Sinds Annemie Turtelboom haar hervormingsplannen voor de rechtsbijstand bekend maakte, rommelt het in de juridische wereld en binnen het middenveld. De besparingsplannen die nu vrijdag op de ministerraad zullen komen, worden zelfs door de anders eerder voorzichtige Orde van Vlaamse Balies met de grond gelijk gemaakt. “De kwaliteit van de juridische bijstand is blijkbaar geen bekommernis meer.”

Om je vandaag te laten bijstaan door een pro deo-advocaat (een advocaat die door de staat betaald wordt zodat ook de armsten er beroep op kunnen doen) moet je aan strenge voorwaarden voldoen.

Zo mag een alleenstaande bijvoorbeeld maximaal 928 euro per maand verdienen. Volgens Minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open VLD) lopen de kosten desondanks te hoog op. Er zouden teveel mensen beroep doen op gratis rechtsbijstand, en het gaat volgens haar te vaak om overbodige zaken. Er zou dan ook sprake zijn van misbruik en ‘overconsumptie’.

Vandaar dat haar plan onder meer extra controle behelst op advocaten, maar ook strengere voorwaarden inhoudt voor de rechtzoekende, net als het invoeren van remgeld – wat met andere woorden maakt dat het systeem niet langer volledig gratis is voor de rechtzoekende.

Bovendien zouden stagiaires volgens het plan 5 van hun 15 verplichte pro deo-zaken onbetaald moeten pleiten. ‘Dit is geen hervorming maar een platte besparing,’ klinkt de eensluidende reactie uit het veld.

Het gebeurt niet vaak dat protest tegen regeringsmaatregelen zo unisono klinkt vanuit zoveel verschillende betrokken instanties. Zowel het brede middenveld als de Orde benadrukken dat een hervorming van het pro deo-systeem in se geen dag te vroeg komt. Alleen zijn alle partijen ervan overtuigd dat Turtelboom de bal volledig misslaat.

In plaats van te besparen zou er immers fors geïnvesteerd moeten worden. Het huidige systeem kampt volgens hen al met onderfinanciering. Door te besparen komt het recht op gratis rechtsbijstand voor de minst begoeden in de samenleving helemaal onder druk te staan, zo luidt de kritiek.

“Dit gaat regelrecht in tegen een grondrecht,” zegt Ivo Flachet (Progress Lawyers Network). Hij is de woordvoerder van het Platform Recht voor Iedereen dat afgelopen vrijdag een petitie lanceerde die oproept tot een betere toegang tot rechtsbijstand.

Het platform herbergt meer dan dertig organisaties: vakbonden, sociale bewegingen, advocaten en organisaties actief tegen armoede en voor fundamentele rechten. Hoewel ze de bui al zagen hangen moest Flachet dit weekend tot zijn verbazing in de krant lezen dat de plannen van Minister Turtelboom al in zo’n ver gevorderd stadium zitten.

“Het wetsvoorstel is tot stand gekomen zonder inspraak van het middenveld. Het perkt het recht op juridische bijstand in via een aantal kleine en grote maatregelen. Ze willen op die manier enerzijds de instroom van rechtzoekenden beperken en anderzijds advocaten responsabiliseren. Nochtans moet je het systeem net au sérieux nemen en het uitbouwen in plaats van het te beperken.”

Uit documenten die de Orde van Vlaamse Balies gisteren naar alle advocaten stuurde blijkt dat zij er net zo over denken. “Het gaat om een aantal budgettaire maatregelen met het oog op besparingen ten koste van de zwakste rechtzoekenden en de advocaten, die zich bekommeren om hun juridische bijstand. Daarom zijn de gedane voorstellen onaanvaardbaar.”

In weinig omfloerste termen waarschuwt de Orde er daarnaast onder meer voor dat de kwaliteit van pro deo-rechtsbijstand onder druk komt te staan als de staat beknibbelt op de vergoeding van advocaten. Bovendien blijkt uit de teksten dat ook met hun adviezen weinig of geen rekening werd gehouden.

Het heeft er dan ook alle schijn naar dat de Minister liever niet teveel inspraak en debat wil over haar wetsvoorstel. Ivo Flachet: “Zoals ik het begrijp zou Minister Turtelboom haar voorstel in de programmawet van juni willen gieten. Programmawetten zijn nu precies de wetten waarover er weinig discussie is in het parlement.”

Ook in de rest van Europa doen er zich overigens gelijkaardige evoluties voor. In Nederland is de sociale rechtsbijstand traditioneel veel sterker uitgebouwd dan bij ons. Om een idee te geven: België voorziet nu een budget van ongeveer 75 miljoen euro.

Bij onze noorderburen gaat het om meer dan 400 miljoen euro. Alleen is er daar nu sprake van een besparing van om en bij de 150 miljoen euro, en dat op basis van precies dezelfde argumenten als in België.

Bron » De Wereld Morgen