meer de V2 op de basis in Peenemünde. De moord op Krug zou andere Duitsers in Egyptische dienst moeten "intimideren". Israël voelde zich destijds door die activiteiten van ex-nazi's in Egyptische dienst ernstig bedreigd en deed er alles aan om de voortgang van het programma te dwarsbomen. Zo werden er bombrieven aan de wetenschappers gestuurd, enkele ontvangers raakten bij het openen daadwerkelijk gewond.

Ook Skorzeny, die na de oorlog deels in Argentinië en in het Spanje van de fascistische generaal Franco woonde, werd gerekruteerd. Volgens Haaretz speelden de Mossad-agenten Isser Harel en de latere premier Yitzhak Shamir hierbij een belangrijke rol. Skorzeny, van huis uit Oostenrijker, zou Krug in diens nieuwe Mercedes naar een bos in de nabijheid van München hebben gelokt. Daar schoot hij hem dood, waarna hij het lijk samen met drie Israëlische agenten met zuur overgoot. De Israëliërs zouden de voormalige SS-commandant hebben beloofd dat Skorzeny van de zwarte lijst van nazi-jager Simon Wiesenthal zou worden verwijderd.

Skorzeny, destijds door de geallieerden ook wel 'Scarface' (in goed Duits: 'Narbengesicht') genoemd vanwege het grote litteken in zijn gezicht als gevolg van een duel in zijn jeugd, geldt in kringen van veteranen als een mythische figuur. Van het kaliber van veldmaarschalk Erwin Rommel - een gewiekste vijand, geroemd en gevreesd vanwege diens strategische vaardigheden.

Skorzeny bevrijdde in 1943 op spectaculaire wijze de Italiaanse leider Benito Mussolini, die door de geallieerden op de berg Gran Sasso gevangen was gezet. Later leidde de SS'er een groep Duitsers, verkleed als Amerikaanse soldaten, nog bijna naar een zege tijdens het Ardennenoffensief. Een paar maanden later hield hij met een kleine groep SS'ers een grote groep Russen een tijdlang tegen bij de rivier de Oder.

Na de oorlog vluchtte hij uit gevangenschap, naar Argentinië en Spanje. Hoewel hij werd vrijgesproken van het plegen van oorlogsmisdaden, bleef hij nadien omstreden. Hij zou onder meer actief zijn geweest in het Odessa-netwerk, dat nazi's naar Zuid-Amerika hielp vluchten. Skorzeny werd een rijk zakenman. In 1975 overleed 'Hitlers Held' op 67-jarige leeftijd aan longkanker. Tijdens zijn begrafenis brachten 'Alte Kameraden' de Hitlergroet.

Bron: De Morgen | 30 maart 2016

"Mossad heeft sinds oprichting van Israël ruim duizend liquidaties uitgevoerd"

Israëlische geheime diensten draaien hun hand niet om voor een liquidatie, zegt onderzoeksjournalist Ronen Bergman, en dat geeft politici het idee dat ze met geweld álles kunnen oplossen. "Ze vergeten dat ze ook diplomatie moeten bedrijven."

En wéér werd een tegenstander van Israël op gewelddadige wijze van het leven beroofd. Fadi al-Batsh, drone-expert van de Palestijnse islamistische beweging Hamas, liep zaterdag 21 april 's morgens vroeg in de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur naar het ochtendgebed in een moskee, toen hij werd neergemaaid door twee gehelmde mannen op een donkere motor, die zeker veertien kogels afvuurden. De aanvallers scheurden weg, de Hamas-ingenieur was op slag dood.

De Maleisische politie vermoedt dat Israëlische geheimagenten de aanslag pleegden. Rechercheurs melden te hebben achterhaald dat de moordenaars drie maanden eerder al naar Kuala Lumpur kwamen. De aanvallers zouden Batsh die ochtend twintig minuten hebben staan opwachten. De politie heeft krachtige Kawasaki-motor waarop de aanslagplegers reden gevonden.

