Door het verhoogde dreigingsniveau piekt de vraag naar veiligheidspersoneel. De drie grote beveiligingsbedrijven in ons land hebben samen 650 extra vacatures opengesteld. Intussen werkt minister van Binnenlandse Zaken Jambon aan een wetsvoorstel om een aantal politietaken over te hevelen naar de private sector.

In hun uniform zien ze eruit als agenten, maar private bewakers hebben vrijwel dezelfde bevoegdheden als een gewone burger. De overgrote meerderheid mag geen handboeien, wapenstok of pepperspray dragen als ze aan parkeerbeheer doen of de ingang van festivals controleren.

Momenteel telt België ruim 15.000 bewakingsagenten. Dat is ongeveer een derde van wat het totale politieapparaat telt. Het merendeel van hen werkt voor een van de drie grote spelers: Securitas, G4S of Seris.

In Europa is de bewakingssector de laatste decennia uitgegroeid tot een miljardenindustrie met een geschatte omzet van ruim 36 miljard euro. “Plakje voor plakje gaan politietaken bij de overheid weg en komt de verantwoordelijkheid voor de veiligheid bij andere partijen te liggen”, zegt Ronald van Steden, die aan de Vrije Universiteit in Amsterdam onderzoek deed naar de private veiligheidsbranche. “In Nederland mogen particuliere bewakers inmiddels ook patrouilleren op straat.”

Ook in eigen land ziet de sector potentieel in het openbaar domein als nieuwe afzetmarkt. De drie grote beveiligingsbedrijven hebben onlangs 650 extra vacatures opengesteld door de verhoogde terreurdreiging. De voorbije dagen moesten beveiligingsbedrijven zelfs klanten weigeren door een gebrek aan personeel.

Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) wil begin januari aan het parlement een lijst voorleggen met politietaken die kunnen worden uitbesteed. Liggen onder meer op tafel: medebeheer van camerabeelden, slachtofferonthaal en ondersteuning bij alcoholcontroles.

Een uitbesteding zou een flinke kostenbesparing moeten opleveren en de politie de mogelijkheid geven om zich te concentreren op haar kerntaken. Maar experts stellen zich de vraag of het wel verstandig is om onze veiligheid in handen te geven van commerciële partijen.

Meer onveiligheid, meer klanten

Commerciële agenda’s zijn niet altijd compatibel met publieke belangen. “Niet veiligheid is de business van de private bedrijven, maar ónveiligheid. Want hoe meer onveiligheidsgevoelens, hoe meer klanten, hoe meer geld. Dat is pervers”, zegt Ronald Memelink.

Ondanks zijn kritische houding, werkt Memelink nauw samen met bewakingsbedrijven. Hij is directeur van I-watch in het Nederlandse Zwolle. Via deze stichting leveren politie en private bewakingsfirma’s al tien jaar gezamenlijk cameratoezicht in diverse binnensteden en op bedrijventerreinen. Onder regie van de politie bekijken private bewakers camerabeelden met behulp van geavanceerde technologie. Zo wil Memelink gebruikmaken van de expertise van de private bewakingssector.

Toch is het op eieren lopen. “Een van de multinationals waarmee we eerst samenwerkten, was zo brutaal dat hij achter onze rug cameratoezicht aanbood tegen een lagere prijs aan bedrijven bij wie we samen toezicht hielden. “Jullie hebben cameratoezicht van I-watch, hè. Dat is duur, of niet? Nou, wij doen het voor de helft.”

Kwaliteitseisen

Bewakingsagenten zijn flexibel inzetbaar en een stuk goedkoper dan politieagenten. Maar de vraag is ook of de regering zich niet te snel rijk rekent met de beoogde kostenbesparing.

Kwaliteit kost geld, benadrukt Gerrit Bellon van Securitas. “Als we meer taken gaan doen in samenwerking met de politie, zullen er absoluut kwaliteitscriteria tegenover moeten staan. Als openbare aanbestedingen puur op prijs blijven gaan zoals nu, is dat niet in het belang van het publiek.”

“If you pay peanuts, you get monkeys”, ontdekte ook Leo Mares, korpschef in Beveren. Hij experimenteerde in 2006 als een van de eersten in België met de inzet van private bewakingsagenten toen er toezicht nodig was bij het openbare zwembad. Een politieman kostte hem toen op jaarbasis iets meer dan 50.000 euro, een private bewaker 30.000 euro.

Toen hij aan de bewakingsagenten kwaliteitseisen stelde zoals ervaring, verliep de samenwerking goed. Maar in het jaar dat de aanbesteding alleen op prijs werd toegekend, werd het een ‘nachtmerrie’. “We hebben toen meer tijd gestoken in het controleren van die mannen, dan dat zij controles hebben gedaan op het terrein.”

