De tweede zoektocht
“Hij heeft hem dodelijk geraakt”
“Ten jare duizend negenhonderd vijfentachtig, de negende der maand november om 19.37 uur. Wij Buzzi Theo, Adjunct-Politiecommissaris der Stad Aalst, Provincie Oost-Vlaanderen, behoorlijk afgevaardigd door de heer Hoofdpolitiecommissaris. Worden op het commissariaat mondeling verwittigd door de planton Geeroms Bart dat hij een oproep heeft ontvangen van Lenssens Nadine dat er een overval is op het grootwarenhuis te 9300 Aalst. De wagen is in grote snelheid vertrokken in de richting Ninove via de Geraardsbergensestraat.
Tijdens de vlucht van het voertuig heeft agent N. Eddy nog drie keer gevuurd met zijn dienstwapen Smith & Wesson op het vluchtend voertuig. Tijdens het vuurgevecht met de daders werden wij meermaals gehinderd door voertuigen die kwamen aangereden uit de richting van Ninove. Of de daders door ons geraakt werden, weten wij niet.” Eddy N., een bescheiden jongen en een prima schutter, dacht anders van wel. Er waren belangrijke dingen te doen die avond, natuurlijk. Acht doden toedekken. Sinds donderdag zijn er redenen om te geloven dat wat wordt beschreven in het proces-verbaal AW/3985/85 de epiloog is van drie jaar wilde terreur van de Bende van Nijvel.
De Bende zou na 9 november 1985 nooit meer toeslaan. “Omdat Eddy N. de chef dodelijk heeft geraakt, tenminste dat is wat wij nu denken”, zegt rechercheur Eddy Vos van de cel-Waals-Brabant in Jumet. Het is bijna te belachelijk voor woorden. Het was 1985. De zoveel beter getrainde en uitgeruste rijkswacht was ook ter plaatse, met twee wagens. Geen van hen ging achter de Golf GTI aan.
Bij vorige confrontaties was de Bende zelf beginnen te schieten en konden rijkswachters enkel dekking zoeken. Nu waren hier twee Aalsterse stadsagenten die tien minuten daarvoor nog uitkeken naar foutparkeerders op het Keizerlijk Plein in Aalst. “Het is in elk geval opmerkelijk dat die mannen de moed hadden om de achtervolging in te zetten”, zegt Vos. “Zij wisten welk risico zij liepen. Wij hebben onlangs lang met die agent gepraat.”
Er was minstens één schot goed
“Ik mikte van op 15 à 20 meter op dat zwarte gat”, zei hij ons. Hij doelde op de opengeklapte achterdeur van waaruit de leider van de Bende, de killer, met zijn riotgun vuurde. De agent bleef er al die jaren van overtuigd dat minstens één schot goed was. Die agent is geen cowboy, hij is een heel rustige, serene jongen. Niet iemand die daarover gaat bluffen. Wel iemand die vandaag zegt, laat ons gewoon het verdere onderzoek afwachten. Agent N. werd nooit geloofd. In de uitgebrande Golf GTI die twee dagen na het drama in Aalst werd teruggevonden in het Bois de la Houssière werden geen kogelinslagen vastgesteld, en werd geen druppel bloed gevonden. Pas na zeventien jaar is men bij de CBW tot de conclusie gekomen dat het niet tweemaal om dezelfde GTI ging.
De uitgebrande GTI was misschien wel de donkergroene met drie deuren die was gebruikt bij de dubbele aanslag in Eigenbrakel en Overijse. Getuigen in Aalst zagen een groene, iets lichter. Met vijf deuren. Als agent Eddy N. de killer werkelijk dodelijk heeft verwond, hoe kan de GTI dan met zo”n hoge snelheid zijn doorgereden? Normaal had de man uit de koffer moeten donderen. Nee, zegt Vos. “Dat was ook een van de dingen waarvan we denken dat we lange tijd fout hebben gezeten. Bij de aanslag op de Delhaize in Beersel gebruikte de Bende ook een GTI. Daar heeft men gezien dat de wagen was uitgerust met een soort hendel die de man vooraan toeliet om de achterdeur te sluiten.”
