Nieuwe DNA-wet maakt databanken pak efficiënter

De dertien jaar oude DNA-wet is afgestoft. Gerechtelijke onderzoeken zullen sneller verlopen en mogelijk meer resultaat opleveren. Inbrekers zullen meer dan vroeger op hun tellen moeten passen. Hun DNA komt net zoals dat van moordenaars en brandstichters in de databank van het Nationaal Instituut voor Criminologie en Criminalistiek (NICC) terecht. Dat betekent dat het onderzoek naar veel misdrijven sneller resultaat zal opleveren.

Als een veroordeelde crimineel bij u inbreekt, kan het zijn dat hij bloed of een haarfolikel achterlaat. Het technisch team van de politie kan daar DNA uit puren. Door het wangslijmvliesstaal dat de inbreker na zijn veroordeling heeft moeten afleveren, leggen de speurders moeiteloos de link tussen dader en misdrijf.

Omgekeerd kunnen veroordeelde daders straks ook in verband worden gebracht met DNA-sporen die zijn aangetroffen op de plaats van een onopgelost misdrijf. Die staan in een aparte databank. Op die manier kan een dader toch nog worden vervolgd voor een feit dat anders dreigde te worden vergeten.

De nieuwe DNA-wet, die het parlement vorig jaar goedkeurde, voegt ook misdrijven zoals genocide, terrorisme, onmenselijke en onterende behandeling en mensenhandel en -smokkel toe aan het lijstje waarvoor een staal moet worden afgenomen. Minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open VLD) stelt daarvoor zo snel mogelijk de uitvoeringsbesluiten op.

“Door die nieuwe wet wordt de tool DNA in ieder gerechtelijk onderzoek op een efficiëntere manier gebruikt’, zegt Jan De Kinder, directeur-generaal van het NICC. ‘Een update van de wet (die dateert van 1999, red.) was zeker nodig. De databank zal de komende jaren enorm groeien waardoor hij doeltreffender wordt.”

Ook de zware administratieve procedure is achter de rug. “Een staal dat op een plaats delict wordt aangetroffen, gaat in één beweging van het parket of onderzoeksrechter naar de databank”, zegt De Kinder.

“Vroeger was voor elke stap een vordering nodig. Nu kan dat hele proces sneller verlopen. De erkende laboratoria, waarvan er negen zijn in België, krijgen in het nieuwe systeem een maand tijd om sporen te analyseren. Daarna moet het binnen de vijftien dagen vergeleken worden met de databank. In het verleden duurde dat soms een half jaar.”

Door die rompslomp kon het ook gebeuren dat een magistraat een staal wel liet analyseren, maar dat de uitkomst niet werd bewaard door het NICC. Minister Turtelboom verwacht dat door de nieuwe regeling jaarlijks tienduizend profielen zullen worden toegevoegd aan de databank met veroordeelden. Het aantal positieve hits, dat nu iets onder de vijftien procent ligt, zal daardoor ook toenemen.

De nieuwe DNA-wet bepaalt daarnaast dat er een nieuwe databank komt bij de nationale cel van het openbaar ministerie. Die zal de namen van iedereen van wie het DNA-profiel is opgesteld bijhouden, samen met een code. Nu is elk staal bij het NICC gewoon gelinkt aan een nummer, waardoor sommige profielen dubbel zitten in de databank. Op termijn zal de kost van een DNA-analyse – nu 365 euro – zakken naar een tarief vergelijkbaar met onze buurlanden. Daar kost het gemiddeld honderd euro.

Bron » De Standaard

Waakhond politie opent jacht op graaicultuur

Het Comité P wil voortmaken met de bestrijding van de graaicultuur bij de politiediensten. “Het gesjoemel met premies kan de integriteit van de politie aantasten en leidt af van het werk”, vindt voorzitter Yves Keppens.

“Het premiesysteem is te complex en dat maakt misbruik gemakkelijker. We werken aan een onderzoek dat een algemeen beeld zal geven van die problematiek. Op basis daarvan zullen we concrete voorstellen doen voor de aanpak ervan. Nog voor de zomer wil het Comité P de beleidsverantwoordelijken (minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet, red.) van de nodige info voorzien.”

Yves Keppens, voormalig procureur des konings in Veurne, is sinds 5 januari voorzitter van het Comité P, dat toezicht houdt op de werking van de politie. In een interview met De Standaard maakt hij duidelijk dat de graaicultuur de komende maanden een van de prioriteiten wordt van het Comité. “Het gesjoemel met premies kan de integriteit van de politie aantasten”, vindt Keppens.

“Een inspecteur die zijn maandloon met de helft verhoogt via die vergoedingen, wekt toch argwaan? Door dat verloningssysteem ontstaan er ook spanningen binnen de korpsen. De ene politieman is jaloers op de andere omdat die wel recht heeft op een bepaalde premie waar de ander naast grijpt. Dat leidt af van het politiewerk.”

