Voortaan kan de strafrechter zelf de minimumduur van de celstraf bepalen. Daarover hebben de meerderheidspartijen een wetsontwerp goedgekeurd. Maar er is veel kritiek. “Zonder voorbereiding vrijkomen na een volledige straf is veel gevaarlijker dan vervroegd vrijkomen onder voorwaarden.”
Op dit moment kunnen gedetineerden na een derde van hun straf vrijkomen. Bij recidivisten is dat twee derde. Dat moet strenger, oordeelden de meerderheidspartijen, en dus komt er voor de zwaarste misdrijven een zogenoemde “beveiligingsperiode”. Het gaat onder meer om terreurmisdrijven, moord op politieagenten en ontvoering van minderjarigen. In die gevallen kan de rechter bepalen hoe lang iemand minstens in de cel moet blijven. Bij straffen tussen drie en dertig jaar mag de beveiligingsperiode maximaal twee derde van de straf zijn, vanaf 30 jaar mag de beveiligingsperiode maximaal 25 jaar bedragen.
De nieuwe wet doet bij professor criminologie Kristel Beyens (VUB) de wenkbrauwen fronsen. “Dit is een motie van wantrouwen ten opzichte van de strafuitvoeringsrechtbanken”, zegt ze. Beyens wijst erop dat amper tien jaar geleden, in 2006, de beslissing over de invrijheidstelling bij de strafuitvoeringsrechtbank werd gelegd, een gespecialiseerd orgaan dat zich buigt over de voortgang van de gedetineerde, en nagaat of die klaar is om terug in de samenleving te komen. “De beslissingsruimte van de strafuitvoeringsrechtbank, die gespecialiseerd is en zicht heeft op het detentietraject, wordt nu beperkt ten voordele van de strafrechter die daar veel minder zicht op heeft.”
Niet lichtzinnig
De strafuitvoeringsrechter die vandaag over vervroegde vrijlating moet beslissen, doet dat nochtans niet lichtzinnig, zegt ook Stefaan Van Hecke van oppositiepartij Groen. “Die rechters laten een Marc Dutroux of een Freddy Horion niet zomaar vrij. Maar voor alle anderen neem je een stuk perspectief weg. Die vervroegde vrijlating is een wortel die wordt voorgehouden, die gedetineerden motiveert om aan hun problemen te werken.” Van Hecke vreest dan ook dat de beveiligingsperiode contraproductief zal werken. “Als die wortel wegvalt, waarom zou je dan nog je best doen?”
Ook Beyens ziet het gevaar. “Nochtans blijkt uit onderzoek dat de voorwaardelijke invrijheidstelling een waarborg is voor een veilige reïntegratie in de maatschappij.” Gedetineerden die voorwaardelijk vrijkomen, worden strikt opgevolgd, zegt ook Liesbeth Wyseur, woordvoerster van de Vlaamse justitiehuizen.
“De ex-gedetineerden worden door middel van voorwaarden gecontroleerd, ze worden opgevolgd en begeleid. Het zijn de justitieassistenten die samen met hen bekijken welke voorwaarden ze hebben, en welke inspanningen ze leveren om aan die voorwaarden te voldoen. Zij rapporteren daarover aan de strafuitvoeringsrechtbanken.”
Rekensom
Die opvolging kan tot tien jaar of langer duren. Beyens denkt dan ook dat met de nieuwe wet heel wat mensen langer in de gevangenis zullen blijven. “Hoe dichter gedetineerden bij de einddatum van hun straf komen, hoe minder ze geneigd zullen zijn om voor voorwaardelijke invrijheidstelling te kiezen. Op het moment dat iemand nog vier jaar moet uitzitten, maakt hij de rekensom: ‘Als ik blijf zitten tot het einde, kom ik daarna vrij zonder voorwaarden, en heeft justitie niets meer over mij te zeggen’. Maar dat betekent ook dat je die gedetineerden kwijt bent als ze vrijkomen, en zonder voorbereiding vrijkomen na een volledige straf is veel gevaarlijker dan vervroegd vrijkomen onder voorwaarden.”
Justitieminister Koen Geens (CD&V) denkt niet dat het zo’n vaart zal lopen. Op zijn kabinet wordt benadrukt dat de beveiligingsperiode facultatief is, en de strafrechter dus vrij is om ze al dan niet op te leggen. Bovendien geldt die enkel voor de allerzwaarste misdrijven. “De strafuitvoeringsrechtbank wordt niet buiten spel gezet,” onderstreept Geens nog, “ze wordt enkel iets later gevat. Daarna kan ze haar rol perfect spelen.”
Bron » De Morgen