Het lijkt wel of de Bende in 1983 in winterslaap ging om medio 1985 brutaal te ontwaken. Wat de Bende bezield heeft om tussen 83 en 85 in elk geval publiekelijk niets meer te ondernemen, is nooit opgehelderd. Maar dat ze in die tussentijd hun agressiviteit niet afgeleerd hebben, wordt helaas wel duidelijk. In 1985 duikt de Bende weer op. En zij niet alleen.

Walibi – Waver, 15 augustus 1985

15 augustus: die toeristische topdag gaat geldkoerier Willy Pans met de dagopbrengst van het pretpark Walibi naar de bank. Ver geraakt hij niet. Drie onbekenden wachten hem onderweg op. De man wordt “professioneel” geliquideerd met schoten in het hoofd, van dichtbij afgevuurd met een 9 mm pistool Heckler & Koch.

De speurtocht naar het wapen leidt de rechercheurs naar Luxemburg, waar blijkt dat een zekere Van Vliet het gekocht heeft. Van Vliet is een pseudoniem dat eerder al gebruikt werd door Madani Bouhouche om onder andere garageboxen te huren. Maar hij heeft een alibi. Hij zou die dag zijn gaan diepzeeduiken.

Deze feiten doen denken aan de overval op geldkoerier Francis Zwarts (zie aflevering 1). Het lijkt erop dat ook deze overval enkel uitgevoerd is voor het financiële gewin. De activiteiten van de Bende kosten natuurlijk geld. Denk aan het huren van garages, aankopen van wapens en betalen van uitvoerders.

In kringen van speurders wordt aangenomen dat deze roofmoord tot doel had de Bendeactiviteiten te financieren. Het blijft de vraag hoe het duo Bouhouche-Beijer naar schatting in totaal zo’n 1 miljoen frank (25.000 euro) uitgaf, gespreid over acht jaar, voor de huur van boxen en flats alleen.

Litton – Evere, 2 oktober 1984

In de aflevering van vanavond worden archiefbeelden getoond van de aanslag van de CCC op het Amerikaanse elektronicabedrijf Litton Business International in Evere. Dat bedrijf produceerde besturingssystemen van NAVO-kruisraketten. Om die reden werd het door de CCC geviseerd.

CCC staat voor Cellules Communistes Combattantes. Het is een extreemlinkse terreurorganisatie die in ons land in 1984 en 1985 zo’n 25 aanslagen zal uitvoeren. In principe kondigden ze hun aanslagen aan, maar dat liep fout op 1 mei 1985. Bij een aanslag op het kantoor van de werkgeversorganisatie VBO zullen die dag twee brandweerlieden om het leven komen.

Op 16 december 1985 worden vier leden van de CCC opgepakt in een fastfoodrestaurant in Namen. Een van hen is het enige vrouwelijke lid, Pascale Vandegeerde (in de reeks wordt die rol vertolkt door de vriendin van Vicky Verhellen). Pascale Vandegeerde wordt samen met de drie andere CCC’ers veroordeeld (in het najaar van 1988) tot levenslange dwangarbeid. Ze overleed onlangs.

Het verband tussen de CCC en de Bende is opnieuw voorwerp van hypotheses. Sommige waarnemers vinden het minstens vreemd te noemen dat de CCC actief werd in de periode dat de Bende stillag. Moest het extreemrechtse geweld (Bende) dan aangevuld worden door extreemlinks geweld (CCC), waardoor de strategie van de spanning ten top gedreven werd? En was het extreemlinkse geweld niet precies het bewijs dat het “rode gevaar” wel heel erg acuut was?

Nog een stap verder in die hypothese is de suggestie, zoals ook gedaan in de reeks, dat de CCC een creatie is van de Belgische Staatsveiligheid. Maar, het kan niet voldoende herhaald worden: dit zijn allemaal zuivere hypotheses. Er is geen enkel concreet bewijs voor. Al levert het natuurlijk wel voer op voor spannende scenario’s. In de Belgische realiteit van 1985 leverde het geweld echter vooral veel angstgevoelens op bij de bevolking, of het nu van links of van rechts kwam.

Maskers

Een aantal overvallen van de Bende werden uitgevoerd door mannen die een bivakmuts of een rubberen carnavalsmasker droegen. Daarop zijn niet echt vrolijke gezichten te zien, wel de angstaanjagende uitdrukking van bijvoorbeeld een oude verrimpelde man.

In één geval is er sprake van een masker met de beeltenis van de Franse ex-president Jacques Chirac. Ook dat is weer voorwerp van allerlei speculaties, al kan het natuurlijk ook zo eenvoudig zijn dat sommige maskers op dat moment gewoon in de aanbieding waren.

In de reeks wordt ook het personage Patrick opgevoerd. Het is moeilijk om aan te nemen dat de scenarist hier niet Patrick Haemers mee bedoelt, destijds een notoir figuur in de Brusselse onderwereld. De bende van Patrick Haemers pleegde tal van bloedige overvallen en ontvoerde later ook ex-premier Paul Vanden Boeynants, de politicus die al herhaaldelijk ten tonele werd gevoerd meer bepaald in de rol van corrupt en extreemrechts zakenman/politicus.

Interessant in dit verband is een vondst in het kader van het onderzoek-Haemers. Eind jaren 80 vindt men in een garagebox in Ukkel – die door de bende Haemers gebruikt werd als opslagplaats – een aantal gelijkaardige maskers. Daarop staat de afbeelding van mensen als de Franse ex-president Giscard d’Estaing, de Franse communistische leider Marchais, maar ook de kunstenaar Salvador Dalí. De makers van de succesvolle Netflixreeks Casa del Papel waren dus blijkbaar niet de eersten die Dalí’s masker gebruikten.