De Limburgse politiezone Hazodi, waar een aantal personeelsleden zich jarenlang onterecht heeft verrijkt, wordt vaak aangehaald als een slecht voorbeeld. Ook de zones van Gent en Brussel hebben een negatieve reputatie. Bij veel politiemensen zijn de weekenddiensten begeerd omdat die extra loon opleveren. Maar ook voor werken in Brussel, tweetaligheid of ‘contact met de burger’ bestaan vergoedingen.

Het Comité P is niet van plan bepaalde zones op de vingers te tikken, maar wil op een constructieve manier de zaken vereenvoudigen. “Nu is het moeilijk om te controleren of een politieman die op zondag vijf uur uittrok voor de beveiliging van een voetbalwedstrijd, al die uren ook effectief heeft gewerkt”, vindt Keppens.

De nieuwe voorzitter rekent erop dat politici rekening zullen houden met de aanbevelingen van het Comité P, of die nu over graaicultuur gaan of over iets anders. In het verleden bleek meer dan eens dat het parlement de aanbevelingen van de dienst naast zich neerlegde.

De invloed van het Comité P op de politiewerking wordt zo wel zeer relatief. “Uit de eerste contacten met onze begeleidingscommissie in de Kamer leid ik af dat ze bereid zijn om onze aanbevelingen toe te passen’, zegt Keppens. ‘Ik zal hen ook aan die belofte houden als dat nodig is. Ik heb geen zin om de komende zes jaar in de woestijn te staan preken.”

Bron » De Standaard

“We zijn ons geheugen en ons aanspreekpunt kwijt”

Het opstappen van Eddy De Vos, de topspeurder in het dossier rond de Bende Van Nijvel, lokt ontgoochelde reacties uit bij de slachtoffers. Niet het minst bij David Van de Steen uit Aalst, de enige overlevende uit het gezin Van de Steen tijdens de raid op de Delhaize in Aalst in 1985. David Van de Steen (35) zal zijn hele leven het trauma van de overval op het warenhuis in Aalst meedragen. “Ik was toen maar 9 jaar maar het staat in mijn geheugen gegrift alsof het gisteren was”, zegt hij.

“Ik was gaan winkelen met mijn moeder en vader en met mijn 14-jarige zus Rebecca. We stapten net de parking weer op toen de hel losbrak. Mijn moeder en ik stapten voorop, daarachter kwamen mijn zus en mijn vader. Toen de eerste schoten vielen en ik mijn vader en zus in elkaar zag zakken, riep mijn moeder nog: Weglopen David! Ik vluchtte het warenhuis weer in maar keek daar een paar minuten later in de loop van het afgezaagde geweer van De Reus van de Bende van Nijvel.” De gangster vuurde. David ondervindt tot vandaag zware fysieke gevolgen van dat schot. Zijn ouders en zus overleefden de aanslag niet.

David Van de Steen werd verder opgevoed bij zijn grootvader en volgde het onderzoeksdossier op de voet. In 2010 schreef hij een boek over zijn ervaringen. “De pijn om wat er is gebeurd zal nooit overgaan”, zegt hij “maar ik had gehoopt dat het onderzoek van Eddy De Vos nog voor de verjaring van het dossier verduidelijking zou brengen. Helaas is de kans nu kleiner geworden. Wat vooral erg is voor de slachtoffers en hun familie: zij zijn hun aanspreekpunt en het levende geheugen kwijt. Niemand kent meer details uit het dossier dan Eddy.”

“Ik had nooit gedacht dat hij het dossier zou doorschuiven, tot hij het me een tijdje geleden stilletjes had toevertrouwd. Ik ben er zeker van dat De Vos zijn moed kwijtraakte nadat hij zoveel tegenwind en manipulatie in het dossier moest ervaren. De overheveling van het dossier van Dendermonde naar Charleroi in de jaren negentig is de meest ingrijpende. Hoe moesten wij slachtoffers nog wijs raken uit de juridische taal in het Frans waarvan het dossier nu bol staat?”

“De Vos kent de daders en de opdrachtgevers ongetwijfeld maar hij kan geen concrete bewijzen aanreiken die tot een proces kunnen leiden. Hoe erg het dossier werd gemanipuleerd, bleek nog niet zo lang geleden toen er wat fout liep in het onderzoek van het DNA van een van de daders. Dat had nochtans een sluitend bewijs kunnen leveren. De 28 overvallen met bruut geweld en belachelijk kleine buit waren georkestreerd. Zoveel is duidelijk. Welke criminelen schieten in koelen bloede anders kleine kinderen neer?”

