Staatssecretaris Elke Sleurs (Gelijke Kansen, N-VA) rekent op hypnose om slachtoffers van seksueel misbruik te helpen getuigen. Gerechtspsychologen noemen die methode onbetrouwbaar. “Buitengewoon riskant, zelfs.”
8.000 euro heeft Sleurs veil voor de opleiding van twee agenten in de ‘forensische hypnose’. Zij zullen naar de VS trekken om daar een cursus te volgen bij Marx Howell, een voormalige marinier die in Texas al dertig jaar hypnosetechnieken doceert. Bedoeling, zegt Sleurs, is zwaar getraumatiseerde slachtoffers van seksueel geweld onder hypnose te verhoren om zo de herinneringen die zij ‘geblokkeerd’ hebben te achterhalen. Liberaal Kamerlid Nele Lijnen reageerde meteen met applaus. Gerechtspsychologen noemen het initiatief “volstrekte onzin”.
We zitten al de hele dag met dit bericht te lachen, zegt Peter van Koppen, hoogleraar rechtspsychologie aan de Universiteit van Amsterdam. “Dit is een echte Belgenmop. De staatssecretaris negeert tachtig jaar wetenschappelijk onderzoek. Het is gewoon gênant.”
Uit vele onderzoeken blijkt herhaaldelijk dat bij een verhoor onder hypnose zelden nieuwe elementen opduiken. Het risico op pseudoherinneringen is juist heel hoog. Onder hypnose word je praatziek, zegt Harald Merckelbach, gerechtspsycholoog aan de Maastrichtste universiteit. “Het relaas klinkt erg overtuigend, maar is in feite gefantaseerd. De persoon onder hypnose gaat hier zodanig in op dat hij de eigen verzinsels gaat geloven. En dat ook blijft volhouden. Voor een verhoor is dat erg riskant.”
Zelfs wanneer mensen voor de hypnose expliciet te horen krijgen dat ze mogelijk onwaarheden zullen vertellen, blijkt uit onderzoek dat zij vatbaar blijven voor hersenspinsels. De agent die hen ondervraagt, is juist op zoek naar specifieke elementen. Het risico op suggestie – zelfs onbewust – is hoog.
In Nederland heeft het hoogste rechtscollege het gebruik van getuigenverklaringen onder hypnose jaren geleden verboden. “Ik sta versteld dat een staatssecretaris daar bij jullie mee wegkomt”, zegt Merckelbach. “In Nederland word je hiermee vierkant uitgelachen.”
‘Kortse weg naar dwaalsporen’
In ons land lijkt hypnose niet meer weg te denken uit de rechtbank. Ondanks ronduit pijnlijke uitschuivers uit het verleden. Het getuigenverhoor onder hypnose van de Bende van Nijvel was het werk van gerechtspsychiater Vincent Martin. Hij werd in 2005 zélf veroordeeld voor de verkrachting van zes vrouwen die hij tijdens hypnosesessies misbruikte.
Maandelijks worden de twee agenten binnen de afdeling gedragswetenschappen door zowel lokale als federale politie gesommeerd om getuigen te verhoren onder hypnose. “In situaties waarbij de getuige de informatie zelf niet meer uit het geheugen kan halen”, zegt Youri Schillinger. Hij is een van de twee agenten die naar Amerika trekken. Volgens Schillinger levert hypnose nieuwe elementen op. “Maar die zijn geen bewijsmateriaal op zich.”
Er is in de hele wereld geen enkele zaak te vinden, zo benadrukken wetenschappers, die is opgelost dankzij hypnose. “Een beetje advocaat kan met de overvloed aan publicaties over pseudoherinneringen een beroep zo winnen. Dat maakt dit plan nog erger: je maakt van een slachtoffer aangeschoten wild”, zegt Merckelbach.
In juni werd in ons land voor het eerst een man veroordeeld nadat zijn slachtoffer hem pas onder hypnose als dader kon aanduiden. Volgens de politie is de getuigenverklaring niet het enige bewijs tegen de man. De zaak hangt nog in beroep.
De woordvoerder van Sleurs benadrukt dat deze investering er onder andere komt op vraag van de politie. Mistoestanden uit het verleden wijt hij aan “een gebrek aan juiste opleiding”. Verder meent de staatssecretaris dat hypnoseverhoor bij slachtoffers van zedenmisdrijven een besparing kan opleveren: het slachtoffer doet het verhaal één keer, het verhoor wordt gefilmd. Een dure externe expert is niet nodig.
Maar de Nederlandse experten zijn formeel. Hypnose, zegt Merckelbach, “is een verspilling van dure politie-uren. Het is de kortste weg naar dwaalsporen. Dit is het domste voorstel dat ik in tijden heb gehoord.”
Bron » De Morgen
