Te véél informatie loont niet

Door de nietigverklaring van de wet op de bewaring van communicatiegegevens door het Grondwettelijk Hof vreest de justitie vleugellam te worden in haar strijd tegen de zware misdaad. Vraag is maar of die bezorgdheid terecht is.

Met het schrikbeeld van een ‘Big Brother’-staat die iedereen bespioneert in gedachten bevalen eerst het Europees Hof van Justitie en daarna ook het Belgische Grondwettelijk Hof de vernietiging van de zogenaamde ‘data-retentiewet’, die telecomoperatoren verplicht informatie over dataverkeer één jaar te bewaren en op eenvoudig verzoek aan de justitie door te spelen.

Het gaat daarbij niet om de inhoud van communicatieverkeer, maar om gegevens over hoeveel keer er via e-mail contact was, van welke plaats een sms verstuurd werd, hoe lang telefoongesprekken duurden… De Liga voor Mensenrechten, die de zaak aanhangig maakte, spreekt van een belangrijke overwinning voor de burgerrechten. “Burgers mogen niet het gevoel hebben constant in de gaten te worden gehouden”, stelt advocaat Raf Jespers. “Het is buitensporig en in strijd met het recht op privacy en op de bescherming van persoonsgegevens.

Politie- en veiligheidsdiensten daarentegen zijn geschokt. Ze voeren aan dat onderzoeken naar moord- en terreurverdachten, drugshandelaren, hackers en pedofielen nu in het gedrang komen.

Hun bezorgdheid is begrijpelijk. Justitie heeft een grondwettelijke plicht als ‘grote broer’ te werken ten dienste van de collectieve veiligheid. Ook op het internet is dat haar taak. Zoals er politie in het straatbeeld hoort, zijn er op de informatiesnelweg ‘e-cops’ nodig die surfende kinderen beschermen en voorkomen dat kredietkaartgegevens gestolen of Syrië-strijders geronseld worden.

Hebben de gerechtelijke overheden daar massale ‘dataretentie’ voor nodig, zoals ze nu beweren? “Nee”, zegt Europees Parlementslid Sophie in ’t Veld (ALDE) beslist. De Nederlandse politica van D66 buigt zich in de commissie Justitie en Burgerlijke Vrijheden al jaren over het spanningsveld tussen privacy en veiligheid. “EU-lidstaten begonnen in 2005 overhaast massaal gegevens te bewaren, op basis van een Europese richtlijn die na de bomaanslagen in Londen snel werd gemaakt. Nu, tien jaar later, is nog nooit aangetoond dat terreurcomplotten of zware misdaden werden opgelost door die bewaarde gegevens.”

In ’t Veld gaat nog een stap verder. Te véél informatie, te grote focus op databestanden, leidt af van het gerichte speurwerk, stelt ze. “Ik noem maar enkele grote aanslagen: 9/11, Madrid, Londen, Boston, Oslo, het Joods Museum in Brussel, Charlie Hebdo… De daders waren bijna allemaal vooraf bekend bij de veiligheidsdiensten vanwege klassieke gerechtelijke antecedenten. Dat droeg niet bij tot het voorkomen van de aanslagen.”

Ook privacy- en justitie-expert Paul De Hert (VUB), hoogleraar van de vakgroep Law Science Technology & Society (LSTS), vindt het goed dat de wet op het bewaren van communicatiegegevens op de schop gaat. Hij benadrukt wel dat dataretentie als principe mogelijk moet blijven voor justitie en politie, maar dan alleen tijdelijk, als iemand verdacht wordt van strafrechtelijke handelingen. “Het Grondwettelijk Hof blijft dat met zijn arrest ook mogelijk maken. Het heeft niet geoordeeld dat datarentie verboden is, wel dat het met de juiste ‘checks en balances’ toegepast moet worden.”

Volgens De Hert moet het arrest van het Grondwettelijk Hof gebruikt worden als een opportuniteit. “Het is een gelegenheid voor de politici om een betere wet te maken, die het vertrouwen van de burgers in de rechtsstaat herstelt.”

Minister van Justitie Koen Geens, minister van Telecom Alexander De Croo en staatssecretaris van Privacy Tommelein zaten vrijdag samen om het arrest te bespreken. Het is de bedoeling dat er zo snel mogelijk een nieuwe wet komt die rekening houdt met de bezwaren van het hof, zo meldde Geens gisteren in De zevende dag.

Bron » De Morgen

Wet tegen verjaringen vernietigd

De maatregel van de vorige regering om de verjaring van fraudezaken en andere complexe strafzaken tegen te gaan, is naar de prullenmand verwezen door het Grondwettelijk Hof. Dat schrijft De Tijd vandaag.

De maatregel verhinderde dat verdachten hun zaak eindeloos kunnen rekken door telkens extra onderzoek te vragen. Maar op vraag van strafpleiter Hans Rieder is de maatregel nu vernietigd. Voor de lopende zaken heeft de regering-Michel nog tot 31 december 2015 om een oplossing te vinden.

