David Van de Steen, het slachtoffer van de Bende van Nijvel die met ‘Niet Schieten’ zijn levensverhaal verfilmd ziet, hoopt dat de speelfilm nieuwe informatie over de bende kan aan het licht brengen. “Ik probeer mensen een geweten te schoppen. Is het mysterie op te lossen? Ik weet het niet, maar ik hoop het alleszins.” Ook regisseur Stijn Coninx zegt niet te denken dat de film de zaak zal oplossen. “Het is een noodkreet van de slachtoffers”, zegt hij.

David Van De Steen verloor op 9 november 1985 bij de overval op de Delhaize in Aalst, waarbij acht mensen om het leven kwamen, zijn ouders en zijn zus. “Als slachtoffer sta je zo onmachtig tegen de muur van justitie. Bij mij moest dat eruit, en door de film is dat eruit gekomen. Het boek was de eerste stap en de film de tweede stap. De bedoeling was om te laten zien hoe het eraan toe gaat in België als je slachtoffer wordt.”

“We hebben ondertussen tien ministers van Justitie gekend, honderden speurders. Niemand die een antwoord kan geven. Dat klopt niet. Ik probeer mensen een geweten te schoppen. Misschien is er iemand tussen die naar de film kijkt en iets weet, of is er een rechter die iets kan laten uitkomen. Er zijn zeker mensen die meer weten.”

De filmmakers hadden een eerste versie van het scenario waarin er meer fictionele elementen zaten, maar de uiteindelijke film leunt nauwer aan bij het boek. “Ik wou zo dicht mogelijk tegen de waarheid blijven. Stijn is daarin meegegaan en we zijn daar zeer ver in gegaan. Het wapen van mijn grootvader dat je in de film ziet, was echt zijn wapen. De details in het appartement van mijn grootouders, zijn echt. De scènes in de kliniek, de overval zelf. Het is zeer waarheidsgetrouw. Er zijn natuurlijk altijd dingen die in het scenario worden gezet om het verhaal aaneen te lijmen”, zegt Van de Steen.

“We hebben gekozen om niet met de echte namen te werken. Gerechtelijk is er niets bewezen. Je ziet bijvoorbeeld dat De Staerke of (de voormalige rijkswachter Robert) Beijer processen gewonnen hebben toen hun namen opdoken. We wilden niet in een welles-nietesverhaal terechtkomen. Het is mijn verhaal, mijn waarheid. Wat mij duidelijk is, is dat de groep die de overvallen uitvoerde nooit dezelfde was. Men spreekt over dé reus, maar die bestond niet. Er waren meerdere personen met een grote gestalte die telkens werden afgewisseld per locatie.”

Reus

Of Christiaan Bonkoffsky één van de reuzen was, wordt sinds februari vorig jaar onderzocht door het gerecht. Ex-rijkswachter Bonkoffsky had, volgens zijn broer, op zijn sterfbed in 2015 gezegd dat hij bij de Bende van Nijvel was. “Dat verhaal gaat al veel langer”, zegt Van de Steen. “Ik heb het zelf doorgegeven aan (de speurders in, nvdr.) Charleroi. Maar toen we aan het filmen waren, liepen de onderzoekers rond met zijn foto in de cafés in Aalst. Dat werd door een journalist opgepikt en het spel ontplofte.”

“Iedereen op de set voelde dat we midden in iets zaten dat 30 jaar geleden gebeurd is. Ik zei ‘Welkom in het leven met de Bende van Nijvel’. Nu is het weer volledige stilte, maar ieder jaar wordt er in oktober of november wel iets gelanceerd. Het hele dossier is een beetje een mysterie geworden, maar door de piste van Bonkoffsky weet een generatie die het nooit gekend heeft, opnieuw een beetje over de Bende van Nijvel.”

