Het aantal zware celstraffen stijgt jaar na jaar. Worden onze rechters alsmaar strenger voor criminelen? “Er is meer vraag naar repressie. Rechters voelen dat aan”, verklaart een expert. Vorig jaar werd in ons land 1.626 keer een celstraf van meer dan vijf jaar uitgesproken. Dit cijfer stijgt jaar na jaar. In 2000 werd zo’n straf nog maar 926 keer uitgesproken. Dat leren statistieken die Stefaan Van Hecke (Groen) opvroeg bij minister van Justitie Koen Geens (CD&V).

Het aantal (zware) misdrijven daalt, daar ligt de oorzaak dus niet. Waar dan wel? “Geens kan geen sluitende verklaring geven voor deze stijging”, reageert Van Hecke. “Er zijn volgens mij een paar mogelijkheden. Het aantal misdrijven waarop een zware celstraf staat, is de laatste tijd gestegen. Denk aan de hardere aanpak van terrorisme. Ook voor zedenfeiten is er meer aandacht. Maar de rechters zelf lijken ook strenger te oordelen.”

Professor strafrecht Joachim Meese (UAntwerpen) beaamt dit. “Rechters zijn ook mensen. Ze worden beïnvloed door het maatschappelijke klimaat. En dat klimaat is op dit ogenblik minder tolerant dan vroeger. Er is meer vraag naar repressie. Rechters voelen dat aan.” Meese geeft het voorbeeld van de zaak rond een Gentse radio-dj die vorig jaar schuldig werd bevonden aan verkrachting, maar geen straf kreeg. “Die rechter werd meteen aangevallen in de media. Mijn aanvoelen is dat zulke zaken rechters voorzichtiger en ook repressiever maken.”

Een vaak gehoorde stelling is dat rechters rekening houden met een vervroegde vrijlating. Ze spreken bewust zware straffen uit om criminelen langer in de cel te houden. Dit wordt tegengesproken door Meese. “Misschien gebeurt dit in een paar gevallen, maar in het algemeen zijn rechters daar niet mee bezig.”

Geens wil niet gezegd hebben dat rechters strenger worden. Hij waarschuwt: te grote conclusies trekken uit de veroordelingsstatistieken is gevaarlijk. Er spelen heel wat elementen in mee. Om er maar eentje uit te pikken: begin deze eeuw had justitie nog een grote achterstand qua dossiers. Die werden de laatste jaren traag maar gestaag weggewerkt. Die inhaalbeweging heeft zijn weerslag op de statistieken. “Onze visie is dat de gevangenisstraf zo veel mogelijk voorbehouden is voor de meest ernstige misdrijven”, klinkt het op zijn kabinet.

Nieuw strafwetboek

Geens werkt momenteel aan een nieuw strafwetboek, waarbij ook nagedacht wordt over de hoogte van de celstraffen. Voor Van Hecke is het essentieel dat er eerst een grondige analyse komt van het stijgend aantal zware straffen. Pas daarna kan het parlement de bespreking van het nieuwe Strafwetboek starten. “Anders werken we zonder kennis van zaken. Dat gaat niet.”

In één adem eist de groene politicus dat ook het aantal vervroegde vrijlaten wordt onderzocht. Want een celstraf zegt niet altijd iets over hoelang iemand daadwerkelijk vastzit. Cijfers uit 2013 leren dat vier op de tien criminelen niet de helft van hun straf uitzitten voordat ze voorwaardelijk vrij komen. Voor zware straffen is snel vervroegd vrijkomen wel moeilijker.

Overbevolking

Vraag is dan ook of het stijgend aantal zware gevangenisstraffen een rol speelt in de overbevolking in de Belgische gevangenissen. Eremagistraat Henri Heimans denkt van wel. “Er is een tendens de laatste jaren voor strengere en langere straffen. Rond stalking, seksueel misbruik, geweld tegen politiemensen. Maar als je zulke wetten stemt, moet je ook eens nadenken over de capaciteit van de gevangenissen”, vertelde hij dinsdagavond in Terzake.

Eerder die dag maakte Nederland bekend dat het alle uitleveringsverzoeken van verdachten aan België opschort. Eerst moet er duidelijkheid komen over de leefomstandigheden in de Belgische gevangenissen. Een rechter in Amsterdam baseerde zich daarvoor op een kritisch rapport van de Raad van Europa.

Bron » De Morgen