Een lang smal gezicht, een hoornen bril en een snorretje. In 1997 werd robotfoto 19 van de zogenaamde ‘Reus’ van de Bende van Nijvel verspreid op gele opsporingsaffiches. Toen Marc Van Damme in dat jaar voor het rode licht stond aan de rijkswachtkazerne van Haaltert, herkende hij zijn jeugdvriend Chris(tiaan) B. meteen. In een anoniem telefoontje gaf hij de naam door aan de speurders.

Chris B. lijkt als twee druppels ­water op robotfoto 19. Maar hij was niet de enige. In 2014 was er een ­andere match, na de arrestatie van Michel Libert, een voormalig kopstuk van de ­extreem­rechtse organisatie Westland New Post (WNP). ­Libert is 1,91 m groot en vertoont eveneens gelijkenissen met de foto. Het leek toen een grote doorbraak in het Bende-dossier, maar Libert werd uiteindelijk na een paar dagen zonder inbeschuldigingstelling vrijgelaten.

Toen in 1997 en 1998 een hele golf van robotfoto’s van mogelijke verdachten in het Bende van Nijvel-dossier op het grote publiek werden losgelaten, waren er meer dan 1.300 herkenningen. Een batterij van meer dan dertig speurders zat klaar om de oproepen te beoordelen.

Murw geslagen

‘Een robotfoto tekenen is een delicate job’, zegt Peter Clauwaert, een van de vier forensische tekenaars bij de federale politie die ­robot­tekeningen maken. Al 31 jaar vraagt hij slachtoffers om daders opnieuw te zien en te beschrijven. ‘We weten nooit wie we aan het tekenen zijn. Ik stel nooit vragen over de feiten, want dan ben je bezig met suggestie. Het is onze taak om zo goed mogelijk te vertalen wat ze hebben gezien en hoe ze hebben gekeken.’

‘Dat is voor iedereen anders. Iemand die een bankovervaller maar enkele seconden heeft gezien, kan soms een betere beschrijving geven dan een slacht­offer van een tiger­kidnapping dat een hele nacht bij een ontvoerder heeft doorgebracht. ‘Wie met mode bezig is, heeft meer oog voor kleding. Wie een complex heeft over zijn eigen neus, let daar meer op’, zegt Clauwaert.

Vaak komen de forensische tekenaars in contact met mensen die heel erge dingen hebben meegemaakt. ‘Wij zijn dan de boemannen die in hun hoofd willen kruipen, om op papier te zetten wat ze het liefst willen vergeten.’

Chris B.

Enkele robotfoto’s van leden van de Bende van Nijvel werden gemaakt onder hypnose. ‘Ik heb er al goede resul­taten mee geboekt’, zegt Clauwaert. ‘Soms hebben mensen zoveel meegemaakt dat ze niet anders kunnen dan het te verdringen. Hypnose kan slachtoffers helpen om die barrière te over­winnen.’

Gemiddeld duurt het anderhalf tot twee uur om een robotfoto te maken. ‘Die mensen zijn na zo’n sessie murw geslagen. Maar ook voor ons is het zwaar. Iedere vraag die je stelt, moet de juiste zijn. Een forensisch tekenaar moet over de nodige psychische vaardigheden beschikken. Je moet maken dat de getuige niet blokkeert.’

Anatomisch onmogelijk

Het gebeurt dat Clauwaert vermoedt dat de getuige dingen verzint. ‘Maar ik teken altijd verder. Ik heb al meegemaakt dat iemand blijft vragen om een gezicht te versmallen tot het anatomisch onmogelijk wordt.’

Vandaag zijn er verschillende computerprogramma’s op de markt om robotfoto’s samen te stellen, maar de forensische tekenaars van de federale politie werken liever met potlood en papier. ‘We gebruiken een systeem waarbij we verschillende elementen van het gezicht tonen. Door die te combineren zijn er zo’n 11 miljard mogelijkheden. Als je ook nog emoties in het gezicht verwerkt, zijn het er zelfs nog meer.’

Bron » De Standaard