Stasi

De loverboys

De honeypot of honeytrap, de techniek waarbij een geheim agent seksuele verleidingskunsten gebruikt om informanten te rekruteren en aan geheime informatie te geraken, is een klassieker in de spionagewereld. Eind jaren zeventig heeft de Stasi, de geheime dienst van de toenmalige Duitse Democratische Republiek (DDR), deze techniek herhaaldelijk en met succes toegepast om te infiltreren in het NAVO-hoofdkwartier in Evere. Ten minste drie secretaresses van de NAVO vielen voor de charmes van de loverboys van de Stasi. De staatsveiligheid had telkens het nakijken.

De West-Duitse Ingrid Garbe werkte als ambtenaar bij de Permanente Delegatie van de Duitse Bondsrepubliek bij de NAVO. Haar eveneens West-Duitse vriend Christoph Willer had een bloemenwinkel op de Anspachlaan in Brussel. Maar begin 1978 bleek de bloemenverkoper vreemde nevenactiviteiten te ontwikkelen als spion van de DDR. “Willer werd meerdere malen onder observatie van onze dienst geplaatst “, schreef Spiesschaert, een analist van de staatsveiligheid.

Verliep de observatie klungelig of te opvallend? Werd hij door iemand gewaarschuwd? We weten het niet, maar in elk geval voelde de man nattigheid. “Alvorens men erin geslaagd was om bewijzen van illegale activiteiten te verzamelen, verliet hij het land, om nooit meer terug te keren.”

Volgens Spiesschaert werd Garbe eerst ondervraagd door de staatsveiligheid en daarna, met haar toestemming, op 2 februari 1979 ter beschikking gesteld van de West-Duitse autoriteiten. Ze werd gearresteerd en bekende geclassificeerde NAVO-documenten van het niveau NATO Secret aan haar vriend te hebben bezorgd. Garbe werd veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf. “Er kon met zekerheid worden uitgemaakt dat Willer een inlichtingenofficier was die in het Westen onder illegale dekmantel was ingeplant”, stelt Spiesschaert. “In eerste instantie was hij actief in de Duitse Bondsrepubliek, waar hij Garbe – toen beambte bij het ministerie van Buitenlandse Zaken in Bonn – leerde kennen en rekruteerde. Later verhuisde hij naar Brussel, waar hij met zijn agente het NAVO-hoofdkwartier als objectief had.”

Cosmic Top Secret

Een andere West-Duitse, Ursel Lorenzen, was sinds 1967 assistente van de Britse directeur Operaties van de NAVO-raad toen ze op 5 maart 1979 plots uit Brussel verdween. Ze dook enkele dagen later op in Oost-Berlijn waar ze een tv-interview gaf en verklaarde dat ze was overgelopen “omwille van de onmenselijkheid en de oorlogsplannen van de NAVO”. Ze bleek in 1962 als jonge twintiger gerekruteerd te zijn door de Stasi en kreeg de codenaam Michelle. Lorenzen had toegang tot geheime NAVO-documenten, tot en met de classificatie Cosmic Top Secret. Ze had gedurende twintig jaar gespioneerd. Toen de grond haar te heet onder de voeten werd, vluchtte ze naar de DDR, samen met haar vriend Dieter Will, die sinds 1967 werkte als boekhouder in het Brusselse Hilton-hotel.

Volgens de staatsveiligheid staat het vast dat Dieter Will, codenaam Bordeaux, voor de Stasi werkte en dat hij Lorenzen heeft gemanipuleerd. “Zij woonden in hetzelfde gebouw maar in twee verschillende appartementen”, schrijft Spiesschaert. “In dat van Will, dat blijkbaar in volle haast was verlaten, werden onder andere een plankenbord, een grote bureaulamp en twee spots ontdekt, attributen die zeer waarschijnlijk hadden gediend om documenten te fotograferen.” In de DDR kreeg Lorenzen een gouden ereteken en een geschenk ter waarde van 450 Duitse mark vanwege haar “grote verdienste, hoge persoonlijke inzetbereidheid en exacte uitoefening van complexe opdrachten om ons socialistisch vaderland te beschermen tegen vijandelijke aanslagen en voor het behoud van de vrede”.

