De onversaagde kruideniers van Delhaize

De succesvolle investering in Food Lion, de bloedige overvallen van de Bende van Nijvel. Delhaize geeft in een 218 pagina’s tellend boek inzicht in 135 jaar kruidenieren.

Het boek over de 135-jarige geschiedenis van Delhaize is het tot nu toe uitgebreidste geschiedschrijving over het familiebedrijf. De voor- en nadelen van het familiebedrijf komen er niet in aan bod en de lezer krijgt maar een zeer beperkte kijk – eigenlijk geen kijk – in de families achter Delhaize. Een familiestamboom, nochtans eerder al gepubliceerd in de Belgische pers, ontbreekt. Ook afspraken binnen de familie over welke takken welke vertegenwoordiger levert, halen het werk niet.

Toch is het boek verdienstelijk omdat het een vrij gedetailleerde beschrijving geeft van de evolutie die Delhaize heeft doorgemaakt. De start situeert zich in 1867 toen de uit het Waalse Ransart afkomstige familie Delhaize in 1867 een eerste winkel in Charleroi opende.

Initiatiefnemer is Jules Delhaize, de oudste zoon van de 11 kinderen van Jean-Jacques Delhaize en Joséphine Ponsart. Jules wordt van bij de start bijgestaan door zijn broer Auguste. Even later komt toekomstige schoonbroer Jules Vieujant en de broers Edouard en Adolphe aan boord. Toch zitten niet alle broers op dezelfde golflengte. Louis Delhaize bijvoorbeeld start voor eigen rekening .

Adolphe Delhaize scheurt zich na enkele jaren af van de broers maar Leopold Delhaize treedt dan weer toe. De ontwikkeling van Delhaize heeft jarenlang te maken met het openen van bijhuizen (kleine winkeltjes, liefst op een hoek van de straat) en met het aantrekken van zelfstandige kruideniers.

Delhaize investeert ook in eigen productiecapaciteit. Paternalisme was een ander kenmerk van het Delhaize van rond de jaren 1900. Eén van de vele geboden van Jules Vieujant was om geen armoedige mensen aan te werven. “Help hen, maar werf ze niet aan.”

In 1950 fusioneert Delhaize “De Leeuw” met Adolphe Delhaize. Delhaize opent in 1957 de eerste supermarkt op het Europese continent op het Flageyplein in Brussel. De oppervlakte is tien keer groter dan die van het klassieke bijhuis en de formule is gebaseerd op volledige zelfbediening.

Bij Delhaize ontstaat een discussie tussen de aanhangers van het bijhuis en de voorstanders van de supermarkt. Het duurt twee jaar vooraleer Delhaize een tweede supermarkt opent. Die kent een groot succces en neemt de twijfel weg. Delhaize doet in 1962 de stap naar de beurs om groei-financiering aan te trekken.

Delhaize sluit systematisch zijn bijhuizen om plaats te maken voor de supermarkten. Ook de concessiehouders worden afgestoten. Het duurt tot de jaren tachtig vooraleer Delhaize beseft dat zelfstandigen (aangeslotenen) belangrijk kunnen zijn voor de verdere ontwikkeling van de groep. De kost voor het openen van een AD wordt immers door de zelfstandige gedragen en niet door Delhaize zelf.

Het boek heeft een beetje begrijpelijk geen aandacht voor de concurrentie maar toch had Maurice Cauwe een vermelding verdiend. Hij opende de eerste hypermarkt op het Europese vasteland en is de man die in de jaren zestig en zeventig GB vleugels geeft en regelmatig de betere locaties weet te bemachtigen op Delhaize.

Delhaize probeert vooral op imago te spelen. Delhaize, le meilleur ami de la femme en même notre plus petite cliente a droit á un sourire , vermeldden affiches. Dat is trouwens opvallend in het boek van Delhaize: De geschiedenis van Delhaize schrijft zich meestal in het Frans blijkt uit de historische affiches.

