Historicus Florian Babusiaux doet een ‘aardige poging om dit topic te ondermijnen’, maar je moet ‘zijn bijdrage natuurlijk niet serieus nemen…’ (als ratio niet in je woordenboek staat).
Belgische inlichtingendiensten "vrijgesproken" van geweld in de jaren 1980
Historicus Florian Babusiaux onttrekt de inlichtingendiensten elke verantwoordelijkheid voor het geweld dat België in de jaren 1980 kenmerkte. De Bende van Nijvel, extreemrechts en de Cellules Communistes Combattantes (C.C.C.) hebben hun mysterie bewaard.
In 1990, de dag na de val van de Muur, hoorden de Belgen van minister van Defensie Guy Coëme dat er een Stay Behind op hun grondgebied had bestaan onder de naam SDRA VIII. De onvoltooide tijd was echter aan de orde van de dag. Het einde van de Koude Oorlog en het Gladio-schandaal in Italië hadden net het lot bezegeld van deze civiele en militaire inlichtingenorganisatie. Haar naam is SDRA VIII.
Om dit te begrijpen, moeten we terugdenken aan vroeger. Veertig jaar lang was het Westen bang voor een Sovjetinvasie. De Stay Behinds die in het Westen werden gevormd, waren bedoeld om als een embryo vanuit de achterhoede (vandaar de naam Stay Behind) te dienen in een partizanenoorlog die de indringer het leven zuur zou maken. De leden van de organisatie werkten in het diepste geheim. Dat zou de hersenen van de mensen doen rammelen zodra het bestaan ervan werd onthuld.
(Bovenstaande staat er echt, dat heb ik er voor alle duidelijkheid niet aan toegevoegd…)
De explosieve cocktail van de jaren 80
De sfeer is er een van angst en paranoia. De jaren '80 worden op hun beurt gekenmerkt door de bloedige aanslagen van de Bende van Nijvel, door de onthullingen die een zekere Paul Latinus en de Westlandse Nieuwe Post op de voorgrond plaatsen, door de beproevingen van extreemrechts met paramilitaire gebaren en natuurlijk door de aanslagen onder leiding van de Cellules Communistes Combattantes (CCC). België is alleen aan de oppervlakte vredig. Wie profiteert er van de misdaad? Wie trekt er aan de touwtjes? is de logische publieke vraag. Voeg dit ‘Stay Behind’ van wie weet waar, en je hebt de onverteerbare soep die jarenlang vele media en pseudo-experts zal voeden die meer aangetrokken worden door sensatiezucht dan door geverifieerde en geloofwaardige informatie.
(Er zijn nog anderen die deze mensen al gewezen hebben op het verlies van de ratio hierin, maar tevergeefs)
In zijn boek L'organisation Stay Behind en Belgique (1949-1991) Complots, terrorisme et réseaux secrets bekijkt Florian Babusiaux deze periode opnieuw met de afstand van een historicus. Hij graaft in archieven en verzamelt ooggetuigenverslagen en concludeert dat de Belgische Stay Behind niets te maken had met het geweld dat België in de jaren tachtig overspoelde. "De meeste westerse landen hadden hun Stay Behinds. Het was tenslotte de norm. Maar de Gladio-affaire - genoemd naar de Italiaanse Stay Behind - wierp de verdenking op de hele organisatie. Gladio werd ervan beschuldigd deel te nemen aan een spanningsstrategie die moest verhinderen dat de Italiaanse socialisten en communisten aan de macht zouden komen.
In België niet, zegt Florian Babusiaux. "Maar hier zijn we dan, vijf jaar na de laatste gebeurtenissen die worden toegeschreven aan de Bende van Nijvel, vijf jaar na de aanslag in de Rue des Sols gepleegd door de CCC, verschijnt dit geheime netwerk, anticommunistisch tot in de kern, met zijn wapens verborgen voor decennia. Dat is genoeg om de gaten te vullen".
Deze ‘gaten’ en ‘hiaten’ zijn legio. Wat zijn de doelen van de Bende van Nijvel? Maken ze deel uit van een complot om de staat te destabiliseren? Voor wie draait de CCC? Wat is de rol van extreem-rechts in dit alles? Het leger? De rijkswacht? En Stay Behind, dat in Italië samen zou werken met de maffia en de CIA om de staat te destabiliseren?
Theorieën waren er in overvloed in de jaren 80 en 90. Sommige waren intrigerend. Anderen compleet fantasievol. Florian Babusiaux ziet het als het resultaat van "de directheid van informatie", zelfs vóór het web.
Anonimiteit en compartimentering
Wie waren deze burgers die betrokken waren bij inlichtingenwerk? Met hoeveel waren ze? Hun namen zijn nooit onthuld. "Het doel van Stay Behind", legt Florian Babusiaux uit, "was om mensen te hebben die totaal onbekend waren, gewone mensen die niet openlijk actief waren in fascistische organisaties, die niet marcheerden achter spandoeken met het Keltische kruis, die niet trainden in de Ardennen met bivakmutsen en geweren om vervolgens de voorpagina van een of andere krant te halen. Het zou geen enkele zin hebben gehad. Ze zouden heel snel zijn opgemerkt door de vijand, die ze gevangen zou hebben genomen en opgehangen. Ze werkten bij de inlichtingendienst of waren op de vlucht. Ze kenden elkaar niet. Scheiding was de regel.
Florian Babusiaux verdeelt Stay Behind nog steeds in twee categorieën. Twee filosofieën. De ene, die van de West-Europese landen, heeft zich over het algemeen verre gehouden van gewapende acties. De andere, onder auspiciën van de Verenigde Staten, heeft een paramilitaire wending genomen in landen als Griekenland, Turkije, Italië en Oost-Duitsland.
Zaak gesloten?
Dankzij de vrijgegeven archieven kan de historicus nu zeggen dat er geen verband is tussen de Belgische Stay Behind en het geweld van de jaren 1980. Maar archieven van civiele en militaire inlichtingendiensten kunnen worden gezuiverd. Het is een veilige gok dat 'onze' Stay Behind enkele van zijn geheimen meenam toen het in 1991 werd ontbonden.
Bron: Le Soir | Pascal Martin | 27 Januari 2024