“Het komt terug naar boven, maar ik denk dat de hele zaak zonder het boek en de film al heel lang vergeten was. Of dit een remedie kan zijn om een doorbraak te forceren, dat weet ik niet. Ik hoop dat de aandacht voor de film positief is en iets kan bijdragen aan het mysterie. Is het op te lossen? Ik weet het niet, maar ik hoop het alleszins”, besluit Van de Steen.

Noodkreet van slachtoffers

Regisseur Stijn Coninx noemt de film “een noodkreet vanuit de slachtoffers”. “De film heeft niet de pretentie om de zaak op te lossen of om te zeggen wie het gedaan heeft. Het is de bedoeling om de woede en de verontwaardiging te delen met het publiek.”

Coninx ontmoette Van de Steen al in eind 2010. “Daarvoor wist ik niet meer (over de Bende van Nijvel, nvdr.) dan dat die feiten gebeurd waren, of dat de warenhuizen bewaakt werden door scherpschutters. Ik was zeer verontwaardigd en kwaad toen ik het boek las. Het was me wel vlug duidelijk wat ik met het verhaal wilde doen.”

“Voor mij ging het direct over de grootouders, die op een moment dat ze een gelukkige oude dag konden hebben, geconfronteerd worden met die feiten. Ze verliezen hun dochter, schoonzoon en kleindochter en blijven achter met een kleinzoon. Een verhaal over de familie dus, maar om het verhaal beter te begrijpen ben ik een aantal mensen gaan opzoeken.”

De regisseur sprak onder meer met speurder Eddy Vos, oud-onderzoeksrechter Freddy Troch en procureur-generaal Christian De Valkeneer. “Ik werd zelf ook gecontacteerd door mensen met informatie, ook binnen het gerecht, in de hoop dat we daar iets mee konden doen in de film. Ik heb veel geluisterd, bekeken en gelezen.”

“Als regisseur heb ik een soort van vrijheid, maar ik heb zelf niets uitgevonden. De film heeft niet de pretentie om de zaak op te lossen of om te zeggen wie het gedaan heeft. Het is de bedoeling om de woede en de verontwaardiging te delen met het publiek. Het is geen documentaire. Het is een complex dossier, maar je hoeft de situatie van toen niet te kennen om de gevoelens van de film te delen”, zegt Coninx.

Haemers

De naam van verdachten die in het dossier van de Bende genoemd werden, worden in de film veranderd of niet expliciet gemaakt. “Als we die mensen bij naam gaan noemen, dan gaan we spreken over gelijk hebben. Ik moet geen gelijk hebben, daar gaat het niet over. Als David bijvoorbeeld als jongen dacht (Philippe) De Staerke te herkennen, of ervan overtuigd was dat (Patrick) Haemers op hem geschoten had, dan is dat vandaag nog altijd zo. Het is nog nooit bewezen dat het niet kan, wat David gezien heeft.”

Coninx heeft zelf wel een duidelijke visie op het Bende-dossier. “Het is goed dat wij als makers van de film weten dat er verbanden zijn, bijvoorbeeld dat de Roze Balletten niet los staan van dat alles. Was de rijkswacht betrokken? Natuurlijk was de rijkswacht betrokken. Maar het is niet dé rijkswacht of dé Staatsveiligheid.”

“Was de Staatsveiligheid betrokken? Natuurlijk was de Staatsveiligheid betrokken. Als je me vraagt om dat te bewijzen, dat is mijn taak niet. Als je mijn mening vraagt, daar moet je me niet meer van overtuigen. Dat is zo klaar als een klontje”, zegt Coninx. “Een deel van de gangsters loopt vrijuit, anderen hebben elkaar zelf afgemaakt. Ik vind dat niet uit, dat is geweten. Iedereen (van de speurders, nvdr.) die ook maar iets van resultaat boekte, is feestelijk bedankt geweest, tot op de dag van vandaag.”

‘Niet Schieten’ ging woensdag in avant-première in Antwerpen en werd donderdag met een deel van de cast vertoond in Aalst. De film komt op 10 oktober in de zalen.

Bron » Het Nieuwsblad