Bron » De Morgen

“Moordenaars krijgen nu vrij spel. Willen we dat?”

Politie, gerecht en Staatsveiligheid verliezen een belangrijk wapen in de strijd tegen criminaliteit en terrorisme. Het Grondwettelijk Hof heeft de dataretentiewet nietig verklaard. Die verplicht telecommunicatiebedrijven gegevens over e-mail en telefoonverkeer bij te houden en die ter beschikking te stellen.

“Dit is een historisch arrest.” Raf Jespers, advocaat van de Liga voor de Mensenrechten, schuwde de grote woorden niet na de overwinning voor het Grondwettelijk Hof. Dat vernietigde de dataretentiewet, die sinds 2013 de opslag en toegang tot communicatiegegevens regelt. De wet is een omzetting van een Europese richtlijn die er in 2006 kwam na de aanslagen in Londen en Madrid om de strijd aan te binden met terrorisme en zware criminaliteit.

De wet bepaalt dat telecombedrijven als Proximus en Telenet minstens een jaar lang gegevens over elektronische communicatie (e-mail, gsm) moeten bijhouden. Politie en veiligheidsdiensten kunnen die opvragen in het kader van een onderzoek. Het gaat voor alle duidelijkheid niet om het bijhouden van gesprekken zelf, maar om metagegevens zoals de duur van gesprekken, hoe vaak je met iemand belt, welke computer werd gebruikt, op welke plaats de communicatie plaatsvond. Ook het opsporen van gsm-signalen valt onder de wet. Grotendeels komen die neer op de gegevens die telecombedrijven bijhouden voor het factureren aan hun klanten.

Inbreuk op privacy

Het Grondwettelijk Hof oordeelt nu dat de wet een ongeoorloofde inbreuk op de privacy is. Daarmee volgt ze een uitspraak van het Europese Hof van Justitie van vorig jaar, dat de Europese richtlijn toen al vernietigde. “De dataretentiewet was de grootste inbreuk op de privacy die ons land ooit gezien heeft”, zegt Raf Jespers. “Met zijn oordeel maakt het Grondwettelijk Hof duidelijk dat privacy niet iets uit vervlogen tijden is, maar een basisrecht in de 21ste eeuw. De uitspraak volgt beslissingen die andere Europese landen, waaronder Duitsland, ook al namen.”

Voor politie en veiligheidsdiensten betekent het een grondverschuiving. Door het arrest verdwijnt de wet meteen. “Dit is een zware klap voor de werking van de politiediensten. Het is alsof we criminelen met een raceauto achterna moeten zitten met een fiets. Heel veel criminaliteit is gelinkt aan elektronische communicatie”, zegt Alain Bogaert, woordvoerder van de federale politie. “Vraag is ook hoever je dit kunt doortrekken. Als mensen geflitst worden omdat ze te snel reden, weten we ook dat ze daar waren op een bepaald moment. Moet dat dan ook verdwijnen?”

Philippe Van Linthout, voorzitter van de vereniging van onderzoeksrechters, is na het arrest van het Grondwettelijk Hof boos, gefrustreerd en ontgoocheld. “Dit is niet alleen een zwarte dag voor het gerecht en de politie, maar ook voor de privacy. Op het net zijn er mensen die de gegevens van anderen stelen en die gebruiken om in hun naam aankopen te doen. Die mensen kunnen we nu niet meer opsporen. Is dat in het belang van de privacy? Jonge meisjes die ontvoerd worden nadat ze op het internet ergens heen gelokt werden, kunnen we nu ook niet meer via hun dataverkeer opsporen.”

“In alles waar ik als onderzoeksrechter mee bezig ben, zijn digitale sporen van belang. In sommige gevallen krijgen verkrachters en moordenaars vrij spel. Willen we dat? In zijn arrest zegt het Hof dat we vooraf bepaalde groepen moeten afbakenen bij een onderzoek. Maar ik weet niet op voorhand wie ik moet selecteren. Ik heb geen glazen bol.”

Pedofielen en terroristen

Van Linthout zegt dat hij zich niet zal houden aan het arrest van het Hof. “Informatie die ik krijg via de dataretentiewet blijf ik gebruiken. Dat is mijn maatschappelijke plicht. Het wordt hoog tijd dat iemand de bevolking uitlegt waarover het gaat. Ik pak niet zomaar mensen op, hé. Ik pak hackers, pedofielen en terroristen op. Het is alsof je een chirurg zijn scalpel afneemt. Er is in het verleden geen enkele klacht bij de privacycommissie geweest over inbreuk op de privacy in het kader van die wet.”

Willem Debeuckelaere, voorzitter van de Privacycommissie, heeft begrip voor de woede van Van Linthout. “Ik vond de dataretentiewet een goed instrument. Maar het Grondwettelijk Hof heeft de argumentatie van het Europees Hof van Justitie gevolgd.” Zowel de politie als het gerecht hopen nu dat er een wet komt die de dataretentiewet vervangt. Maar dat die er snel komt, lijkt niet erg waarschijnlijk.

