Marginale hoerenlopers

En wie waren de aantal schuldigen die de diepkatholieke Jean Deprêtre uit zijn binnenzak haalde? De Borains! Volgens procureur Deprêtre was de Bende niet meer dan een gore verzameling vulgaire roofovervallers. “Zij stelen een paar duizend frank om zich even wat comfort te kopen, misschien zelfs een bezoek te brengen aan prostituées”, vertelde Deprêtre in een interview met Le Soir Illustré, na de Bende-raids in Eigenbrakel en Overijse, waarbij acht mensen werden vermoord. “Ze hebben het voor het geld gedaan, reken het zelf maar uit”, hield Deprêtre vol voor de Bende-commissie.

De rekening is snel gemaakt: vijf miljoen frank voor achtentwintig doden. De Borains waren een godsgeschenk voor Deprêtre. De man is de hoogste gerechtelijke gezagsdrager in Waals-Brabant, een van de duurste streken van België waar onbetaalbare villa’s, dure auto’s, exclusieve golfclubs en kwaliteitsrestaurants op elkaar liggen gestapeld. Deprêtre zag het als zijn heilige plicht om zijn rijke onderdanen te beschermen tegen het sinistere tuig dat in de omliggende gebieden huisde waar minder rijkdom aanwezig was. Vooral de Borinage, de streek rond Bergen, was voor Deprêtre het voorgeborchte van de hel.

Deprêtres synoniemen voor criminaliteit

De Borinage is de armste streek van België. De ondernemers en de Belgische overheid hadden de streek, die met een dode, 19e eeuwse industrie zit, volledig in de steek gelaten. Het gevolg: verval, armoede en werkloosheid, wat voor Deprêtre synoniemen zijn van criminaliteit.

Toen Michel Cocu en zijn vrienden hem dus werden aangeboden als mogelijk verdachten, aarzelde Deprêtre niet: dit waren modeldaders. En onder zijn kundige leiding beet het parket van Nijvel zich vast in het Borains-spoor. Daarvoor beschikte het onder een enkel materieel ‘bewijsstuk’: een Sturm Ruger-revolver van het type Police Service Six, kaliber .38, nummer 153-26696, wat men bezwaarlijk het wapen van een professionele doder kan noemen.

Nijvel steunde zich hiervoor op de resultaten van het ballistisch onderzoek van de ‘wapenexpert’ Claude Dery, die er voor 99 procent zeker van was dat het wapen was gebruikt bij de Bende-overvallen in Genval en Halle. Dezelfde revolver is nadien nog door andere specialisten onder de loep genomen.

Zij spraken elkaar ofwel tegen, ofwel kwamen ze veel voorzichtiger en aarzelend uit de hoek. Uiteindelijk kwam de Ruger eind januari 1986 terecht bij de deskundigen van het Duits Bundeskriminalamt. Inmiddels waren in Eigenbrakel, Overijse en Aalst de meest bloedige Bende-raids uitgevoerd en was uit een onderzoek gebleken dat Cocu, die in voorlopige vrijheid was gesteld, daar alvast niets mee te maken had.

De Rüger van Michel Cocu.

Niet de minste twijfel

Medio februari 1986 lagen de resultaten van het BKA-onderzoek op het bureau van onderzoeksrechter Jean-Marie Schlicker. De Duitse deskundigen lieten er niet de minste twijfel over bestaan: de Ruger, de revolver die in het bezit van Cocu en Co was geweest, was niet gebruikt bij de Bende-overvallen. Op 13 februari 1986 werden die Duitse resultaten meegedeeld op een vergadering in Nijvel. Ook procureur Deprêtre was daar aanwezig. Hij hoorde dus wat de Duitsers hadden geschreven. Nadien maakte substituut Yves de Prelle de la Nieppe een verslag over het BKA-rapport voor het parket-generaal in Brussel.

Dat verslag werd door Deprêtre ondertekend. De procureur had dat verslag dus ook gelezen of tenminste moeten lezen. Precies veertien dagen later meldden de kranten dat de Dendermondse onderzoeksrechter leden van de Bende van Baasrode had aangehouden, die in verband werden gebracht met de Bende van Nijvel. Een perslek dat de Dendermondse onderzoekers deed steigeren. De gearresteerden werden verdacht van een reeks gewapende overvallen.

Een van hen, Philippe ‘Johnny’ De Staerke, was vroeger al genoemd in verband met de Bende-overval in Ohain. Hij was herkend door een getuige van de moord op de exploitant van het restaurant Les Trois Canards. Diezelfde dag ontving de Nijvelse onderzoeksrechter Schlicker de volledige vertaling van het BKA-rapport. Maar verblind door het succes van Dendermonde en ondanks het BKA-rapport gaf Deprêtre opdracht om Michel Cocu opnieuw te arresteren en te ondervragen. er was een nieuwe getuige komen opdagen. Cocu bekende opnieuw, na meer dan 30 uur ondervraging.

In de daaropvolgende maanden verscheen Cocu geregeld voor de Raadkamer in Nijvel en voor de Kamer van Inbeschuldigingstelling in Brussel. Maar noch in Nijvel, noch in Brussel werd melding gemaakt van het BKA-rapport. Het zat niet eens in het dossier. Na een paar maanden begon de griffier van onderzoeksrechter Schlicker zenuwachtig te worden.

Het BKA-rapport bleef onaangeroerd liggen. Hij waarschuwde het diensthoofd van de griffie. Die lichtte op zijn beurt de voorzitter van de Raadkamer in. Het gerucht over het bestaan van het BKA-rapport zwol aan en Jean-Paul Moerman, de advocaat van Michel Cocu, kwam het uiteindelijk ook te weten en pakte er verontwaardigd mee uit in de Nijvelse raadkamer.

“Een administratieve vergissing”

Negen maanden lang had het parket van Nijvel het rapport dat Michel Cocu en de Borains vrijpleitte, met opzet in de lade laten liggen. Een administratieve vergissing, zei Deprêtre, en ging meteen achter de man aan die het bestaan van het rapport had laten uitlekken. Hij beschuldigde het diensthoofd van de griffie van inlichtingen door te spelen aan de pers. Dat was niet waar. Het was procureur Deprêtre zelf die geregeld naar journalisten als René Haquin van Le Soir lekte.

Deprêtre opende een administratief onderzoek naar het diensthoofd, dat tijdelijk uit zijn functie werd ontzet. Het Bende-onderzoek werd begin 1987 uit handen van Deprêtre en Co genomen. Het hele dossier verhuisde naar onderzoeksrechter Jean-Claude Lacroix in Charleroi, in het rechtsgebied van procureur-generaal Georges Demanet. “Het was een vergiftigd geschenk, waar ik niet om heb gevraagd”, zei de procureur-generaal. “Ik heb de indruk dat het Bende-dossier in Nijvel niet degelijk is behandeld. Dat is onaanvaardbaar, alle excuses ten spijt.”