Dertig jaar na de laatste feiten houden nog steeds negen speurders uit Charleroi zich onledig met het onderzoek naar de Bende van Nijvel. Voltijds nog wel. Het duizelde me even toen ik het hoorde, en ik moest onwillekeurig denken aan de processen van Neurenberg na de Tweede Wereldoorlog.
Het laatste Neurenburgproces werd afgerond in 1948, drie jaar na de oorlog. Er waren ook andere onderzoeken en processen, die langer duurden of later begonnen. Het tweede Auschwitzproces liep van 1963 tot 1965. Twintig jaar na de feiten, maar gezien de omvang van de nazimisdaden – duizenden daders en minstens zes miljoen directe slachtoffers, en dan zwijgen we nog over het leed van de overlevers – is het aannemelijk dat de onderzoeken zoveel tijd in beslag namen.
De Bende van Nijvel, die wellicht uit vier tot zes mannen bestond, maakte tijdens een reeks overvallen tussen 1982 en 1985 28 doden en 40 gewonden. Dat is geen zes miljoen, maar het blijft voor de betrokkenen een groot, niet te minimaliseren leed. De Bende is altijd het voorwerp geweest van wilde speculaties en complottheorieën, maar wie ze zijn of waren, zijn we nooit te weten gekomen.
Intussen zijn enkele nabestaanden van slachtoffers het moe. De strafwet die herschreven wordt zodat de verjaringstermijn weer eens wordt verlengd. De ondoorzichtigheid van het onderzoek. De gedachte dat de daders misschien intussen stokoud zijn, als ze nog leven.
Peter Callebaut, de advocaat van die nabestaanden, voegt daar nog de bedenking aan toe dat getuigenverhoren zoveel jaren na de feite weinig geloofwaardig zijn. Wetenschappelijk onderzoek geeft hem gelijk. Misschien herkent u het: iemand vertelt een verhaal in geuren en kleuren, waarna het zo echt gaat lijken dat u op de duur niet meer weet of u het zelf meegemaakt of alleen maar horen vertellen hebt.
Of u was met twee personen tegelijk getuige van eenzelfde gebeurtenis, en toch hebt u er een verschillende herinnering aan, terwijl u er beiden van overtuigd bent dat de eigen versie de enige juiste is. We doen het voortdurend onbewust: telkens als we aan een gebeurtenis terugdenken, verankert die zich steviger in ons geheugen. Maar elke keer voegen we ook informatie toe, en laten we andere informatie weg, waardoor de werkelijkheid in ons hoofd zich geleidelijk aan losmaakt van de werkelijkheid zoals ze was.
Maar minstens even belangrijk in dit geval is de draagkracht van de achterblijvers. Dertig jaar lang vruchteloos wachten op de resultaten van een uitzichtloos onderzoek en op een proces dat er nooit zal komen. Nooit helemaal kunnen afsluiten en verdergaan, omdat er altijd nog iets hangende is.
Politici, gebruik uw verstand en toon uw hart. Speurders, laat het los en erken uw beperkingen. Justitie, geef toe dat u gefaald hebt. En geef die mensen hun toekomst terug.
Bron » De Standaard | Kathleen Vereecken