Het Spaghetti-arrest

Het spaghetti-arrest is een uitspraak van het Hof van Cassatie in België van 14 oktober 1996 in verband met de zaak Dutroux. De uitspraak had tot gevolg dat onderzoeksrechter Jean-Marc Connerotte van de zaak werd gehaald, omdat hij had meegegeten aan een diner waar ook de slachtoffers waren.

Het diner

Op zaterdag 21 september, 39 dagen na de bevrijding van Sabine Dardenne en Laetitia Delhez uit de kelder van Dutroux, werd in Bertrix een diner georganiseerd ter ere van de overlevende slachtoffers. Aanwezig waren Sabine en Julienne, een notaris, de aanklager Michel Bourlet en de onderzoeksrechter Connerotte, die juist die dag getrouwd was. De magistraten blijven een uur, spreken niet met de twee aanwezige slachtoffers, krijgen een bord spaghetti, en een vulpen van omgerekend 27 euro. Voor hun vrouwen is er een bloemetje.

Wraking

De advocaat van Dutroux, Julien Pierre, dient een klacht in tegen beide magistraten. Op 14 oktober 1996 doet Eliane Liekendael, de procureur-generaal van het Hof van Cassatie, uitspraak:

“Vanwege de schijn van afhankelijkheid wordt onderzoeksrechter Connerotte van de zaak gehaald. Een onderzoeksrechter houdt nooit op rechter te zijn. (…) Hij mag onder geen enkele omstandigheid, hoe uitzonderlijk ook, bij de partijen en bij de publieke opinie de schijn van partijdigheid wekken.”

Op voorhand was haar zelfs door premier Dehaene gevraagd om inventiviteit aan de dag te leggen in deze zaak, maar Liekendael verklaarde “geen woordvoerder van het sentiment” te zijn, haar “enige taak” was “de rechtsregels toe te passen”. Het onderzoek naar de ontvoeringen wordt overgedragen aan Jacques Langlois, een collega van Connerotte te Neufchâteau.

Dominique Gérard krijgt het onderzoek naar de autozwendel. Bourlet mag zijn werk voortzetten, omdat hij als aanklager niet onpartijdig hoeft te zijn. Door het onderzoek in Neufchâteau te houden kon het Hof van Cassatie vermijden dat er aanzienlijke vertraging zou ontstaan door de transfer tussen parketten, zoals 2 jaar voorheen was gebeurd in de zaak-Cools.

Uitzichtloze situatie

“Het spijt me echt. Ik heb dit niet gewild. Het gevoel mag hier geen rol spelen. Maar ik kan niet anders dan de rechtsregels toepassen. Ik kan niet anders dan vragen onderzoeksrechter Jean Marc Connerotte te ontheffen van zijn taak.” Procureurgeneraal Eliane Liekendael van het Hof van Cassatie zag gisteren geen andere weg De deelname aan een spaghettifeestje samen met en op uitnodiging van de burgerlijke partijen Sabine Laetitia en de vzw Marc en Corine gaf Connerotte een schijn van partijdigheid” in de zaak Dutroux .

Cassatie houdt zijn beslissing in beraad tot maandag. Een actie van Europese olijfboeren deed de zitting van het Hof van Cassatie een uur te laat beginnen. Meester Julien Pierre raadsman van Marc Dutroux zat vast in een lange file van Luik naar Brussel. De vraag die het Hof moest behandelen in onpopulair is rechter Jean-Marc Connerotte partijdig geweest door in te gaan op een uitnodiging voor een feestje van de vzw Marc en Corine één van de burgelijke partijen door een geschenk te ontvangen van de teruggevonden meisjes Sabine en Laetitia en door het bord spagetti dat hij kreeg niet te betalen.

De zitting met de raadsheren Stranard D’Haenens Marchal Jeanmart en procureurgeneraal Liekendael begon in een zenuwachtige sfeer. Ook de advocaten van Marc Dutroux en Michel Nihoul die de procedure in gang hadden gezet stonden op de tippen van hun tenen. Toen de vader van Mélissa Gino Russo een foto van Julie en Mélissa wilde overhandigen aan meester Pierre beet de raadsman hem toe: “Denk niet dat u zich alles kan permitteren”.

De rijkswacht moest tussenbeide komen om de gemoederen te bedaren. “Voor de eerste keer weegt mijn job echt zwaar”, begon Liekendael. “Ik lees ook de kranten en hoor ook de commentaren van politici. Er is een verbroken evenwicht tussen recht en gevoel in deze zaak. Ook ik ben zeer zwaar geschokt door de feiten die de voorbije weken aan het licht kwamen. Ik weet ook dat het verdriet van de families het verdriet is van een heel land. Maar ik ben geen woordvoerder van het sentiment.”

