De Hoge Raad voor de Justitie, het orgaan dat toezicht houdt op de werking van de rechterlijke orde in ons land en de magistratenexamens organiseert, uit in een open brief zware kritiek op een aantal rechters. “Sommige magistraten zouden er bij kunnen winnen mochten ze de deontologische gids nog eens grondig doornemen”, zo klinkt het streng.
Christian Denoyelle, sinds vorig jaar voorzitter van de Hoge Raad, windt er in de open brief geen doekjes om. Sommige rechters moeten zich dringend bezinnen over hun deontologie en “zich gedragen”. “De scheiding der machten veronderstelt dat zowel de politieke wereld als het gerecht het vertrouwen van de burger in de instellingen niet schaden. In die zin zouden sommige politici best eens Montesquieu herlezen. Maar ook sommige magistraten zouden er bij kunnen winnen mochten ze de deontologische gids nog eens grondig doornemen.”
Denoyelle verwijst zonder expliciet namen te noemen naar drie magistraten die recent op een deontologisch betwistbare manier in het nieuws kwamen. Zo stoort hij zich aan een rechter die “een vorm van bestraffing buiten de wet uitvond”, een duidelijke vingerwijzing naar politierechter Peter Vandamme, die een dronken bestuurder onlangs voorstelde om geld te storten aan een fonds voor verkeersslachtoffers in ruil voor mildheid. Een Franstalige magistrate liet zich onlangs dan weer opmerken met een megafoon in de hand tijdens een vakbondsbetoging tegen het huidige regeringsbeleid.
PS
En dan was er nog Luc Hennart, voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in Brussel, die op de RTBF publiekelijk verklaarde dat hij “dicht bij de PS stond en daar geen probleem mee had”. Hennart verdedigde zich later door te zeggen dat zijn critici “niet weten waarover ze spreken”. “Het is niet omdat een rechter over zijn politieke voorkeur spreekt, dat hij niet meer onafhankelijk kan zijn.”
Maar daar is de Hoge Raad het dus niet mee eens. Denoyelle verwijst naar de deontologische gids die in 2012 is gepubliceerd samen met de Adviesraad van de Magistratuur en benadrukt dat “actieve politieke propaganda de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de magistraat en de rechterlijke macht in het gedrang brengt”.
Magistraten hebben zeker recht op hun eigen mening, maar ze moeten die wel “matig en genuanceerd uiten”. “De magistraat heeft, net als elke burger, het recht een politieke opinie te hebben. Door zich terughoudend op te stellen, ziet hij erop toe dat de rechtzoekende mag vertrouwen op de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van justitie. De magistraat geeft blijk van eenzelfde terughoudendheid in zijn omgang met de media.”
“Niet weglopen van camera’s, maar ook niet overdrijven”
Denoyelle wijst er in een reactie nog op dat de Hoge Raad net is opgericht om justitie te depolitiseren en het vertrouwen van de burger in justitie te herstellen. Maar op deze manier dreigt het opnieuw de foute kant op te gaan. “Ik wil niet terug naar het verleden waarbij magistraten wegliepen van de camera’s en in hun ivoren toren bleven zitten, integendeel. Magistraten mogen kritiek geven en hun mening of ervaring in de media brengen, maar alles heeft zijn plaats, tijd en context.”
“Sommigen zullen zich nu geviseerd voelen, maar de kern is dat iedereen, zowel politici als magistraten, zich moet bezinnen en zich wat terughoudender mag opstellen. De vraag is of het vertrouwen van de burger ermee gediend is wanneer je met de megafoon in slogans begint te roepen en ongenuanceerd ageert tegen het beleid.”
“Het vertrouwen van de burger in justitie is niet fantastisch, daar moeten we niet onnozel over doen”, erkent Denoyelle. “Voeg daar een schijn van partijdigheid aan toe, en dat is dodelijk voor het vertrouwen in de scheiding der machten.”
Grijze zone
Volgens Stefan Rutten, hoofddocent aan de faculteit Rechten van de UA, blijft de deontologie van magistraten altijd een grijze zone. “Er is zoals in de advocatuur voor hen geen formele deontologische code. Het gerechtelijk wetboek zegt enkel dat een magistraat onafhankelijk en onpartijdig moet zijn, en geen andere publieke functie mag opnemen. Net daarom is die deontologische gids opgesteld. En hoewel er in de rechterlijke wereld wel een consensus bestaat over de interpretatie daarvan, beslist elke magistraat uiteindelijk zelf hoe hij daarmee om gaat.”
Rutten kan zich vinden in het standpunt van de Hoge Raad. “Dit is een serene oproep. We moeten er niet flauw over doen: elke magistraat heeft, net zoals elke burger, zijn persoonlijke politieke opvatting. Maar of je die ook publiek moet uiten? Dat lijkt mij enkel de polarisatie te voeden.”
Bron » De Morgen