Bij een uitbreiding van de taken voor bewakers moet je bovendien in extra opleiding voorzien. Ook dat kost geld. Op lengte en inhoud van de opleiding is er nu al kritiek. De basisopleiding duurt momenteel maar 127 uur. Een specialisatie tot bijvoorbeeld evenementenbewaker is nog eens 40 uur.

Het slaagpercentage bij de examens van Selor, het selectiebureau van de overheid, ligt rond de 90 procent. De opleiding is nu vooral theoretisch en er is nauwelijks tijd voor het oefenen van conflictsituaties. “Je moet echt moeite doen om te buizen”, zegt een ex-bewaker.

Minister Jambon laat weten dat hij snel werk wil maken van een betere screening van bewakingsagenten. Uit een recent evaluatierapport blijkt dat er nog van alles misloopt. Zo worden personen zonder vergunning of opleiding illegaal als bewakingsagent ingezet, vooral op sportmanifestaties en muziekfestivals.

Dat werd ook duidelijk tijdens dit onderzoek: bij een concert liepen er naast de officiële bewakers ook jongeren in gewone kleren rond die zich voordeden als barhulp, maar bij conflictsituaties ingrepen door lastige bezoekers in houdgreep vast te nemen en buiten te zetten. Zij ontsnappen aan elke vorm van controle.

Volgens verschillende bewakers die anoniem willen blijven, zijn zulke wanpraktijken schering en inslag. Ze vinden de controle van Binnenlandse Zaken op de sector dan ook ondermaats. Die is voornamelijk formeel. Draagt de bewakingsagent de arbeidskaart zichtbaar? Is de vergunning op orde? De private veiligheidsbranche betaalt jaarlijks zo’n 3 miljoen retributie aan Binnenlandse Zaken voor het uitvoeren van controles maar zegt daarvoor zorgwekkend weinig controles terug te krijgen.

Taboe op geweldsmiddelen

Gerrit Bellon, directeur bij Securitas, denkt dat private bewakers vooral taken kunnen overnemen waarvoor de politie te hoog is opgeleid. “In Mechelen heb je een jaarlijks festival waarbij de toegang tot de Grote Markt wordt afgesloten. Daar staan vijf politieagenten niks anders te doen dan te zeggen: ‘Je mag er niet meer door.’ Dat laat je toch niet door een politieagent doen, maar door een private bewaker?”

Ook taken als ondersteuning bij alcoholcontroles, het begeleiden van gerechtsdeurwaarders en patrouilleren op straat zouden door de private sector kunnen worden gedaan, vindt hij. Maar hij is geen vragende partij voor het dragen van wapens. Op dit moment ligt er zowel bij overheid als bedrijven een taboe op het gebruik van geweldsmiddelen.

“Je wil geen halve politieagenten van ze maken”, zegt een politieagent die lesgeeft aan het opleidingsinstituut van G4S. Ondanks de gevaarlijke situaties waarin bewakers kunnen belanden, vindt hij dat het gebruik van geweldsmiddelen zoals handboeien een monopolie moet blijven van de politie.

Maar wat doe je als bewaker als er een potentiële terrorist voor je staat? Het is nu soms al lastig om op te treden tegen een dronken of agressieve festivalganger. “Als iemand begint te flippen, moeten we die soms een kwartier in bedwang houden tot de politie komt”, zegt een ex-bewaker. “De vraag is of het dan niet veiliger is om handboeien te hebben, voor de persoon zelf, maar ook voor ons.”

Veel bewakers zijn het slachtoffer van fysiek of verbaal geweld. Volgens de beroepsvereniging van de private bewakingsfirma’s APEG-BVBO gaat het om één incident per dag. In bijna de helft van de gevallen gaat het om fysieke agressie. Vooral parkeerwachters en evenementenbewakers delen in de klappen.

Bewakers mogen nu alleen ‘proportioneel’ geweld gebruiken. Hoe je dat in de praktijk invult, bezorgt bewakers veel kopzorgen. Private bewaker Daniella vertelt: “Bij alles wat ik doe, vraag ik me af of ik het nog aan de politie kan uitleggen. Want iemand kan altijd een klacht indienen.” Aan een verkeerde inschatting kunnen bovendien flinke consequenties verbonden zijn. Bij een gerechtelijke veroordeling als gevolg van hun gedrag, moeten de bewakers zélf voor de kosten opdraaien.

“Ons vak is heel duidelijk op papier, maar in de praktijk heel moeilijk. Je moet de lastigste situaties oplossen met praten”, vertelt bewaker Koen. Een ex-bewaker lacht: “Ze zouden ons eigenlijk de Nobelprijs voor de Vrede moeten geven.”

Bron » De Standaard