Procureur-generaal Liekendael maakte een onderscheid tussen de gemoedstoestand van het publiek en de rechtsregels. “Als ik het gevoel moet volgen dan laat ik Connerotte voortspeuren. Maar al wie hier de deur binnenstapt moet zijn gevoel achterwege laten. Dat is eigen aan de rechtstaat. Mijn enige taak is de rechtsregels toe te passen.” Ik hoorde een eminente professor van de ULB die om een creatieve oplossing vroeg. Ik hoorde eerste minister Jean-Luc Dehaene die smeekte om inventiviteit.”

Ik heb een andere oplossing gezocht echt. Maar ik heb ze niet gevonden”, sprak een duidelijk geëmotioneerde procureur-generaal Liekendael. “De advocaten van Dutroux en Nihoul konden kiezen tussen wraking van de onderzoeksrechter of hem in wettige verdenking van partijdigheid stellen. Ze kozen voor de laatste minst zware beschuldiging. Maar in deze zaak zijn er zelfs redenen voor wraking”, stelde Liekendael onomwonden.

“Dus moet ik vragen Connerotte te ontheffen van het onderzoek. Ik kreeg vele brieven van bezorgde burgers die me oplossingen voorschotelden. Iemand stelde voor een tweede onderzoeksrechter aan te wijzen naast Connerotte. Of een raadsheer van het Hof van Cassatie aan te wijzen die hem moet controleren”, aldus Liekendael. “Ik wil wel maar ik kan niet. Er bestaan geen rechtsregels voor. Er zijn vier mogelijkheden. Ik kan vragen een andere onderzoeksrechter in Neufchâteau met het onderzoek te gelasten zodat het dossier in Neufchâteau kan blijven. Geen goed idee want Bourlet hangt te zeer samen met Connerotte zodat de schijn van partijdigheid ook voor de procureur geldt.”

“Ook kan het dossier naar een ander parket worden overgeheveld. Of kan men beslissen de zaak naar een ander rechtsgebied te brengen bijvoorbeeld naar Brussel. Ten slotte kan gekozen worden voor een splitsing het autozwendelluik naar Brussel verhuizen waar men ervaring heeft met dergelijke onderzoeken en het ontvoerings en pedofilieluik naar Charleroi brengen.”Procureur-generaal Eliane Liekendael kwam er gisteren dus zelf niet uit. Ze vroeg tot slot aan het hof een periode van reflectie in acht te nemen. De eerste voorzitter Oscar Stranard zei uitspraak te zullen doen op maandag 14 oktober.

De Witte Mars

De uitspraak op maandag 14 oktober deed het land tuimelen van verbazing, ongeloof en wantrouwen. De rechters werden “wereldvreemd” genoemd. Zes dagen later, op zondag 20 oktober, werd de Witte Mars gelopen door 300.000 mensen. Op 20 oktober trokken zo’n 300.000 mensen door de straten van Brussel. Deze optocht werd de witte mars genoemd. Nog nooit was er in Brussel zoveel volk ineens op straat gekomen.

Iedereen had iets wits bij zich: een ballon, een mantel, … Sommigen hadden zelfs hun gezicht wit geschilderd. Het wit was als kleur van de hoop bedoeld als een symbolisch teken, deze symboliek was gegroeid na het witte verschijnen van Koningin Fabiola op de begrafenis van haar echtgenoot. Met de mars wilde de Belgische publieke opinie aangeven dat er iets moest veranderen in België en dat het gerecht en de politie meer aandacht moesten besteden aan ‘het kind’.

De witte mars, één van de grootste betogingen in België.

Na de Witte Mars

Na de betoging werden overal in België zogenaamde “witte groepen” of “witte comités” opgericht. Zij kwamen naderhand samen in Neufchâteau om de Witte Mars te herdenken. Ze waren met zo’n 6500, waaronder de ouders van vermiste en vermoorde kinderen. De witte comités hadden veel kritiek op de toenmalige premier Jean-Luc Dehaene, omdat de schuldigen nog steeds niet waren gestraft. De nawerking van de Witte Mars bleef echter niet even sterk.

Tijdens de parlementsverkiezingen van 1999 waagde Paul Marchal, de vader van de vermoorde An, zich in de politiek. Hij richtte een eigen politieke partij op, maar zonder veel succes. Ook het aantal aanwezigen bij acties van de “witte comités” ging geleidelijk achteruit. Ook kwam er kritiek op de witte marsen, schrijver Tom Lanoye noemde de marsen in zijn roman Zwarte Tranen een gezellig massagebeuren voor de hele familie.