Potentieel enorme gevolgen

Volgens de Israëlische onderzoeksjournalist Ronen Bergman hebben inlichtingenfunctionarissen uit het Midden-Oosten tegenover hem bevestigd dat de liquidatie inderdaad het werk was van de Israëlische buitenlandse veiligheidsdienst Mossad. "De manier waarop de moord werd uitgevoerd, door twee aanvallers op een motor, is ook een typische modus operandi van de Mossad."

Bergman is expert op het gebied van Israëlische spionage en heeft net een boek gepubliceerd (*) over liquidaties door Israëlische geheime diensten. Hij deed daarvoor jaren onderzoek en interviewde honderden mensen, onder wie voormalige premiers en hoofden van inlichtingendiensten. Volgens Bergman heeft de Mossad de laatste jaren meerdere Hamas-technici geliquideerd die, net als Batsh, werkten aan geavanceerde drones om Israël mee aan te vallen.

Zo zouden Israëlische agenten in 2016 in de Tunesische stad Sfax ook een Hamas-kopstuk hebben gedood. "Die man werkte aan onderwaterdrones met explosieven. Hij wilde daarmee Israëlische olie-installaties in de Middellandse Zee aanvallen, met potentieel enorme gevolgen. Dus heeft de Mossad hem gedood."

Hoe vaak plegen Israëlische geheime diensten dit soort moorden?

"Dat is lastig precies te zeggen, maar ik denk dat de diensten sinds de oprichting van de staat Israël zeventig jaar geleden zo'n 2.700 liquidatieoperaties hebben uitgevoerd. Het aantal nam sterk toe rond 2000, toen Israël werd geconfronteerd met een golf zelfmoordaanslagen door Hamas-aanhangers. De Israëlische binnenlandse veiligheidsdienst Shin Bet is toen de organisatoren achter die aanslagen gaan liquideren: de ronselaars, de smokkelaars, de bommenmakers. En met succes, want Hamas realiseerde zich dat het eigen voortbestaan in gevaar kwam en ging in 2004 akkoord met een onofficieel staakt-het-vuren. Het aantal liquidaties nam de afgelopen twintig jaar telkens toe als er een gewelddadige confrontatie met Hamas ontstond."

Zijn de Israëlische diensten zo effectief als vaak wordt gedacht?

"Ik denk dat de Israëlische veiligheidsdiensten de beste in de wereld zijn, maar de liquidatieoperaties zijn lang niet altijd succesvol. Soms zijn het geslaagde, James Bond-achtige acties, net als in een film, maar andere keren lijkt het meer op het gestuntel van inspecteur Clouseau. Ik schat dat ongeveer de helft van de liquidatieoperaties succesvol is. De geheime diensten hebben een heleboel keer geprobeerd Yasser Arafat te vermoorden, maar dat is nooit gelukt."

Waar komt die neiging tot moorden vandaan?

"Dat gaat terug tot de zionische stichters van Israël in de jaren veertig, tot mensen als onze eerste premier David Ben-Gurion, volgens mij de belangrijkste Jood in de afgelopen duizend jaar. Zij begrepen toen al dat Israël niet alleen maar kan vertrouwen op zijn leger. Ons land is daarvoor te klein, met een te lange grens, en omringd door felle vijanden. Dus hebben we grote, sterke inlichtingendiensten nodig. En de Holocaust heeft het gevoel nog gevoed dat wij, als het erop aankomt, alleen op onszelf kunnen vertrouwen."

Zijn de liquidaties niet immoreel?

"Ik kan me goed voorstellen dat progressieve lezers van uw krant er problemen mee hebben. Sommigen zullen zeggen: zie je wel, Israël is geen echte democratie. En er zit ook een grote tegenstrijdigheid in, want Israël is de enige democratie in het Midden-Oosten en tegelijk moeten we, om onszelf te beschermen, dingen doen die juist in strijd zijn met de kernwaarden van democratie. Maar onze vijanden verkondigen voortdurend luidkeels dat ze ons willen verwoesten. En dat is niet alleen gepraat, ze proberen het ook. Liquidaties zijn duivelse maatregelen, maar soms heb je geen andere opties."