En toen kwam de getuige. Achttien jaar na de feiten meldde een man dat hij in de avond van 9 november 1985 rond 23.30 uur langs een verlaten weg twee mannen naast een GTI zag staan. Een derde man zeeg neer op de grond. Begin maart begint het Disaster Victim Identification Team te graven in het door de getuige aangewezen bos. Het worden, zegt men in Jumet, taferelen zoals die in datzelfde Jumet van december 1996 tot mei “97 te zien waren rond het oude mijnterrein.
Als justitieminister Laurette Onkelinx met het nodige geld over de brug komt – en het ziet ernaar uit dat dat het geval is – zal Harry Jongen alias “de Neus” opnieuw van de partij zijn. De Nederlandse gepensioneerde militair is een absolute expert in het opsporen van lijken in de ondergrond. “Waar een lijk ligt, is het gras groener”, gaf hij drie jaar geleden in een gesprek met De Morgen als voorbeeld van hoe hij te werk gaat. “Er woekert onevenredig veel onkruid en de plantengroei is gestegen. Brandnetels gedijen op menselijke resten. Botten zijn rijk aan calcium en daarop tieren brandnetels nu eenmaal.”
De vorige keer dat Harry Jongen er in België bij werd geroepen, gebeurde dat op aanwijzing van een van de grootste mythomanen die ’s lands justitiewezen ooit meemaakte: de als zodanig door experts tijdens een assisenproces omschreven pedofiele oplichter Jean-Paul Raemaekers. Het gegraaf in Jumet, zo werd achteraf duidelijk, was een wansmakelijk mediagebeuren waarvan de speurders in Neufchâteau heus wel konden vermoeden – en allicht ook wisten – dat het geen enkel kinderlijk of wat dan ook zou opleveren. De verzinsels van Raemaekers straalden van zijn verklaringen af. Het valt dan ook niet uit te sluiten dat bij het uitblijven van snel succes vergelijkingen zullen worden getrokken.
Want, zegt Eddy Vos: “Als alles goed gaat, starten we begin maart.” Op 1 maart begint in Aarlen het proces-Dutroux. Waarom in maart? “Dan zijn we er vrij zeker van dat de grond niet bevroren is en achten we de kans op sneeuw kleiner. Onze experts hebben ook nog een hoop voorbereidingen te treffen.” Vreest u niet dat de eventuele overige Bende-leden het lijk voortijdig weghalen? Als uw hypothese klopt, weten zij wel waar het ligt. “Dat lijkt ons bijzonder onwaarschijnlijk. Zal iemand zo”n risico lopen als hij al achttien jaar justitie van zich af heeft weten te schudden?”
“Er vallen almaar meer doden”
“Tientallen boeken kunnen door de papierversnipperaar”, zeiden de Bende-professoren die het hele dossier vijf jaar geleden toetsten aan theorieà«n over politiek terrorisme, extreem-rechtse samenzweringen en Roze Balletten. Dat is tot nader order niet gebeurd, en ook bij de CWB hoor je niemand uitspraken doen over het motief van de daders. De speurders geloven sterk in het werk van de Franse profilers, die zich zes maanden lang concentreerden op vastgestelde gedragspatronen bij de vijftien keren dat de Bende toesloeg. Eddy Vos: “De grote vraag is altijd geweest: waarom hield de Bende er na 9 november 1985 mee op? In het profiel van onze killer valt de psychopathie heel erg op.”
“Wel, een psychopaat stopt niet, die wil steeds verder gaan. De killer genoot ervan om mensen neer te schieten, dat zie je heel duidelijk. Je ziet ook de evolutie in de aanslagen. Er vallen almaar meer doden, er wordt almaar meer geweld gebruikt. Dat is een van de hoekstenen van onze hypothese: als ze klopt, hebben we eindelijk de verklaring voor het einde van de Bende-terreur. Profiling laat toe nog meer lessen te trekken. Je ziet dat de Bende bij herhaling kinderen van dichtbij neerknalde. Zekerheid heb je niet, maar je weet: dat is iets wat een zigeuner nooit zal doen. Dat is tegen zijn natuur.” Er zat een zigeuner, of toch iemand van die afkomst, tussen de verdachten: Philippe De Staerke.
