Interview met Eddy Vos
Het Bende-onderzoek is als een schaakspel
Twintig jaar na de bloedige aanslagen van de Bende van Nijvel (1982-1985) is er nog altijd geen doorbraak bereikt in het onderzoek naar de daders. Maar onderzoeksleider Eddy Vos van de cel Waals-Brabant geeft de moed niet op. “We zijn het de slachtoffers verplicht voort te zoeken.” Eddy Vos begeleidde de voorbije weken de graafwerken in het bos van Houssière, in ‘s-Gravenbrakel, waar de speurders hoopten het lijk te vinden van de zogenaamde killer van de Bende van Nijvel. De graafwerken leverden enkele interessante vondsten op, onder meer kogelhulzen en een jas, maar een lichaam werd niet gevonden.
De Bende-onderzoekers hebben inmiddels leren leven met ontgoochelingen. Met een aan masochisme grenzende hardnekkigheid zetten ze hun speurtocht voort naar ‘les tueurs fous du Brabant-Wallon’. Politiecommissaris Vos maakt sinds 1996 deel uit van de cel-Jumet, en de jacht op de doders laat hem nauwelijks los. “Recherchewerk is als een schaakspel”, zegt hij. “Je krijgt enkele deeltjes van de puzzel, maar lang niet allemaal. De dader houdt er achter de hand. Daarmee probeer je de misdaad te reconstrueren en de daders te vinden, aan de hand van hypotheses. Dat vind ik het meest aantrekkelijke aspect van politiewerk. En ik geef het toe, ik verlies het schaakspel niet graag.”
De politieman leerde het misdaadmilieu kennen tijdens de onderzoeken naar de bende van Patrick Haemers en de Lada-bende, verantwoordelijk voor diverse hold-ups met een tiental dodelijke slachtoffers. “Ik heb veel met informanten gewerkt. Ik denk dat ik weet hoe misdadigers redeneren. Ik probeer tot het brein van de doders van de Bende door te dringen, ook al zit er achter hun daden ogenschijnlijk weinig logica.”
Als lid van de voormalige opsporingsbrigade van de rijkswacht van Halle geraakte Vos betrokken bij het gerechtelijk onderzoek naar de Bende. “Je had hier de overval op het Colruyt-warenhuis in Halle in maart 1983. Je had de overval op de Delhaize in Beersel, waarbij de directeur werd gedood (oktober 1983). En er is ook de bizarre moord op de conciërge van het restaurant Auberge du Chevalier bij het kasteel van Beersel (december 1982).”
Samen met andere politiemensen, onder meer uit Dendermonde en van de Staatsveiligheid, werd hij in 1996 als versterking naar de cel-Jumet gestuurd. “De tweede parlementaire onderzoekscommissie naar de Bende van Nijvel wilde het onderzoek nieuw leven inblazen. Op Valentijnsdag vroeg men mij of ik hiervoor geïnteresseerd was. Het was een verrassing. En het zou tijdelijk zijn. Ik heb het gedaan, en ik zit hier nog.”
Het is toch allesbehalve evident om tien jaar na de feiten zo’n mastodont-dossier in te duiken?
“Neen, ik heb de eerste maanden niets anders gedaan dan het dossier gelezen en met de onderzoekers gesproken. Terzelfder tijd is elke politieman in België in zijn hoofd met die zaak bezig. Het Bende-onderzoek behoort als het ware tot het collectief geheugen van de politie. Er zijn diverse collega’s door de daders doodgeschoten.”
Ook de tijd speelt in jullie nadeel. Hoe realistisch is het nog om te geloven in een doorbraak?
“Dat de feiten dateren van twintig jaar geleden, helpt ons niet. Maar, eerlijk gezegd, de vraag of we al dan niet moeten doorgaan, stellen wij niet. De gruwelijkheid van de feiten volstaat om elke dag opnieuw aan dit onderzoek mee te werken. Ik zie voor mij die moeder, wier twaalfjarig kind bij een aanslag is omgekomen. Die moeder had vandaag grootmoeder kunnen zijn van de kinderen van haar kind.”