Abortus

Een wat aparte verhaallijn in “1985” is de relatie tussen rijkswachter Marc De Vuyst en de idealistische studente rechten Vicky Verhellen, die inmiddels advocaat-stagiair geworden is. Vicky Verhellen geraakt zwanger en overweegt een abortus. Die overweging was naast andere principes ook om legale redenen niet evident.

In de jaren 80 was abortus immers nog een misdrijf, en in die periode werden verschillende abortusprocessen gevoerd. Artsen, verplegend personeel en patiënten werden wegens de uitvoering van vrijwillige zwangerschapsafbreking voor het gerecht gedaagd en veroordeeld. Op opzettelijke vruchtafdrijving stonden straffen tot twintig jaar cel of vijftien jaar dwangarbeid.

Pas in 1990 volgde er in België een wetswijziging die abortus (gedeeltelijk) uit het strafrecht haalde.

Delhaize Eigenbrakel + Overijse, 27 september 1985

De tweede, gewelddadige golf van Bende-feiten start met een dubbelslag. Alsof de bende zich dubbel moet bewijzen. Op 27 september 1985 worden kort na elkaar de Delhaizes van Eigenbrakel en Overijse overvallen.

De scene is hartverscheurend. Een kind speelt op de parking wanneer, iets na 8 uur ’s avonds, drie gewapende mannen en getooid in lange jassen, de parking van de Delhaize betreden. Het kind wordt vastgegrepen en onder schot gehouden. Zo lopen ze samen naar het grootwarenhuis.

Een klant, Ghislain Platane, wordt aan de ingang onmiddellijk neergeschoten. De daders gaan met het kind als gijzelaar naar binnen. Klanten, opgeschrikt door de geweerschoten, proberen zich tussen de rekken te verbergen.

Een andere klant, Roger Engelbienne, biedt zichzelf aan om hem als gijzelaar te nemen en het kind te laten gaan. Hij wordt koelbloedig neergeschoten. Terwijl twee daders het geld uit de kassa’s eisen, blijft een derde op de uitkijk staan.

De zaakvoerder wordt verplicht de brandkoffer te openen. Dat lukt niet. De telefoondraden worden losgetrokken, er wordt op de meubels geschoten en op zich verstoppende klanten in het grootwarenhuis. De paniek is totaal.

De daders verlaten samen met het kind als gijzelaar de winkel. Op de parking schieten ze herhaaldelijk op een bestelwagen. Daarin zit Bozidar Djuroski die wacht op zijn winkelende echtgenote en dochter. De man is op slag dood.

De daders stappen in hun VW Golf GTI. Hun buit: 776.000 fr. (19.236 euro). Om iets na acht uur ’s avonds rijden ze weg, de taalgrens over, om te arriveren in Overijse. Het grensdetail is niet onbelangrijk, want Eigenbrakel en Overijse liggen in een andere communicatiezone van de politiediensten. Veel kostbare tijd gaat op deze manier verloren.

Het is 20.35 uur. Opnieuw parkeert dezelfde Golf GTI zich. De drie mannen stappen uit het voertuig. Een vergelijkbare modus operandus voltrekt zich.

Drie kinderen spelen met hun fiets op de parking. Twee jongens rijden weg. De derde jongen, Stefaan Noté (14) stapt van zijn fiets. Hij wordt koelbloedig neergeschoten met een riotgun.

Men neemt ook opnieuw een gijzelaar, Luc Bennekens (31), als menselijk schild. Bennekens was affiches aan het plakken voor de verkiezingscampagne van zijn vader, CVP-gemeenteraadslid in Overijse. De overvallers stappen het grootwarenhuis binnen en bevelen de klanten om op de grond te gaan liggen. Kassiersters worden gesommeerd het geld af te geven. Om hun woorden dodelijke kracht bij te zetten wordt een van hen, Rosa van Kildonck (37), met een schot door het hoofd afgeknald. Jean-Pierre Busiau, een klant, ondergaat hetzelfde lot.

Ook de zaakvoerder wordt in zijn kantoortje opgezocht en opnieuw slaagt men er niet in de kluis te openen. De overvaller neemt dan maar de minikoffer met het kleingeld mee.

Samen met de gegijzelde persoon verlaten ze de winkel. Op de parking wordt er nog geschoten op een auto met een wachtende inzittende, maar deze chauffeur slaagt erin zijn voertuig te verlaten en te ontsnappen aan de daders.

De doden zijn nog niet allemaal geteld. Op de parking vindt de rijkswacht nog het lichaam van de gegijzelde Luc Bennekens.

Wie ook niet aan de dood ontsnapt, is Leon Finné. Finné was de bankier én tipgever van de rijkswacht, het personage dat in aflevering 5 in de verf gezet werd. Uit het onderzoek blijkt dat eerst twee schoten in zijn richting werden afgevuurd. Dan kwam de moordenaar dichterbij, draaide het lichaam om en vuurde nog eens negen kogels af. Alsof dood niet dood genoeg kan zijn.

Het voedt de hypothese dat sommige slachtoffers van de Bende niet zonder meer toevallige slachtoffers zijn, maar bewust uitgekozen doelwitten. En zo voedt het verhaal van de Bende tegelijk zichzelf tot een dossier van inmiddels enkele honderdduizenden pagina’s en een bibliotheek vol met Bendeboeken. Tel nu daarbij ook nog “1985”.

Bron » VRT Nieuws