Kanonnenvoer op krediet

Huurling, misschien wel het oudste mannelijke beroep ter wereld. De Romeinen stelden hun legioenen in de veroverde gebieden samen uit Galliërs en Germanen; in de Middeleeuwen deden de ridders zonder enige gewetensprobleem een beroep op geboefte, vechtersbaasjes en avonturiers voor hun Heilige Kruistochten en tijdens de Honderdjarige Oorlog vochten er Engelsen in de Franse gelederen en omgekeerd. De huurling is van alle tijden.

In de achttiende en negentiende eeuw, bij het ontstaan van de nationale staten, werden de privé-legers van de vroegere oorlogsheren vervangen door nationale legers. Daarmee veranderde de rol van de huurling. De heuse huurlingenlegers verdwenen en zijn op dit moment zelfs zo goed als onbestaand. De moderne huurling is nu veeleer een soort contractkoelie geworden. In ruil voor harde munt is hij bereid zich met de contractueel vereiste doodsverachting in de strijd te gooien.

In het boek De Huurlingen wordt het voorbeeld verteld van twee 'hoevebewakers' in Rhodesië. Ze werden in 1977 aangeworven voor 5.000 Franse frank per maand. Ze hebben er helaas niet lang van kunnen genieten want op 28 april van dit jaar werden ze in de hoofdstad van Zimbabwe opgeknoopt.

Een ander voorbeeld heeft Serge Dumont, de auteur van 'De Huurlingen', uit Soldier of Fortune, (the monthly for professional adventurers). Kolonel Brown, stichter van 'Soldier of Fortune', bood tijdens de dictatuur van president Amin Dada 10.000 dollar aan wie deze opperslager vermoordde en op dit moment looft het blad nog altijd 100.000 dollar uit 'aan de eerste communistische piloot die naar het Westen overloopt in een vliegtuig dat uitgerust is met gas, chemische en/of biologische wapens'.

Het zal de lezer intussen duidelijk zijn: hoofdmotief voor vele 'dogs of war' om zich van de ene in de andere oorlog te storten is de poen. Het huurlingencircuit is trouwens vaak een uitweg voor werkloze, ongeschoolde arbeiders, gewezen misdadigers, wapengeile stoere binken en ratés van allerlei slag.

Erg diep gaat Serge Dumont op deze categorie huurlingen niet in. De sociaal-psychologische kant van het huurlingendom interesseert hem niet. De dompelaars die ver van huis hun vege lijf riskeren vormen voor hem niet meer dan het nodige voetvolk, het kanonnenvlees voor het slagveld.

Extreem-rechts

Serge Dumont spitst zich dan ook hoofdzakelijk toe op een tweede categorie: de ideologische huurlingen. Bij deze vechtjassen primeert een primair anti-communisme, aangelengd met een stevige scheut racisme. Niet zelden vormen deze ideologische huurlingen de vooruitgeschoven posten van extreem-rechtse milieus. Ze beramen complotten en staatsgrepen, plegen terroristische aanslagen en voeren destabilisatie-acties uit. Soms werken ze ook in dienst van nationale staten.

Zo was de bekende Franse huurlingenleider Bob Denard lange tijd de bewaker bij uitstek van de Franse overzeese belangen. Hij werkte bijvoorbeeld in dienst van Ojukwu tijdens de afscheuring van Biafra, hij steunde' Omar Bonga van Gabon en werd zo hoofd van de Gabonese stoottroep “Groupement Etranger d'Intervention” die rechtstreeks afhankelijk was van de president.

Via dit huurlingenlegertje rekruteerde Denard ook mensen voor de FLEC, de bevrijdingsbeweging die de enclave Cabinda los wil van Angola. Niet toevallig heeft het Franse olieconcern ELF zijn belangrijkste oliebronnen in Gabon en Cabinda.

Staatsgreep

Bob Denard is ook de man die Ali Soilih, de progressieve president van de Comoren, via een 'staatsgreep sleutel op de deur', in 1978 ten val bracht. Niemand minder dan de toenmalige Franse premier Michel Debré juichte die staatsgreep toe. Intussen is Bob Denard zelf chef geworden van de veiligheidsdienst van de Comoren en wordt hij regelmatig met diplomatieke opdrachten belast.

De bindingen tussen huurlingenleiders en regeringen, neo-fascistische clubs, veiligheidsdiensten, inlichtingenorganisaties en geheime loges als P2 of de maffia zijn legio. Huurlingen vechten namelijk niet alleen, ze zijn vaak ook betrokken bij wapensmokkel, drughandel, de uitbouw van doodseskaders en privé-milities en het internationale terrorisme. Zo meldde de krant De Morgen in 1981 dat Jean Schramme, destijds een beruchte Belgische huurlingenbaas in Katanga (het huidige Shaba) opgedoken was als 'raadgever' van de SES in Bolivië. Deze Servicio Especial de Securidad controleert ondermeer de gevreesde Boliviaanse militie: de Verloofden van de Dood.

Deze parallelle politiemacht rekruteerde vooral Europese neo-fascisten voor het smerige werk. In datzelfde Bolivië was tot voor kort ook de oorlogsmisdadiger Klaus Barbie werkzaam bij de ontwikkeling van repressiestructuren. Hij omringde zich daarvoor met gewezen nazi's, voortvluchtige neo-fascisten, drugsmokkelaars, wapentrafikanten en ander janhagel. Barbie bracht via een staatsgreep onder meer generaal Banzer aan de macht. Eén van de belangrijkste medewerkers van Barbie was Stefano Della Chiaïe, alias 'de bommenwerper van Rome', de aanstichter van de golf van zwart terrorisme die Italië einde jaren zestig overspoelde.

Serge Dumont slaagt er behoorlijk in om dit soort banden tussen extreem-rechtse broeinesten, dictatoriale regimes en huurlingen bloot leggen, of het nu om de Seychellen gaat, Libanon, Nicaragua, Bolivië, Libië, Zaïre, Angola, Vietnam of de dollars van Clint Eastwood. Toch heb ik twee bezwaren tegen het boek. Serge Dumont behandelt nagenoeg uitsluitend extreem-rechts geïnspireerde huurlingen. Of er ook linkse huurlingen zijn, daar is het raden naar. Door wie worden die dan betaald? Wie rekruteert ze? Waar worden ze opgeleid? Het is één grote blinde vlek bij de auteur.

Bovendien is het boek in een zeer harkerig Nederlands gesteld en verzandt soms in een haast onverteerbare inventaris van namen en feiten. Wat een bijzonder boeiend en zelfs spannend dossier had kunnen zijn is daardoor een rommelig en saai naslagwerk geworden. Het is niet de eerste keer dat de Vlaamse (linkse) uitgeverij EPO elk potentieel leesplezier verknalt. EPO heeft dringend behoefte aan een politieke Jeroen Brouwers.

Bron: NRC Handelsblad | 9 Juni 1984