Ondermijnen de moorden de legitimiteit van Israël niet?

"Dat weet ik niet. Het hóeft niet, denk ik, als je alleen heel gerichte acties uitvoert, waarbij zo min mogelijk onschuldige burgers worden gedood, en als je het alleen gebruikt als allerlaatste redmiddel. Amerika voert ook targeted killings uit met drones."

"Wat de legitimiteit van Israël écht ondermijnt, is de bezetting van de Palestijnse gebieden. We moeten zo snel mogelijk toe naar een tweestatenoplossing. Maar helaas hebben de liquidatieoperaties onze politici het gevoel gegeven dat ze alles kunnen oplossen met geweld. Ze vergeten dat ze ook diplomatie moeten bedrijven en staatsmanschap moeten tonen."

Bron: De Morgen | 7 Mei 2018

(*) Het boek van Ronen Bergman heet 'Schaduwoorlog. Israël en het geheime liquidatieprogramma van de Mossad'. Het is uitgegeven bij Nieuw Amsterdam.

Gericht liquideren: de meedogenloze moordprogramma's van de Mossad

Non-fictie. Een meeslepende blik achter de schermen van de geheime liquidatieoperaties van de Mossad

Het instinct om als het moet de heftigste maatregelen te nemen om het Joodse volk te beschermen, is gebeiteld in het DNA van Israël. Op basis van duizend (!) interviews schreef de Israëlische onderzoeksjournalist Ronen Bergman het definitieve boek over de ‘moordprogramma’s’ van het Israëlische leger en de veiligheidsdiensten.

Is de Mossad de beste inlichtingendienst ter wereld? Weinigen die daaraan twijfelen. Ook Ronen Bergman (1972) erkent dat deze Israëlische veiligheidsdienst, belast met geheime operaties in het buitenland, zijn ijzersterke reputatie als ‘de meest gestroomlijnde moordmachine (…) die de geschiedenis ooit heeft gekend’ terecht verdiend heeft.

Bergman is correspondent voor Yediot Ahronot, Israëls krant met de grootste oplage. Als onderzoeksjournalist schrijft hij voor The New York Times Magazine vooral over geheime diensten, nationale veiligheid, terrorisme en nucleaire aangelegenheden.

Maar hoe is hij erin geslaagd om een zeshonderd bladzijden dik boek te schrijven over het liquidatieprogramma van een instelling die haar activiteiten niet enkel strikt geheim houdt, maar ook iedereen die dat geheim probeert te ontsluieren van spionage (en dus van landverraad) beschuldigt? Het hardop uitspreken van de namen Mossad en Shin Bet (de dienst voor interne informatie, contraterreur en contraspionage) was zelfs tot in de jaren zestig verboden.

In feite beschikte Bergman over bergen materiaal, van klikspanen en klokkenluiders, van kranten die de censuur omzeilden en memoires van politici, militairen en geheimagenten, van rapporten van gerechtszaken en onderzoekscommissies, van overlopers, collaborateurs en tegenstanders van Israël, van journalisten, historici en fotografen.

Trots

Bergman nam tijdens zijn zeven en een half jaar durende onderzoek duizend interviews af. Daarbij valt op dat geïnterviewde geheimagenten vaak uit pure trots uit de biecht klapten. Al sinds 14 mei 1948, de eerste dag van Israëls onafhankelijkheid, dreigen een aantal Arabische landen en de later mee door hen opgerichte organisaties Hamas in Gaza en Hezbollah in Libanon de Joodse staat te vernietigen en alle Joden de zee in te gooien. Die dreiging het hoofd bieden is dan ook de voornaamste reden voor die fierheid.

Is het dankzij de Mossad dat Israël nog altijd bestaat, ondanks vijf oorlogen met onder andere Egypte, Syrië en Jordanië, drie volksopstanden in de bezette Palestijnse gebieden, tienduizenden gewelddadige infiltraties door zogenoemde fedajien in de jaren vijftig en ontelbare raketaanvallen, vliegtuigkapingen, hinderlagen, ontvoeringen, bomexplosies en zelfmoordaanslagen? En ondanks Syrië, Irak en Iran, die geprobeerd hebben – of nog proberen – Israël met kernwapens van de kaart te vegen?