Bron » Het Nieuwsblad

Analyse: De enige hoop is het sterfbed

De misdaden van de Bende van Nijvel kwamen in twee golven: de eerste keer in 1982, de tweede keer in 1985. Daarbij werden in het totaal 28 mensen vermoord, meestal bij een overval op een Delhaize-warenhuis. De laatste aanslag was op 9 november 1985 . Vanaf die datum begint de verjaring te lopen.

Vroeger was de verjaringstermijn voor moord tien jaar, maar speciaal voor de aanslagen van de Bende werd die opgetrokken tot 15 jaar. Dat kan één keer verlengd worden, en dat is ook gebeurd. De misdaden van de Bende verjaren dus 30 jaar na de laatste aanslag, op 9 november 2015.

Maar stel dat we de daders vandaag zouden oppakken, dan is de kans al klein dat we die datum halen. De verdachten moeten door heel de juridische mallemolen: inverdenkingstelling, raadkamer, kamer van inbeschuldigingstelling, Hof van Assisen. Tegen elke beslissing kan cassatieberoep worden aangetekend. De kans dat er een uitspraak is van Assisen voor 9 november 2015 is dus al klein.

Daarom heeft procureur Christian Valkeneer onlangs voorgesteld om de misdaden van de Bende te kwalificeren als “misdaden tegen de mensheid”, dat soort misdaden verjaart nooit. Minister van justitie Turtelboom kan een initiatief nemen in die richting, maar haar adviseurs zullen dat zeker afraden. Wat “misdaden tegen de mensheid” zijn is nooit ergens omschreven, maar onder juristen is er wel overeenstemming dat het moet gaan om erge daden tegen een bevolkingsgroep. Grosso modo gaat het om genocide, en dat is hier niet het geval.

Het zou ook zeer gevaarlijk zijn om de misdrijven van de Bende te omschrijven als “misdaden tegen de mensheid”. De kans is groot dat de rechters die omschrijving onwettelijk zullen verklaren en dan – als de gewone verjaringstermijn is afgelopen – moet men de verdachte laten gaan. Hoe leg je dat uit aan de mensen? Samengevat: vermoedelijk kunnen de misdaden van de Bende niet meer bestraft worden wegens verjaring.

Kan het onderzoek nog tot resultaat leiden? Het is een bekend fenomeen dat de eerste uren na een misdrijf de belangrijkste zijn om een zaak op te lossen. In het Bende-onderzoek is er al bijna 30 jaar overheen gegaan: alle sporen zijn weg.

Of toch de meeste: er is één DNA-staal: speeksel op een sigaret die één van de overvallers heeft weggeworpen. Maar de speurders hebben dat DNA aan geen enkele verdachte kunnen linken. In de loop van de jaren is het gerecht in alle mogelijk richtingen gehold, hierbij aangevuurd door de pers die de meest waanzinnige hypotheses op de lezers losliet.

Het probleem was namelijk dat er geen duidelijk motief was: het gebruikte massale geweld staat in geen enkele verhouding tot de kleine buit. Zo is er onderzocht of de feiten geïnspireerd waren door de top van de rijkswacht. Doel: het land destabiliseren om een rechtse staatsgreep te plegen.

Het spoor van afpersing door Amerikaanse gangsters (Delhaize heeft veel filialen in de VS) is ook altijd warmgehouden. Het parket is dan weer lang uitgegaan van ‘gewone’ misdadigers. Er is zelfs een een assisenproces geweest tegen de “Bende van de Borinage”, maar die werden met vlag en wimpel vrijgesproken. Geen lieverdjes, maar met de misdaden van de Bende hebben ze niets te maken.

Een veel gevolgde hypothese is nu dat het zou gaan om een buitenlandse Bende. Uit Noord-Frankrijk wordt gezegd. Op ’t ogenblik heeft men veel ervaring met misdaden van buitenlandse bendes, maar in de jaren ’80 was dat onbekend terrein. Dat spoor is toen niet systematisch onderzocht, en nu is het te laat.

Ervaren speurders hebben eigenlijk nog maar één hoop om de zaak op te lossen: het sterfbed. Zij gaan ervan uit dat één van de daders op zijn sterfbed, gekweld door wroeging, zijn misdaden zal opbiechten. Dat is dan het enige resultaat van 30 jaar speurwerk naar de Bende van Nijvel.

Bron » VRT Nieuws

Bendespeurder Eddy Vos stopt ermee

Bendespeurder Eddy Vos heeft zijn overplaatsing aangevraagd naar een andere dienst. “Na vijftien jaar voor de zoveelste keer nog eens hetzelfde spoor herbekijken, ik kan mij daar niet meer voor motiveren.” Zestien jaar lang werd Eddy Vos (56) beschouwd als de koppigste en tegelijk meest optimistische politieman van het land.

