Door de nietigverklaring van de wet op de bewaring van communicatiegegevens door het Grondwettelijk Hof vreest de justitie vleugellam te worden in haar strijd tegen de zware misdaad. Vraag is maar of die bezorgdheid terecht is.

Met het schrikbeeld van een ‘Big Brother’-staat die iedereen bespioneert in gedachten bevalen eerst het Europees Hof van Justitie en daarna ook het Belgische Grondwettelijk Hof de vernietiging van de zogenaamde ‘data-retentiewet’, die telecomoperatoren verplicht informatie over dataverkeer één jaar te bewaren en op eenvoudig verzoek aan de justitie door te spelen.

Het gaat daarbij niet om de inhoud van communicatieverkeer, maar om gegevens over hoeveel keer er via e-mail contact was, van welke plaats een sms verstuurd werd, hoe lang telefoongesprekken duurden… De Liga voor Mensenrechten, die de zaak aanhangig maakte, spreekt van een belangrijke overwinning voor de burgerrechten. “Burgers mogen niet het gevoel hebben constant in de gaten te worden gehouden”, stelt advocaat Raf Jespers. “Het is buitensporig en in strijd met het recht op privacy en op de bescherming van persoonsgegevens.

Politie- en veiligheidsdiensten daarentegen zijn geschokt. Ze voeren aan dat onderzoeken naar moord- en terreurverdachten, drugshandelaren, hackers en pedofielen nu in het gedrang komen.

Hun bezorgdheid is begrijpelijk. Justitie heeft een grondwettelijke plicht als ‘grote broer’ te werken ten dienste van de collectieve veiligheid. Ook op het internet is dat haar taak. Zoals er politie in het straatbeeld hoort, zijn er op de informatiesnelweg ‘e-cops’ nodig die surfende kinderen beschermen en voorkomen dat kredietkaartgegevens gestolen of Syrië-strijders geronseld worden.

Hebben de gerechtelijke overheden daar massale ‘dataretentie’ voor nodig, zoals ze nu beweren? “Nee”, zegt Europees Parlementslid Sophie in ’t Veld (ALDE) beslist. De Nederlandse politica van D66 buigt zich in de commissie Justitie en Burgerlijke Vrijheden al jaren over het spanningsveld tussen privacy en veiligheid. “EU-lidstaten begonnen in 2005 overhaast massaal gegevens te bewaren, op basis van een Europese richtlijn die na de bomaanslagen in Londen snel werd gemaakt. Nu, tien jaar later, is nog nooit aangetoond dat terreurcomplotten of zware misdaden werden opgelost door die bewaarde gegevens.”

In ’t Veld gaat nog een stap verder. Te véél informatie, te grote focus op databestanden, leidt af van het gerichte speurwerk, stelt ze. “Ik noem maar enkele grote aanslagen: 9/11, Madrid, Londen, Boston, Oslo, het Joods Museum in Brussel, Charlie Hebdo… De daders waren bijna allemaal vooraf bekend bij de veiligheidsdiensten vanwege klassieke gerechtelijke antecedenten. Dat droeg niet bij tot het voorkomen van de aanslagen.”

Ook privacy- en justitie-expert Paul De Hert (VUB), hoogleraar van de vakgroep Law Science Technology & Society (LSTS), vindt het goed dat de wet op het bewaren van communicatiegegevens op de schop gaat. Hij benadrukt wel dat dataretentie als principe mogelijk moet blijven voor justitie en politie, maar dan alleen tijdelijk, als iemand verdacht wordt van strafrechtelijke handelingen. “Het Grondwettelijk Hof blijft dat met zijn arrest ook mogelijk maken. Het heeft niet geoordeeld dat datarentie verboden is, wel dat het met de juiste ‘checks en balances’ toegepast moet worden.”

Volgens De Hert moet het arrest van het Grondwettelijk Hof gebruikt worden als een opportuniteit. “Het is een gelegenheid voor de politici om een betere wet te maken, die het vertrouwen van de burgers in de rechtsstaat herstelt.”

Minister van Justitie Koen Geens, minister van Telecom Alexander De Croo en staatssecretaris van Privacy Tommelein zaten vrijdag samen om het arrest te bespreken. Het is de bedoeling dat er zo snel mogelijk een nieuwe wet komt die rekening houdt met de bezwaren van het hof, zo meldde Geens gisteren in De zevende dag.

Bron » De Morgen

De politie, het gerecht en Staatsveiligheid in ons land dreigen een belangrijk wapen te verliezen in de strijd tegen criminaliteit en terrorisme. Het Grondwettelijk Hof heeft de dataretentiewet, die telecommunicatiebedrijven verplicht gegevens over e-mail en telefoonverkeer bij te houden, nietig verklaard. Het is een belangrijke overwinning voor privacy-activisten, de bevoegde ministers onderzoeken het arrest.

De beslissing van het Hof is een zege voor de Liga voor Mensenrechten en Franstalige advocaten in Brussel, die een procedure hadden opgestart om de wet op de ‘dataretentie’ te laten vernietigen. Die wet regelt de opslag en toegang tot communicatiegegevens en is sinds 2013 in voege.

“Dit is een historisch arrest”, reageert Raf Jespers, advocaat van de Liga voor de Mensenrechten. “De dataretentiewet was niets minder dan de grootste inbreuk ooit op de privacy in ons land. De conclusie van het Grondwettelijk Hof is duidelijk: privacy is geen relict uit vervlogen tijden, maar een basisrecht in de 21ste eeuw.”

De wet was een gevolg van een Europese richtlijn, die er kwam na de aanslagen in Londen en Madrid in het kader van de strijd tegen terrorisme en zware criminaliteit. Het gaat niet om het bijhouden van gesprekken zelf, maar om metagegevens zoals de duur van gesprekken, hoelang je met iemand belt en welke computer en welk toestel werd gebruikt. Grotendeels komt het dus neer op de gegevens die telecombedrijven bijhouden om hun klanten te factureren.

Alle telecomproviders, zoals Belgacom en Telenet, moeten die data bijhouden. Via een Cel Justitie vragen politie of gerecht de gegevens over de gebruikers op.

De impact van de beslissing van het Grondwettelijk Hof is groot. Voor politie en veiligheidsdiensten betekent het een grondverschuiving. Het is ook de vraag wat de gevolgen zullen zijn voor lopende onderzoeken en strafzaken waarin communicatiegegevens zijn opgevraagd in het kader van de wet op de dataretentie.

“Wij zijn blij met het arrest, maar we hopen dat de regering nu ook zijn beleid aanpast. In het regeerakkoord staan nog meer initiatieven, zoals datamining en datamatching, die de privacy aantasten en buiten proportie zijn”, aldus Raf Jespers.

Bron » De Morgen