Bergman doet niet enkel uitgebreid en gedetailleerd verslag van het vaak succesvolle maar soms ook blunderende liquidatieprogramma van de Mossad, hij focust tevens op de mens achter de moordmachinerie: sommigen zijn verscheurd door twijfels en gewetenswroeging, anderen zijn vervuld van haat en harteloosheid.

Het schrikbeeld van de Holocaust blijft daarbij cruciaal. Net als tijdens die genocide, zo is de rotsvaste overtuiging van vele Israëli’s, zal niemand de Joden komen helpen als hen een nieuwe vernietiging boven het hoofd hangt. Toch stelt Bergman de wezenlijke vraag of het legitiem is, ‘zowel ethisch als juridisch gesproken, als een land de ernstigste misdaad die er bestaat – het doelbewust nemen van een mensenleven – inzet om zijn eigen burgers te beschermen’.

Meir Dagan, de directeur van de Mossad, twijfelt niet: moord als strategie is acceptabeler dan een totale oorlog. Wanneer sleutelfiguren worden uitgeschakeld, aldus Dagan, heeft dat zowel een morele als een praktische consequentie.

Bergman toont aan dat zo’n aanpak slechts tijdelijk effect sorteert. Zelfs binnen de Mossad geeft men toe dat er altijd meer zelfmoordterroristen dan bomvesten zullen zijn. Bovendien zorgt deze strategie van wraak en weerwraak op den duur voor de idee dat diplomatie niet in staat is om vrede tussen Israël en de Palestijnen te bewerkstelligen.

Zo’n diplomatieke oplossing werd eigenlijk al vanaf de stichting van de Joodse staat bewust buiten de deur gehouden, constateert Bergman. Hij betreurt trouwens dat Israël keer op keer geweld enkel met geweld heeft willen beantwoorden. Na de Zesdaagse Oorlog in juni 1967 heeft het land volgens hem (vele Israëli’s zijn het met hem eens) zelfs een historische kans gemist om het conflict tussen de Joden en de Arabieren te beëindigen. De zege op de Arabische vijand leidde helaas tot hoogmoed en zelfgenoegzaamheid. Vrede? Niet nodig. Israël, steunend op zijn inlichtingendiensten, was veilig.

Het was een misvatting met een dodelijk gevolg voor duizenden Israëlische burgers en soldaten. Toen er met Yitzhak Rabin (1922-1995) dan toch een premier opstond die toegevingen wilde doen en compromissen sluiten, werd hij door een extremistische Jood uit de weg geruimd. De weg lag vervolgens opnieuw open voor haviken als Ariël Sharon (1928-2014) en Benjamin Netanyahu (1949). ‘Wie een terrorist vermoordt, krijgt een fles champagne’, zei Ariël Sharon ooit. ‘Iedereen die er een gevangenneemt, krijgt een fles spuitwater.’

Heiligverklaring

De conclusie van Bergman is vernietigend. Het succes van de veiligheidsdiensten, aldus Bergman, creëerde bij vele regeringsleiders de illusie dat geheime operaties een einde konden maken aan de ‘geografische, etnische, religieuze en nationale conflicten waarin Israël is verwikkeld’. De geheime operaties werden met andere woorden heilig verklaard, ‘ten koste van de visie, het staatsmanschap en het oprechte verlangen om tot een politieke oplossing te komen, die nodig zijn voor het bereiken van vrede’.

Aangezien de Mossad onder direct gezag van de premier staat, hoeft ze geen verantwoording af te leggen aan het Israëlische parlement noch aan welke andere democratische instelling dan ook. Dat neemt niet weg dat Shaul Mofaz, de stafchef van het Israëlische leger, tijdens de eerste intifada aan generaal-majoor Menachem Finkelstein, het hoofd van de Militaire Juridische Dienst, vroeg of het ‘rechtmatig of niet (was) om openlijk bepaalde personen die bij terrorisme betrokken zijn te doden’.

