Humo-journalist Hugo Gijsels moet 1 frank morele schadevergoeding betalen aan minister van Staat Paul Vanden Boeynants. Gijsels kreeg die straf van rechter Boon in Brussel waar hij terecht stond voor de correctionele rechtbank. VdB had 5 miljoen materiële schadevergoeding gevraagd, maar die eis werd afgewezen. Het vonnis moet worden gepubliceerd in Humo en nog twee andere Nederlandstalige dag- of weekbladen én in drie Franstalige bladen.

Het vonnis moet echter niet onmiddellijk worden uitgevoerd, maar pas na bevestiging in beroep. De zaak sleepte al drie jaar aan, want de dagvaarding dateert van 9 juli 1990.

Het proces draaide rond het boek ”De Bende en co”. Gijsels schrijft hierin over de aanslagen van de fameuze Bende van Nijvel. Maar het gaat ook over de zaak-François, de vlucht van gevangenisdirecteur Jean Bultot, de moord op Juan Mendez, de roze balletten, de dood van Latinus, de voorbereidingen tot een extreem-rechtse staatsgreep.

Door de veelal affirmatieve stijl, waarbij weinig nuances worden aangebracht, kan bij de gemiddelde lezer meer dan de indruk ontstaan dat VdB in al deze zaken enig aandeel heeft gehad”, zo luidde gisteren het vonnis dat rechter Boon velde. Het verst ging Gijsels volgens de rechter met zijn “duidelijke suggestie” dat VdB opdracht zou hebben gegeven om wachtmeester Van den Daele om te brengen, omdat die wist dat VdB medeplichtig zou zijn aan drugssmokkel.

Het boek ”De Bende” tast voor de rechter de goede eer van VdB aan. “Binnen de grenzen van de menigsvrijheid heeft de zogenaamde onthullingsjoumalistiek zeker haar plaats, maar de grens tussen het feit en de door de auteur ontwikkelde stelling of hypothese moet voor de gemiddelde lezer duidelijk zijn en dat is in het boek van Gijsels niet het geval”.

Onrechtmatige daad

Het proces was vooral interessant omdat de verdediging van Gijsels, mr. Eddy Boutmans, een bijzonder originele theorie had gepleit. Volgens de Antwerpse advocaat was er helemaal geen wet waarop VdB kon steunen om schade te vragen. VdB beriep zich op artikel 1382 van het burgerlijk wetboek dat schadevergoeding voor onrechtmatige daden regelt.

Maar volgens Boutmans is dit artikel niet geldig. Voor hem mag de vrijheid van meningsuiting volgens het Mensenrechtenhof van Straatsburg alleen maar worden beperkt door een “wet”.

Artikel 1382 is veel te ruim om als wet te worden aanzien omdat de rechter een onbeperkte bevoegdheid heeft om om het even wat als onrechtmatige daad te aanzien en om het even welke schade te bepalen, zo zei Boutmans. Bovendien is artikel 1382 ouder dan de grondwet van 1831 en daarmee in tegenspraak en daardoor impliciet zelfs afgeschaft.

Onzin, zo zegt rechter Boon. Zo’n opheffing zou betekenen dat artikel 1382 geen deel meer uitmaakt van het burgerlijk recht, terwijl het een van de meest gebruikte artikels is. Bovendien is 1382 helemaal niet strijdig met de grondwet, want toen het parlement in 1961 het burgerlijk wetboek in het Nederlands vertaalde, heeft men 1382 zekert niet laten vallen.

Straatsburg meent overigens dat ook gewoontes en de gevestigde rechtspraak als “wet” moeten worden aanzien. Sinds ruim 40 jaar toetst de rechter het concrete gedrag van een journalist, die een scheve schaats rijdt, aan wat een normale en omzichtige redacteur in dezelfde omstandigheden zou doen, om de schade op basis van artikel 1382 te bepalen. Er is dus wel degelijk een vaste rechtspraak en dus een “wet” in de zin van Straatsburg.

De rechter mag dus wel degelijk de vrijheid van meningsuiting afwegen aan de rechten van VdB om niet belasterd te worden. En de minister van Staat kan daarvoor een morele schade krijgen, zo besloot rechter Boon, die géén materiële schade toewees omdat VdB niet aantoont wat zijn schade precies is. Wel 1 morele frank dus.

Bron » Gazet van Antwerpen