Onmenselijke NAVO

In april 1980 kon het Oost-Duitse persagentschap ADN uitpakken met een nieuwe propagandastunt: het overlopen van een Belgische typiste bij de NAVO, Imelda Verrept. Ze had in de DDR politiek asiel gevraagd. Onderzoek door de staatsveiligheid bracht aan het licht dat zij samenwoonde met Wieland Gludowacs, een technisch tekenaar bij een firma van airconditioning in Wilrijk. Gludowacs, codenaam Valentin, werkte echter voor de Stasi.

Spiesschaert: “Deze laatste was in feite een Oost-Duitse inlichtingenofficier die in België ingeplant was als illegaal. Hij was een aantal jaar voordien alleen naar België komen wonen en had de identiteit en achtergrond van een Oostenrijker in bruikleen genomen. Die Oostenrijker was eerder uitgeweken naar de DDR, waar hij uiteraard niet meer buiten mocht. Gludowacs leerde Verrept kennen in een club voor alleenstaanden. Zij werd op hem verliefd. Hij wist haar voor zijn zaak te winnen en liet haar solliciteren voor een job bij het Belgische Ministerie van Landsverdediging, waar ze werd aangenomen. Daarna solliciteerde ze als typiste bij de NAVO, eveneens met gunstig gevolg”.

Verrept heeft zeven jaar voor de NAVO gewerkt en wellicht al die tijd gespioneerd. Verrept en haar vriend verlieten op een maandagmorgen holderdebolder hun woning in Steenhuffel, waar ze al een tijdje samenwoonden, en lieten al hun bezittingen achter. “Geen enkel compromitterend document werd er gevonden”, stelt Spiesschaert, “maar tijdens een tv-interview op een Oost-Duitse zender toonde Verrept geclassificeerde NAVO-documenten als propagandastunt gericht tegen de Atlantische alliantie. Het koppel huwde later in de DDR en kreeg kinderen.”

Verrept, codenaam Weiler, had toegang tot vele honderden geheime NAVO-documenten, zo meldde het Oost-Duitse persagentschap, een bewering die meteen ontkend werd door de NAVO. “Dat klopt”, bevestigde de overgelopen spionne aan de Oost-Duitse televisie. “Ik heb zeven jaar lang in de Franstalige pool van het internationaal secretariaat van de NAVO gewerkt, dat onder het algemeen secretariaat van de NAVO ressorteert. Ik heb iedere dag zo’n 25 tot 30 vellen papier getypt, u kan zelf uitrekenen hoeveel dat in al die jaren geeft. Daar waren documenten bij van de Nuclear Planning Group, het Defense Planning Committee, het Political Office, en andere. De graad van geheimhouding van die documenten liep nogal uiteen. Dat ging van vertrouwelijk, over geheim en tot Cosmic Top Secret.

“Ik herinner me nog een van de eerste documenten die ik in 1973 te zien kreeg. Dat was een brief van de toenmalige opperbevelhebber van de SHAPE (Supreme Headquarters Allied Powers Europe), generaal Goodpaster, aan de Amerikaanse minister van Defensie, Schlesinger, die handelde over een atoomoorlog van de VS tegen de Sovjet-Unie. Het werd me koud om het hart: in die brief werden de gebieden in de Sovjet-Unie beschreven en werd er bepaald welke in aanmerking kwamen om er een atoombom op te gooien.”

Ideale prooi

Om het mes nog eens extra in de wonde rond te draaien, verwees Verrept ook expliciet naar haar voorgangster: “Sinds de dag dat Ursel Lorenzen vertrok, heb ik me ernstig met mijn vlucht beziggehouden. Ik heb een hele rits documenten opzij gelegd, en naar de DDR meegenomen. Ik kan alles wat ik zeg, bewijzen.” Hoe die vlucht precies in zijn werk ging? “Dat zeg ik liever niet, omdat ik daarmee sommige mensen die nu nog in Brussel werken onnodig in moeilijkheden kan brengen.” Lees: het Stasi-netwerk in Brussel is nog steeds intact en operationeel. Eat this, staatsveiligheid!