Hij was onderzoeksleider van de cel Waals-Brabant (CWB), die onvermoeibaar bleef zoeken naar de Bende van Nijvel, Belgiës grootste criminele enigma ooit. Tussen 1982 en 1985 vermoordde de bende 28 mensen, de meesten bij raids op Delhaize-supermarkten waarbij de buiten in totale wanverhouding stonden tot het gebruikte geweld.

Vos werkte nauw samen met onderzoeksrechter Jean-Paul Raynal. Hun twee geheugens samen vormden de harde schijf van 30 jaar Bende-onderzoek, goed voor een dossier van honderdduizenden pagina’s. Raynal trok zich in april vorig jaar terug na een tussenkomst van Christian De Valkeneer, de procureur van Charleroi. Het onderzoek werd voortaan geleid door de nieuwe onderzoeksrechter Martine Michel en een geherstructureerd speurdersteam waarvan Vos niet langer de leiding had.

Eddy Vos, die in 2010 nog verkondigde dat hij “tot de laatste seconde voor de verjaring zou blijven zoeken”, heeft nu zijn overplaatsing aangevraagd naar een andere dienst. “Men moet realistisch zijn”, zegt hij. “In november 2015 treedt de verjaring in. Wil je deze zaak nog oplossen, dan moet je rekenen hoeveel tijd je nog hebt om allereerst de daders te vinden, hen voor het assisenhof te brengen en daarbij ook nog de wettelijke termijnen te respecteren waarbinnen zij naar het Hof van Cassatie kunnen stappen. Onze tijd is gewoon op.”

De laatste Bende-aanslag vond plaats in de Delhaize in Aalst, op 9 november 1985. Er vielen toen 8 doden, onder wie de vader, de moeder en de zus van de toen 9-jarige David Van de Steen. De legendarische ‘reus’ van de Bende richtte die avond zijn tweeloop op het joch en schoot zijn heup weg. Van de Steen overleefde, en is nu alle geloof in een ontmaskering van de Bende van Nijvel kwijt.

“Niemand kende het dossier zo goed als Eddy Vos”, zegt Van de Steen. “Hij bleef na al die jaren supergemotiveerd, tot Raynal op een zijspoor werd gezet. Dit lijkt de voorbode te zijn van het onvermijdelijke: dat men het onderzoek definitief stillegt. Ik kan daar ook ergens inkomen. Er lopen ook vandaag bandieten rond in Charleroi. Die zorgen voor meer overlast dan die van midden jaren tachtig. Het zou wel correcter zijn als men zegt waar het op staat, namelijk dat men ermee wil stoppen.”

Drie decennia lang was het Bende-onderzoek een bron van geruzie onder magistraten. Eerst was er de rivaliteit tussen de parketten van Nijvel en Dendermonde. In Nijvel zocht procureur Jean Deprêtre in het klassieke Henegouwse gangstermilieu, in Dendermonde hield men rekening met politieke terreur. De enige concrete stap voorwaarts die ooit werd gezet, was de vondst van de in Aalst gebruikte wapens, na minutieus speurwerk door de cel-Delta van de Dendermondse onderzoeksrechter Freddy Troch.

Door een tussenkomst van toenmalig minister van Justitie Melchior Wathelet werd hij in 1991 verplicht het dossier af te staan aan speurders in Charleroi, die daarna vijf jaar verloren met herschikken en vertalen. Vorig jaar volgde een nieuwe machtsstrijd, met de exit van Raynal en nu ook Vos.

Eddy Vos vervoegde het onderzoeksteam in 1996, toen minister van Justitie Stefaan De Clerck de aanzet gaf tot een “onderzoek van de laatste kans.” 16 jaar later lijkt ook die kans finaal vervlogen. Vos zegt dat hij in de laatste jaren voor zijn pensioen “andere horizonten” wil opzoeken, maar met zijn dossierkennis “altijd aanspreekbaar” blijft. “Het is misschien ook goed dat de zaak met een fris paar ogen wordt bestudeerd”, zegt hij nog.

“Na vijftien jaar voor de zoveelste keer nog eens hetzelfde spoor herbekijken, ik kan mij daar niet meer voor motiveren.” Procureur Christian Valkeneer stelde onlangs voor om de moordpartijen van de Bende van Nijvel te kwalificeren als misdaden tegen de menselijkheid. Hierdoor zou de verjaringstermijn met 10 jaar worden verlengd. De beslissing tot herkwalificatie moet worden genomen door minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open Vld).

David Van de Steen werd onlangs in Charleroi uitgenodigd voor een geleid bezoek aan de CWB. “De speurders waren er bezig met het bestuderen van stukken van het Bendedossier die ze net hadden ontdekt in een al vijftien jaar niet meer geopende kast”, zegt hij. “In een andere kast vond men wapens terug die ooit wel ergens waren gevonden, maar waarvan men niet meer kon achterhalen bij wie of waarom. Als je zoiets ziet, ben je niet erg hoopvol, nee.”

Bron » De Morgen