Een cv als een filmscenario. De pas opgepakte Belg Jacques Monsieur, bijgenaamd ‘de vos’ en ‘de maarschalk’, is een van de grootste wapenhandelaars ter wereld. Zijn carrière leest als een overzicht van de belangrijkste na-oorlogse internationale conflicten. Iran-Contra, Congo, Joegoslavië, Libië: overal zijn sporen van monsieur Monsieur te vinden.
Jacques groeide op in Halle, als zoon van een notaris. “Een beruchte notaris in Lot. Schatrijk maar niet te vertrouwen”, verduidelijkt journalist Willy Van Damme, die in 2011 een boek schreef over de handel en wandel van de wapentrafikant. Het cliënteel van vader Monsieur – onder wie voormalig christen-democratisch premier Paul Vanden Boeynants – bestaat uit de Brusselse beau monde en onderwereld. Langs moederskant maakte het gezin aanspraak op een imponerend vastgoedimperium. Van Damme: “De helft van Lot was in handen van de familie Huysmans.” Na het overlijden van hun ouders erfden Jacques en zijn zus liefst 113 onroerende goederen.
Vandaag zit Monsieur in een Belgische cel. Het Belgische FAST-team kwam hem eerder deze week op het spoor, en kon hem woensdag inrekenen in het Portugese Evora. Monsieur zat daar ondergedoken na zijn veroordeling vorig jaar, waar hij vier jaar celstraf en een boete van 1,2 miljoen euro kreeg voor wapenlevering aan Libië, Tsjaad, Pakistan en Iran tussen 2006 en 2009. Op het boodschappenlijstje onder meer vijf gevechtshelikopters, twaalf tanks, zes C-130 transportvliegtuigen, honderdduizenden geweren en miljoenen kogels. En dat is maar een klein deel van zijn palmares.
Begin jaren 80 begint Monsieur te spioneren voor Polen. Enkele jaren later richt hij de blik zuidelijker, naar Iran, dat in de strijd met buurland Irak gebukt gaat onder een internationaal wapenembargo. De Amerikanen zetten een akkoord op het getouw waarbij Iran via Israël toch bewapend wordt. Monsieur deed dienst als tussenpersoon: hij zorgde voor de aanvoer van vliegtuigen, geblindeerde wagens en communicatiemateriaal.
“Maar geen wapens of munitie”, benadrukte hij in 2004 in een zeldzaam interview. Monsieur kiest er doorgaans voor om de stilte te bewaren. Dat maakt hem tot op zekere hoogte een ongrijpbaar figuur.
Franse inlichtingendienst
Wanneer hij zich in de jaren 90 in Frankrijk vestigt, brengt Monsieur naar eigen zeggen de Franse inlichtingendienst DST op de hoogte van zijn activiteiten. Die laten hem begaan, op voorwaarde dat hij zijn zaakjes buiten Frankrijk houdt. In ruil deelt hij met de DST informatie over Iran.
Niet veel later duikt zijn naam op in de Joegoslavische burgeroorlog. Na een persoonlijk onderhoud met de Kroatische premier Franjo Tudjman breidt Monsieur zijn diensten uit. Eerst levert hij materieel, wapens en munitie aan Kroatië, later ook aan Bosnië. Ondanks een door de VN ingesteld wapenembargo in de regio, en ondanks een blokkade die de VN in stand hield op de Adriatische Zee. Monsieur: “Zonder een zeker groen licht was het onmogelijk geweest om die materialen daar ter plaatse af te leveren.” De VN kneep met andere woorden een oogje dicht.
Volgende stop: Congo-Brazzaville, waar hij zegt aangesteld te zijn tot adviseur van president Pascal Lissouba. Wanneer een burgeroorlog losbreekt, zorgt Monsieur – via Iran – alweer voor het nodige militair materieel. De Franse oliemaatschappij Elf Aquitaine zou later in opspraak komen voor haar rol in het conflict.
Bescherming
Vanaf 2000 komt er een einde aan de successen. “De bescherming viel weg”, verklaart Van Damme. In ieder geval begint Monsieur op zichzelf te werken, en wacht hem een lange reeks processen. Eind 2001 wordt hij in Iran veroordeeld voor spionage. Hij moet tien jaar de cel in, maar weet dat met een cheque van 400.000 dollar in te korten tot twee jaar. “Niet de aangenaamste periode van mijn leven”, laat hij achteraf optekenen. Meteen na zijn celstraf is het alweer prijs. Hij wordt opgepakt in Turkije en uitgeleverd aan ons land, waar hij intussen bij verstek veroordeeld was voor onder andere illegale wapentrafiek, witwaspraktijken, oplichting.
In 2009 zetten ook de Amerikanen hem vast, nadat hij in Frankrijk een veroordeling tot vier jaar met uitstel oploopt. Volgens Van Damme lokt de antidrugsbrigade hem in Panama in de val. Monsieur wordt ontvoerd en in de VS voor de rechtbank gedaagd. Hij riskeert een celstraf van 65 jaar, maar verschaft de Amerikanen inlichtingen over het Iraanse kernwapenprogramma en komt in 2011 weer vrij. Tot hij in 2017 opnieuw vervolgd wordt in België. Bij een nieuwe veroordeling een jaar later neemt hij de benen. In Portugal stort hij zich op zijn tweede passie: het kweken van Lusitaniërs, Portugese raspaarden.
Voltijds spion
Monsieur heeft altijd volgehouden dat zijn activiteiten in illegale wapentrafiek een dekmantel waren voor zijn echte professionele bezigheid: voltijds spion. “Larie en apekool. Enkel voor de Mossad, de Israëlische inlichtingendiensten, heeft hij mogelijk nog gespioneerd”, weet Van Damme. De titel van zijn boek zegt eigenlijk alles: Belgiës grootste misdadiger ooit. “Hij is een genie. Maar bij zijn proces zei de parketprocureur me: ‘Eigenlijk is het heel merkwaardig dat die man al die jaren heeft overleefd.’”
Bron » De Morgen