Finkelstein begreep dat Mofaz hem vroeg of hij vermoedelijke Palestijnse terroristen zonder proces mocht vermoorden. Aanvankelijk citeerde Finkelstein de Romeinse politicus en filosoof Marcus Tullius Cicero: ‘Inter arma enim silent leges’ – in tijden van oorlog zwijgen de wetten. Maar na beraad met een aantal advocaten kwam hij tot het besluit dat de activiteiten van de veiligheidsdiensten in principe berusten ‘op de morele grond van de regels betreffende zelfverdediging, een geval van ‘als iemand komt om je te vermoorden, sta op en dood hem eerst’’.

Het was voor de gelovige Jood Finkelstein een moeilijk moment. Had God koning David niet belet om de tempel te bouwen omdat die in naam van het volk Israël zoveel bloed had vergoten? Het advies betekende hoe dan ook ‘een fundamentele herijking van de juridische relatie tussen Israël en de Palestijnen’. Het resultaat? Het oorlogsrecht werd van toepassing op de intifada.

Buitenproportioneel geweld

Hoewel Bergman zijn kritiek op Israël niet spaart, blijkt uit zijn zorgvuldig gedocumenteerde analyses van de strategie van Israëls doodsvijanden dat die nooit de vraag stellen of het gerechtvaardigd is om Joodse burgers te vermoorden. De Joodse staat wordt er geregeld van beschuldigd dat hij zowel onschuldige slachtoffers maakt als buitenproportioneel geweld gebruikt bij aanvallen door bijvoorbeeld Hamas of Hezbollah.

Goliath, de machtige en wrede reus, is dan Israël, terwijl David de beklagenswaardige Palestijnse underdog moet voorstellen. Bergman neemt geen standpunt in, hij wil enkel registreren. Wie heeft ooit het eerste schot gelost? Wie heeft ooit de eerste keel doorgesneden?

Schaduwoorlog begint met een overzicht van de gebeurtenissen vóór de onafhankelijkheid van Israël. Al in 1907, op een ogenblik dat er slechts een handvol zionistische immigranten in Palestina was aangekomen, werden ze door Arabieren aangevallen. De Yishuv, de Joodse gemeenschap, was van oordeel dat ze geen andere keuze had dan zich tegen de aanvallen te verdedigen. Het betekende de geboorte van een reeks ondergrondse bewegingen die tijdens het Britse mandaat van Palestina nu eens uit zelfverdediging en dan weer uit terroristische overwegingen zowel Arabieren als Britse soldaten en diplomaten probeerden uit te schakelen.

Botsing

Bergman is een begaafd verteller: elk hoofdstuk leest als een thriller en elke moordaanslag of reddingspoging is stof voor een schokkende film. Desondanks ademt het boek vooral wanhoop en machteloosheid. Het conflict zit muurvast. Een dovemansgesprek. Slechte wil aan beide kanten. De litanie van moorden en aanslagen is eindeloos lang, de retoriek van zowel de Israëlische als de Arabische hardliners hopeloos voorspelbaar.

Bergman laat in het midden of de honderdduizenden Palestijnen (en hun nakomelingen) die in 1948 zijn gevlucht of verjaagd het recht hebben op een terugkeer. Wel wijst hij erop dat de Arabische buurlanden van Israël de Palestijnen nog altijd als pasmunt gebruiken voor hun eigen politieke doeleinden. Palestijnse vluchtelingenkampen? Ze bestaan al zeventig jaar. De Palestijnen als dubbele slachtoffers van de geschiedenis? Ongetwijfeld.

Bergman beseft dat hij die geschiedenis niet kan veranderen. Het enige wat hij kan doen is zijn lezers vertellen ‘over de onvermijdelijke, gewelddadige en soms onverzoenlijke botsing van de noodzaak van een land om zich te verdedigen en de fundamentele principes van de democratie en de moraal’.

Bron: De Morgen | Joseph Pearce | 30 Mei 2018

Eind mei '89 reist Shavit samen met Reyniers naar een politiecongres in Israël.

Bron: Archief Walter De Bock