“We zitten morgen samen met minister van Justitie Koen Geens en minister van Telecommunicatie Alexander De Croo”, reageert staatssecretaris voor Privacy Bart Tommelein (Open Vld). “Ik wil er absoluut over waken dat de aantasting van de privacy in verhouding is met de veiligheid van de bevolking. Het zou een goed idee zijn om de nieuwe wetgeving af te stemmen op die van Nederland en Luxemburg. Daar zitten ze in dezelfde situatie.”

“Ik pleit ook voor een gemeenschappelijke Europese analyse van de uitspraak van het Europese Hof van Justitie van vorig jaar. Op die manier kunnen we achterhalen waar de knelpunten zitten in de wet en binnen welke parameters we een nieuwe wet kunnen creëren. Dat zal tijd vergen. Maar het staat voor ons hoog op de agenda.”

Bron » De Morgen

Politiediensten mogen communicatiegegevens niet langer gebruiken

De politie, het gerecht en Staatsveiligheid in ons land dreigen een belangrijk wapen te verliezen in de strijd tegen criminaliteit en terrorisme. Het Grondwettelijk Hof heeft de dataretentiewet, die telecommunicatiebedrijven verplicht gegevens over e-mail en telefoonverkeer bij te houden, nietig verklaard. Het is een belangrijke overwinning voor privacy-activisten, de bevoegde ministers onderzoeken het arrest.

De beslissing van het Hof is een zege voor de Liga voor Mensenrechten en Franstalige advocaten in Brussel, die een procedure hadden opgestart om de wet op de ‘dataretentie’ te laten vernietigen. Die wet regelt de opslag en toegang tot communicatiegegevens en is sinds 2013 in voege.

“Dit is een historisch arrest”, reageert Raf Jespers, advocaat van de Liga voor de Mensenrechten. “De dataretentiewet was niets minder dan de grootste inbreuk ooit op de privacy in ons land. De conclusie van het Grondwettelijk Hof is duidelijk: privacy is geen relict uit vervlogen tijden, maar een basisrecht in de 21ste eeuw.”

De wet was een gevolg van een Europese richtlijn, die er kwam na de aanslagen in Londen en Madrid in het kader van de strijd tegen terrorisme en zware criminaliteit. Het gaat niet om het bijhouden van gesprekken zelf, maar om metagegevens zoals de duur van gesprekken, hoelang je met iemand belt en welke computer en welk toestel werd gebruikt. Grotendeels komt het dus neer op de gegevens die telecombedrijven bijhouden om hun klanten te factureren.

Alle telecomproviders, zoals Belgacom en Telenet, moeten die data bijhouden. Via een Cel Justitie vragen politie of gerecht de gegevens over de gebruikers op.

De impact van de beslissing van het Grondwettelijk Hof is groot. Voor politie en veiligheidsdiensten betekent het een grondverschuiving. Het is ook de vraag wat de gevolgen zullen zijn voor lopende onderzoeken en strafzaken waarin communicatiegegevens zijn opgevraagd in het kader van de wet op de dataretentie.

“Wij zijn blij met het arrest, maar we hopen dat de regering nu ook zijn beleid aanpast. In het regeerakkoord staan nog meer initiatieven, zoals datamining en datamatching, die de privacy aantasten en buiten proportie zijn”, aldus Raf Jespers.

Bron » De Morgen

Overheid mag data van Belgen niet meer bijhouden

De Belgische overheid mag niet langer de communicatiegegevens van alle Belgen bijhouden voor de opsporing van strafbare feiten. Dat heeft het Grondwettelijk Hof beslist in de zaak die werd aangespannen door de Liga voor de Mensenrechten. Het Grondwettelijk Hof vernietigt zo de wet die telecom- en internetbedrijven verplichtte om de gegevens een jaar lang te bewaren.

“Nu worden alle communicatiegegevens van alle Belgische burgers bijgehouden, zonder enig onderscheid”, legt Caroline De Geest van de Liga voor de Mensenrechten uit. “Daarbij zijn dus ook de gegevens van personen die totaal niet verdacht worden van de misdrijven die in de wet worden aangehaald. Dat is buitensporig en daarom moet de wet vernietigd worden. Telecommunicatie neemt vandaag een zodanig belangrijke plaats in ons leven in dat de inbreuk op de privacy des te groter is.”

De zogenoemde dataretentiewet was een omzetting van de Europese Dataretentierichtlijn. De wet verplichtte internetproviders om de verkeers- en locatiegegevens (en dus niet de inhoud van gesprekken) gedurende een jaar te bewaren en was sinds oktober 2014 van kracht.

De Belgische wet ging echter veel verder dan de originele Europese tekst. Het Europees Hof van Justitie maakte de Europese databewaringsrichtlijn in april van vorig jaar al ongedaan. Als gevolg daarvan kwam in verscheidene Europese landen de nationale omzetting onder druk te staan. Eerder verklaarden ook Nederland, Duitsland, Bulgarije en Roemenië hun nationale dataretentiewet nietig.

Bron » VRT Nieuws