De speurders haalden zich de woede van een aantal nabestaanden op de hals doordat ze de man vorig jaar buiten vervolging stelden. De Staerke was in de namiddag van 9 november 1985 volgens zijn toenmalige vriendin en haar dochter in de Delhaize geweest en had de ligging van de kassa”s en de vluchtwegen bestudeerd. ’s Nachts was hij betrokken bij het doen verdwijnen van een koffer waar wellicht wapens in zaten. Nadien bleken zijn alibi’s vals, reden waarom onderzoeksrechter Freddy Troch in Dendermonde hem ooit in beschuldiging stelde. Maar, denken ze nu bij het CBW, ook De Staerke was een gecreëerd spoor. Men sluit niet uit dat de gangster een telefoontje kreeg: “Ga maar eens kijken in de Delhaize in Aalst, daar is een slag te slaan.” Zoals het kennelijk op 17 september 1983 ook gebeurde met Michel Cocu en zijn ‘bende van de Borinage’. Hij en zijn maats stonden rustig in te breken in de Colruyt in Nijvel toen daar de boel ontplofte.
Bij de CBW neemt men aan dat ook zij werden ‘gelokt’. Waarna de hel losbarstte die Jacques Fourez, Elise Dewit en even later ook – bij een vuurgevecht – rijkswachter Marcel Morue het leven zou kosten. De Bende bleek niet alleen meesterlijk in het hanteren van riotguns, maar nog meer in het zich verplaatsen in het brein van de speurders en het bedenken van trucs om hen te misleiden. En zo gaat het verhaal van de door de Franse profilers aangeduide Bende die zou bestaan uit ‘de psychopaat’, ‘de lange’ en ‘de oude’ weer een ietsje minder aannemelijk klinken. Volgens enkele nabestaanden brachten speurders van de CBW donderdag, in de marge van de jaarlijkse bijeenkomst, enkele namen ter sprake, iets wat Eddy Vos ten stelligste ontkent. “Wij hebben geen namen, alleen profielen.”
En toch. Zowel ‘de lange’ als ‘de oude’ zouden ook al enige tijd onder de zoden liggen, wat inderdaad het risico op diefstal van het lijk van de killer zou verkleinen. Bovenaan op de reuzenhitlijst, zegt men ons, prijkt nu weer de door zijn echtgenote vermoorde extreem-rechtse ex-paracommando Claude Delperdange. “Nee, nee, nee”, herhaalt Eddy Vos. “Wij hebben geen lijstjes. De enige lijst die ik heb, is er een van 75.000 namen van mensen die sinds 1985 ambtshalve uit het Belgische rijksregister geschrapt zijn. Als we straks een lijk vinden, moeten we daarmee aan de slag. We hebben geen idee over identiteiten, en evenmin over het motief. Het is niet omdat wij nu spreken van de psychopaat, de lange en de oude, dat wij ervan uitgaan dat zij gewone, ordinaire gangsters waren.”
“Alle hypothesen blijven open. Politiek terrorisme waarbij die ene killer verslaafd geraakt aan wat hij doet? Een gangsterbende die ontspoort? Wie waren die drie? Uitvoerders of bedenkers? Kijk dan naar al die valse aanwijzingen die zijn gecreëerd. Dat is echt straffe koffie, hoor. Laat ons gewoon hopen dat we dat lijk vinden.” De vorige keer dat Harry Jongen er in België bij werd geroepen werd het een giller van jewelste. Als men het gezochte lijk niet meteen vindt, zullen vergelijkingen worden getrokken. Want, zegt de speurder: “Als alles goed gaat, starten we begin maart.” Op 1 maart begint in Aarlen het proces-Dutroux.