Met de hulp van CD&V-Kamerleden en de coronacrisis wilde minister van Justitie Koen Geens alsnog enkele grote hervormingen doorduwen. Maar na een clash met de magistratuur en de oppositie trekt hij zich terug.

Sinds zijn aantreden als minister van Justitie in 2014 liet Koen Geens (CD&V) een lawine hervormingen op de gerechtelijke wereld los. Maar lang niet alle projecten haalden de eindstreep, onder meer door de lopende zaken waarin zijn departement sinds de val van de regering-Michel, eind 2018, verkeert.

Geens wil, met de mogelijke komst van een nieuwe regering, zijn erfenis nog zo veel mogelijk veiligstellen. In de Kamer liggen twee baanbrekende wetsvoorstellen voor die formeel zijn ingediend door twee CD&V-Kamerleden, maar in de praktijk teksten zijn die het kabinet-Geens opstelde.

Geens had een eerste reeks verregaande hervormingen slim vastgehaakt aan noodmaatregelen om justitie in deze coronatijden goed te laten functioneren. Samen met tal van andere kleine wijzigingen zijn die gebundeld in een vergaarwet – een beproefde methode van Geens.

Videoconferentie voor gedetineerden

Door de koppeling besliste de Kamer op 28 mei het wetsvoorstel, ingediend op 27 mei, een spoedbehandeling te gunnen. Onder meer de Raad van State en diverse adviesorganen moesten zich in ijltempo uitspreken. Maar na hevig protest laat het kabinet-Geens vandaag aan De Standaard weten dat de heetste hangijzers uit het voorstel worden gehaald.

De tekst bepaalde dat bij de hele strafprocedure – van voorlopige hechtenis tot een mogelijk strafproces zelf – videoconferentie kan gebruikt worden, zodat gedetineerden niet verplaatst moeten worden uit de gevangenis. De enige uitzondering was het hof van assisen.

Als een rechter belangen kon inroepen als de volksgezondheid, de openbare orde en veiligheid of de verkorting van de procedure, kan de behandeling op afstand zelfs opgelegd worden tegen de wil van de verdachte en de advocaat in.

Schriftelijke behandeling rechtszaken

Daarnaast promootte het voorstel ook sterk de schriftelijke behandeling van rechtszaken. Die bestaande procedure wordt door partijen niet vaak verkozen, omdat het vaak geen tijdswinst oplevert. Nu zouden schriftelijke behandelingen voorrang krijgen.

Maar de voorstellen stuitten op collectief verzet van de magistratuur en advocatuur. De Adviesraad van de Magistratuur, het College van Procureurs-Generaal, de Hoge Raad voor Justitie, de advocatenordes: alle schreeuwden ze moord en brand, onder meer omdat de rechten van verdediging en het principe van openbaarheid van rechtspraak op de helling zouden staan.

‘Basisprincipes justitie in gevaar’

In Franstalig België werd de afgelopen week gesproken van een vermarkting van justitie. ‘Deze heimelijke hervorming onder het mom van urgentie bevestigt de groeiende kloof tussen de rechterlijke en de uitvoerende macht’, zei Jean De Codt, tweede in rang bij het Hof van Cassatie, vandaag in Le Soir. ‘De rechterlijke macht verdedigt een humane justitie, de uitvoerende denkt alleen aan de cijfers.’

Ook bij oppositiepartijen PS en Groen/Ecolo was het verzet groot. ‘Deze verzamelwet brengt, onder het mom van rationalisering, efficiëntie en modernisering, bepaalde basisprincipes van onze justitie in gevaar’, zei Groen-Kamerlid Stefaan Van Hecke aan Belga. De Raad van State veegde intussen de ingeroepen hoogdringendheid van tafel.

Bij het kabinet-Geens klonk aanvankelijk dat de voorstellen nog besproken en aangepast konden worden in het parlement. In de vooravond volgde dan het bericht dat een groot deel van de wet geschrapt wordt, waaronder de artikels rond videoconferentie en de schriftelijke procedure.

Hof van assisen

Er is nog een tweede tekst van Geens die in mei door CD&V-Kamerleden als wetsvoorstel is ingediend. Het gaat om een document van liefst 729 bladzijden: de nieuwe versie van het Wetboek van strafvordering die Geens al lang in de pijplijn heeft zitten. Daarin staat onder meer een grondige inperking van het hof van assisen en een hervorming van de functie van onderzoeksrechter.

Bij Geens leeft de hoop dat het nog kan worden goedgekeurd. ‘De tekst is het gevolg van het regeerakkoord van 2014’, zei Geens vorige week donderdag in de Kamer. ‘Dit is de derde poging om de strafprocedure te hervormen, de twee vorige mislukten. Wees open van geest om er kennis van te nemen: het is een solide product, vol gezond verstand. Ooit zullen we een akkoord moeten vinden.’

Bron » De Standaard | Matthias Verbergt