Medewerkers van de Staatsveiligheid trekken aan de alarmbel. Het nieuwe IT-systeem is niet betrouwbaar en dat komt boven op de sociale onrust door een reorganisatie en uitbreiding. Politievakbond Sypol twijfelt aan de slagkracht van de dienst.

Met het nieuwe centrale computersysteem Atlas zou de Staatsveiligheid een nieuw tijdperk ingaan. Gedaan met gegevens bijeenzoeken in databanken her en der. Eén keer een naam intikken en je zou meteen alle mogelijke info te zien krijgen: uit het rijksregister, de kruispuntbank ondernemingen, nummerplaten, de vorige database van de Staatsveiligheid, enzovoort.

Maar vier maanden na de introductie blijkt het systeem van de inlichtingendienst bijna onwerkbaar. Van verschillende bronnen binnen de Staatsveiligheid vernam De Standaard dat Atlas regelmatig foutieve info weergeeft. In de plaats van iemands overlijdensdatum produceert het systeem volgens onze informatie soms de dag waarop de identiteitskaart van die persoon verloopt, waardoor het overlijden plots in de toekomst ligt. ‘Je kunt de gegevens niet vertrouwen, dus moet je voor de zekerheid apart gaan kijken naar de databanken van vroeger’, zegt een medewerker. Net zoals onze andere bronnen wil hij niet met zijn naam in de krant omdat het niet de bedoeling is dat er publiekelijk wordt gesproken over de dienst. Het is ook hoogst ongebruikelijk dat er vanuit de inlichtingendienst klachten naar buiten komen, wat er op wijst dat de ontevredenheid diep zit.

Motivatie op dieptepunt

Documenten worden zeer moeilijk vindbaar en het systeem crasht geregeld door bugs. Door de omslachtige procedures zakt de motivatie om alles netjes in te geven tot een dieptepunt. ‘Het duurt minstens drie keer langer dan vroeger als je veel linken moet leggen’, zegt een andere bron. ‘Een lijvig rapport schrijven duurde vroeger een paar uur, nu gaat het over dagen werk.’

‘Voor dit systeem werd de mosterd bij de Britse collega’s gehaald, maar die dienst is zoveel groter’, zegt een afgevaardigde van de politievakbond Sypol. ‘Je kunt dat niet zomaar kopiëren. We steken hier zo veel energie in dat de aanwezigheid op het terrein te beperkt is geworden.’

De IT-problemen zouden ook vertraging veroorzaken in het beantwoorden van informatievragen van buitenlandse inlichtingendiensten.

‘Zoiets kan een serieuze impact hebben op de mate waarin de Staatsveiligheid nog iets kan betekenen voor buitenlandse partners’, zegt Kenneth Lasoen, docent inlichtingenstudies aan de UAntwerpen. ‘Als zij niets van ons mogen verwachten, waarom zouden ze dan informatie in ruil geven?’

Francisca Bostyn, de administrateur-generaal van de Staatsveiligheid, ontkent met klem dat buitenlandse diensten bedenkingen hebben bij de Belgische werking. ‘Maar het klopt wel dat sommige vragen uit het buitenland niet altijd bij de juiste persoon terechtkwamen. In het begin kwamen daar extra vragen over. We pakken dat telkens aan.’

Satirisch filmpje

Sommige IT-problemen kwamen in juli al aan bod in Het Nieuwsblad. Drie maanden later lijkt er geen beterschap in zicht. Ze zijn ook niet de enige problemen waarover klachten binnenkomen. Op dezelfde dag als het nieuwe IT-systeem werd een grote reorganisatie doorgevoerd. ‘Veel mensen moeten zich nu over andere materies buigen en moeten van nul kennis opbouwen’, zegt een van onze bronnen. ‘We kunnen ook veel minder op lange termijn werken. Ik denk dat dit door driekwart van het personeel niet wordt gedragen.’