“We krijgen ook nog elke dag tientallen tips binnen, vooral na berichten in de media. Op de robotfoto’s die we via hypnose van getuigen hebben verkregen, kregen we maar liefst 1.500 meldingen binnen. Sommige daarvan zijn waardeloos, andere trekken we na. Je weet nooit dat daar die ene tip tussen zit die leidt tot een doorbraak.”
Het meest mysterieuze blijft het motief achter de aanslagen van de Bende van Nijvel. De buit stond vaak niet in verhouding tot het aantal slachtoffers, wat de suggestie opwekte dat het om terrorisme in plaats van om zwaar banditisme ging.
“We sluiten tot vandaag geen enkele hypothese uit. Banditisme? Terrorisme? Een combinatie van beide? Niets is uitgesloten. De buit was ook niet altijd klein. Bij een overval is bijna 25.000 euro buit gemaakt. Dat is niet niks. Het klopt wel dat het optreden van de killer niet gericht was op het buitmaken van geld, maar op het doden van mensen. Je moet geen expert zijn om te concluderen dat het om een psychopaat ging. Bij 23 van de 28 Bende-slachtoffers was die ene man altijd betrokken. Neem de killer weg, en de Bende van Nijvel bestaat niet.”
Staat het onderzoek naar de Bende vandaag verder dan in 1996?
“Ja. We weten dat de vaste kern van de Bende bestond uit de killer, de reus en de oudere man. Een trio. De killer is bij de overval op de Delhaize in Aalst in november 1985 gewond door een politieman. We denken dat zijn kompanen hem hebben afgemaakt en in het bos van Houssière hebben gedumpt. Zijn lichaam hebben we bij de opgravingen niet gevonden, maar de sporen wijzen erop dat het trio wel degelijk in dat bos is geweest. Denk maar aan de uitgebrande Golf die we er hebben gevonden. Maar met een bevestigde hypothese trek je niet naar de rechtbank. Je gaat pas naar de rechter als je een verdachte hebt.”
U gaat met het dossier slapen, en u staat ermee op? Kunt u het ooit van u afzetten?
“Dat is niet gemakkelijk, maar ik slaag er toch in afstand te nemen, onder meer door te paardrijden en te schilderen. Ik pieker wel eens over het dossier, maar ik krijg er geen nachtmerries van.”
Wanneer geeft u het op? Als de feiten verjaard zijn?
“De feiten zijn door een wetswijziging pas verjaard in 2015. Zonder die wetswijziging waren de aanslagen van de Bende van Nijvel volgend jaar, in 2005, verjaard. Vergeet niet dat mensen vaak niet weten wat ze weten. Ze beseffen dikwijls niet dat ze getuige zijn geweest van gebeurtenissen die ons onderzoek kunnen vooruithelpen.”
Er kan maar een doorbraak in het Bende-onderzoek komen, denk ik dan, als een van de daders op zijn sterfbed spreekt.
“Dat is een mogelijkheid. Er is nog altijd een premie van bijna 250.000 euro uitgeloofd voor wie ons de gouden tip bezorgt. De daders, als ze nog leven, bevinden zich ook niet in het luchtledige. Ze leven als gewone mensen, doen boodschappen zoals u en ik. Want als ze zich al te verdacht zouden gedragen, zouden ze al tegen de lamp zijn gelopen.”
U doet voort tot 2015?
“De vraag of we voortdoen, is niet aan de orde. De beslissing ligt in elk geval bij de magistraten in Charleroi. Professor Cyriel Fijnaut (de expert van de tweede parlementaire onderzoekscommissie) heeft me ooit gezegd: het Bende-onderzoek is niet alleen het onderzoek naar de dood van die 28 slachtoffers. Het is ook een onderzoek naar het falen van het rechtssysteem.”
“Mensen hebben de indruk dat onze justitie niet werkt, of dat zaken in de doofpot worden gestopt. Ik heb nooit ook maar enige tegenwerking ervaren. Ook om te tonen dat niet alles slecht of corrupt is, moeten we voortdoen.”
Bron » De Standaard | 9 Oktober 2004 | Filip Verhoest