In 1979 spreekt Delhaize opnieuw de markt aan door 420 miljoen oude franken (10,4 miljoen euro) op te halen. Of de families deelnemen aan de kapitaalverhoging is niet duidelijk. Delhaize is altijd zeer terughoudend geweest met informatie over het aandeelhouderschap.

Delhaize was begin de jaren tachtig als zoveel Belgische bedrijven danig verzwakt door twee oliecrisissen en de loonspiraal. De opkomst van hard discounters brengt de gevestigde supermarktgroepen in verlegenheid. De witte producten (GB) zien het levenslicht, Delhaize reageert met Derby.

De lancering van de hard discount-keten Dial en het opdoeken ervan, haalt het boek niet. “Kruideniers sinds 1867”, staat wel stil bij de donkerste periode uit de geschiedenis van Delhaize: de Bende van Nijvel. Tussen 1983 en 1985 worden verschillende Delhaizes overvallen waarbij 17 mensen afgemaakt worden.

Op 23 oktober 1974 neemt Delhaize één van de beste beslissingen uit haar geschiedenis. De groep neemt een belang van 34,5 procent in Food Town Stores (de voorloper van Food Lion), het bedrijf van Ralph Ketner. Food Lion kent tijdens de jaren tachtig een stormachtige groei onder leiding van directeur Tom Smith. 106 supermarkten in 1980 zijn er in 1991 al 881. Het succes van Food Lion is gebaseerd op lage prijzen, een uitgekiend aankoopbeleid en lage kosten.

Food Lion groeit in het Zuid-Oosten van de VS, de zogenaamde niet gesyndiceerde staten. Tussen Food Lion en de vakbond UFCW en diens afdeling UFCW Local 400 woedt een harde oorlog. Die oorlog mondt uit in een schokkende uitzending op 5 november 1992 in het programma Prime Time Live van ABC. Food Lion wordt beschuldigd van onhygiënische praktijken, zoals het verkopen van rotte vis, kinderarbeid en het uitpersen van de medewerkers.

Food Lion en Delhaize ontkennen met klem maar het kwaad is geschied. De expansie van Food Lion in nieuwe staten zoals Texas wordt gefnuikt, de beurskoers van Food Lion en Delhaize klapt in elkaar en het duurt jaren vooraleer Food Lion zich herpakt.

De grootste cultuurschok bij Delhaize komt uit eigen rang. Pierre-Olivier Beckers, zoon van Guy Beckers, krijgt veel ruimte om zijn eigen stempel op de groep te drukken. Hij is nog dertiger als hij in 1999 de fakkel overneemt van Gui de Vaucleroy die in de jaren negentig Delhaize aanvoerde. De Vaucleroy, een kruidenier in hart en nieren, heeft verschillende decennia in een cohabitation geleefd met Guy Beckers, een andere vertegenwoordiger van de familie.

Pierre-Olivier Beckers heeft de luxe dat hij al op jonge leeftijd de feitelijke baas wordt. Beckers hertekent de groep. Hij zet de sterke man Tom Smith bij Food Lion aan de deur maar heeft met Bill McCanless niet de beste opvolger, een fout die inmiddels rechtgezet is.

Beckers drukt de overname van Hannaford door, een succesvol bedrijf maar betaalt te veel. Daarenboven wordt de overname op een slechte manier gefinancierd (schuldfinanciering). De schuldfinanciering zorgt ervoor dat de familiale aandeelhouders geen vers geld moeten ophoesten. De rekening komt later. Delhaize ziet zich verplicht het dividend over 2002 met bijna 40 procent in te krimpen. Een dividend die voor vele familieleden een belangrijke inkomstenbron is.

Op de aandeelhoudersvergadering op 22 mei 2003 laat een familietak luidop zijn oprispingen horen aan Gui de Vaucleroy, voorzitter van de raad van bestuur. Dat het een familietak De Vaucleroy is die zijn ongenoegen uit, is een signaal. Een signaal dat het boek niet haalt.

Emmanuel Collet; Delhaize “De Leeuw”, Kruideniers sinds 1867, Uitgeverij Lannoo

Bron » De Standaard