Wat de zaak extra pikant maakte, was de politieke achtergrond van Imelda Verrept. Ze was de dochter van Staf Verrept, een vooraanstaand Vlaams-nationalist die zich ook na de repressie voor de Dietse idealen inzette. Hij hielp onder meer bij de oprichting van de Volksunie en leidde in 1958 samen met Wilfried Martens het Vlaamse Jeugdkomitee voor de Wereldtentoonstelling. Vader Verrept stond ook mee aan de wieg van het weekblad De Nieuwe, dat werd opgericht onder impuls van VU-boegbeeld Hugo Schiltz. Imelda was bevriend met De Nieuwe-hoofdredacteur Mark Grammens.

In 1968 werkte ze als redactiesecretaresse van De Nieuwe toen ze kennismaakte met de pas in Brussel gearriveerde Wieland Gludowacs. “Imelda was in die tijd pas uit een streng Brugs slotklooster ontslagen. In haar vrije uren bracht ze nogal wat tijd door bij Diogenes, een ontmoetingsclub voor Vlaamse, vooral eenzame zielen in Brussel. Diogenes was opgericht met de steun van verenigingen zoals het Davidsfonds en de Bond Zonder Naam om voornamelijk Vlaamse inwijkelingen in de grootstad op te vangen.” Ze was met andere woorden een ideale en gemakkelijke prooi voor de ‘Romeo’s van de Stasi.

Gewetensbezwaren

Ogenschijnlijk leek het overlopen van de drie secretaresses evenveel propagandasuccessen voor de Stasi te zijn, kaderend in de destijds hevige discussie over de bewapeningswedloop tussen de NAVO en het Warschaupact, en de maatschappelijk zeer betwiste installatie van nieuwe Amerikaanse kruisraketten in België en de rest van West-Europa.

Zowel Ursel Lorenzen als Imelda Verrept kregen uitgebreid de gelegenheid om aan de Oost-Duitse media te vertellen over hun lang gekoesterde gewetensbezwaren tegen hun werk voor de ‘oorlogszuchtige’ NAVO. De werkelijkheid bleek evenwel iets prozaïscher. Achteraf werd duidelijk dat de drie secretaresses en hun respectievelijke Romeo’s telkens in allerijl naar de DDR werden teruggeroepen omdat een Stasi-officier was overgelopen naar het Westen en hun dekmantel elk moment kon worden opgeblazen. Zo bekeken verloor de Oost-Duitse dienst een half dozijn waardevolle agenten en werd dit fiasco op inlichtingengebied handig omgezet in een mediageniek spektakel.

Ingrid Garbe bijvoorbeeld was eind 1978 op reis naar Griekenland, toen ze plotseling door een koerier van de Stasi werd gescheiden van haar vriend Christoph Willer. Ze werden afzonderlijk naar de DDR teruggeroepen. Volgens Knack werd Garbe begin 1979 aan de Belgisch-Duitse grens in Aken door het Bundeskriminalamt (BKA) netjes opgewacht en ingerekend, een versie van de feiten die enigszins verschilt met die van Spiesschaert. Er zijn aanwijzingen dat Imelda Verrept en haar vriend Wieland Gludowacs eveneens sito presto werden teruggeroepen. “Niets wees er echter op dat zij alles definitief in de steek zouden laten”, schreef Knack. “’s Zaterdags waren zij nog uit dansen geweest en ze hadden nog net een vouwbare bloemenbroeikas gekocht. Bezigheden die niet meteen op uitwijkplannen wijzen. Toen zij ’s maandags vertrokken, bleken zij ook nauwelijks kleren of andere dingen die op een lange afwezigheid zouden kunnen wijzen, meegenomen te hebben.

“Iemand uit de buurt meent zelfs dat Gludowacs ’s avonds nog alleen naar huis is teruggekeerd. Alles wijst er dus op dat ze die dag in allerijl een marsbevel gekregen hebben om België via een bepaalde route te verlaten en zich onmiddellijk bij een van de weinige grensposten aan het Ijzeren Gordijn te melden. Dat hij ’s avonds in z’n eentje nog is teruggekeerd, wijst er niet alleen op dat Imelda eerst op de ontsnappingsroute werd gezet, maar dat het marsorder hen slechts enkele uren voordien via radio of koerier werd gegeven.”

Bron » Apache | 2011