Dat het diep zit, blijkt ook uit een satirisch filmpje dat circuleert onder het personeel en waarin stevig kritiek wordt geuit op de kaduuk draaiende IT en de reorganisatie.

Wat betekenen die problemen voor de werking van de Staatsveiligheid, net nu ons land een nieuwe terreuraanslag verwerkt? Bij Sypol wordt getwijfeld aan de slagkracht van de dienst. ‘Ik had permanentie tijdens de aanslag deze week. Als zoiets gebeurt, rinkelt de telefoon normaal gezien binnen de twintig minuten. Nu heb ik zelf moeten bellen.’

Ook Lasoen is niet hoopvol. ‘Is de dienst klaar om veiligheidsuitdagingen aan te pakken? Ik heb de indruk van niet, en dat valt niet meer te rechtvaardigen. Al jaren pleit ik voor meer middelen. Nu zijn die er en staan we voor een kritieke omslag, maar zien we dat de investeringen niet het gewenste resultaat opleveren.’

Veel ‘werven’ tegelijk

Bostyn vindt dat ronduit ‘foute conclusies’. ‘Onze dienst werkt op volle capaciteit’, reageert ze in een gesprek met De Standaard. Niettemin erkent de administrateur-generaal dat de Staatsveiligheid zich op een kruispunt bevindt doordat er niet minder dan acht verschillende ‘werven’ lopen. Het nieuwe IT-systeem – dat intussen 31 miljoen euro heeft gekost – en de reorganisatie zijn er twee van, de verhuizing naar een andere locatie en uitbreiding van de dienst zijn andere voorbeelden.

‘Waarschijnlijk is dit de grootste hervorming ooit. Dat vraagt veel van het personeel en ik heb veel respect voor hun weerbaarheid. Een aantal bemerkingen is terecht, maar de conclusies zijn te kort door de bocht. Er zitten bepaalde foutieve gegevens in Atlas en dat is frustrerend, maar we werken daar volop aan. De foutieve gegevens moeten tegen mei volgend jaar weggewerkt zijn. Informatie invoeren kost extra tijd, maar uiteindelijk gaan we veel efficiënter kunnen zoeken. Dat er nu tijdelijk opzoekingen in oudere databanken moeten gebeuren, is niet de bedoeling, maar het is eigenlijk de situatie zoals voorheen.’

Klopt het dan niet dat er minder info wordt ingevoerd? ‘Voor sommige types documenten zal het in het slechtste geval een kwart minder zijn, maar bij andere types merken we net een stijging met 10 procent.’

Bostyn is zich ook goed bewust van de weerstand tegen de reorganisatie, maar zegt dat meer specialisatie nodig is. ‘Vroeger waren onze mensen als een Zwitsers zakmes: ’s ochtends ontmoetten ze een bron, ’s middags deden ze telefonieonderzoek, enzovoort. Met meer specialisatie, bijvoorbeeld data-analyse binnen een bepaald thema, kunnen we sneller schakelen als het brandt. Voor sommige collega’s betekent dat inderdaad wel dat ze voortaan continu op kantoor zitten. Maar als we niet veranderen, riskeren we niet futureproof te zijn.’

De groei van het personeel van 570 naar 890 mensen in twee jaar tijd was broodnodig, maar leidt er ook toe dat rekruten lange opleidingen krijgen van anciens. Dat heeft opnieuw zijn weerslag op de dagelijkse werking.

Over het satirische filmpje is Bostyn niet te spreken. ‘Zoiets doe je niet. Er zijn voldoende manieren intern om problemen aan te klagen. Volgende maand organiseren we overigens een “town hall meeting” waarbij iedereen alle vragen kan stellen.’

‘Kraken we in onze voegen? Dat is een foute karakterisering. We werken niet minder dan vorig jaar. De output die we leveren zal soms lager en soms hoger zijn.’

Bron » De Standaard | Christoph Meeussen en Nikolas Vanhecke