Tot voor kort was Kosmos het best bewaarde geheim van het Vlaams Blok. Vanop het partijsecretariaat in de Madoutoren in Brussel leidde stafmedewerker Luc Dieudonné een eigen spionagedienst. Vlaams-nationale folklore of een ernstige reden tot ongerustheid? Sinds enkele maanden is Kosmos van de aardbodem verdwenen. Wat niet noodzakelijk wil zeggen dat het niet meer bestaat.
Opsporing verzocht: Documentatie en informatie van en over de Brugse vzw Cactus en haar dochter- en zusterorganisaties vzw De Lastige Bruggeling, vzw Breyghel, Fiets Overleg Brugge (FOB), Brugse Belangengroep van Fietsers, Volkshogeschool-Elcker-Ik Brugge…
Dit verscheen in een van de laatste nummers van Doorzicht, het driemaandelijkse tijdschrift van Kosmos. Wat het Vlaams Blok met gegevens over Brugse fietsers aanmoet, is niet geweten. Hoe en waar ze die opslaat en wat ze er verder mee doet evenmin. Je kunt misschien toch maar hopen dat, als het Blok het ooit in een of andere stad voor het zeggen zou krijgen, je geen fiche hebt.
De geheime spionagedienst kent zijn oorsprong in september 1980. Het is het eenmansinitiatief van de Antwerpse taxichauffeur Luc Dieudonné, die vanaf de vroege jaren zeventig aan de zijde van Bert Eriksson actief is binnen de terreurgroep VMO. Dieudonné is zo verbolgen over wat de pers in die dagen over de VMO en aanverwante clubjes meldt, dat hij besluit de ‘vijand’ een koekje van eigen deeg te geven.
Als een maniak begint hij te knippen. Hij abonneert zich op alles, tot parochiebladen toe. Zijn doel: het aanleggen van een mammoetarchief over al wat ‘links’ en ‘progressief’ is. Zijn dienst draagt dan nog de naam ‘Aldegonde’. Voor een organisatie die geheim wil blijven, is dat een niet zo verstandig gekozen naam. Ze verwijst naar een adres op de de Sint-Aldegondekaai in Antwerpen, waar overigens ook de revisionistische kring Vrij Historisch Onderzoek gevestigd is. In al die jaren moet de spionagedienst meer dan eens halsoverkop van naam en adres veranderen. Dat gebeurt telkens nadat de ‘vijand’ hem heeft ontdekt. Op zeker ogenblik deelt de dienst het adres met het Antwerpse hoofdkwartier van het Vlaams Blok in de Van Maerlandtstraat.
In de beginjaren maakt Dieudonné zijn bevindingen wereldkundig in Revolte, het blad van Voorpost. Dat is de feitelijke opvolger van de inmiddels als privé-militie buiten de wet gestelde VMO. Veel stelt het allemaal niet voor. Dieudonné ‘ontmaskert’ bijvoorbeeld de groene partij Agalev als deel uitmakend van een groot leninistisch complot.
De eerste stap naar ‘professionalisering’ komt er in 1985, wanneer de Nationalistische Studentenvereniging (NSV) haar leden oproept om mee te gaan spioneren. De dienst krijgt een nieuwe naam: ‘Kring voor het Onderzoek naar de Socialistische en Marxistische Ondermijning van onze Samenleving’. Na de val van de Berlijnse Muur krijgt de M een andere betekenis. Bij gebrek aan Marxisten gaat de M staan voor ‘multiculturele’. Vanaf 1985 gaat Dieudonné ook in vast dienstverband werken op de studiedienst van het Vlaams Blok. De partij geeft hem in haar eigen tijdschrift de ruimte om maandelijks een rubriek ‘open dossier’ te vullen.
Wat het Blok hiermee hoopt te bereiken, wordt duidelijk in 1989, wanneer Philip Dewinter een verklikkingscampagne lanceert naar ouders en leerlingen in het middelbaar onderwijs. Via het netwerk van Kosmos wil het Blok lijsten aanleggen van ‘progressieve leerkrachten’. Het draait uit op een flop, maar het kan niet beletten dat de samenwerking met de partij er alleen intensiever op wordt. Dieudonné legt zich toe op het vormingswerk van kaders en militanten van het Vlaams Blok. Hij maakt ook deel uit van de redactieraad van het nationale partijblad. En dat is tot vandaag zo.
In een bijdrage over Kosmos in het blad RésistanceS schatte Wim Haelsterman vorig jaar het totale aantal agenten op “enkele honderden”. Volgens hem bestaat bestaat er een vaste structuur met provinciale verantwoordelijken. Op het hoofdkwartier zou een tiental mensen voltijds in de weer zijn met het verwerken van de binnengekomen informatie.
Hoe betrouwbaar die is, bleek in juli 1997. Dieudonné ‘ontmaskerde’ toen de daders van de brandstichting in het Gentse partijlokaal van het Vlaams Blok, boven het café De Roeland, als leden van “het linkse anarchistische milieu”. Enkele weken later bleek dat café-uitbater Bruno Verstraete zelf de boel in de fik had gestoken met het oog op een verzekeringspremie. Kort daarvoor schreeuwde Dieudonné moord en brand over de ‘aanslagen’ op zijn West-Vlaamse agent Jeroen Mol. In diens woning was een boobytrap geplaatst. Dat was het werk van een organisatie genaamd ‘Militant Links’, zo klonken de bevindingen van Kosmos. De realiteit was ook hier pijnlijk anders: Mol, die met een acuut gebrek aan aandacht kampte, had tot tweemaal toe een aanslag op zichzelf gepleegd.
De meeste inlichtingen die Kosmos bereiken, zijn tijdschriftjes, pamfletjes e.d. De agenten van Kosmos kunnen die per post opsturen of afgeven in het dichtst bijzijnde secretariaat van het Vlaams Blok. Anders ligt het natuurlijk met de als ’top secret’ beschouwde informatie. In oktober 1994 lanceerde Dieudonné in Doorzicht een oproep om alle mogelijke persoonlijke gegevens over “linkse” kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen in te zamelen. In de rubriek ‘Opsporing Verzocht’ stond toen ook een soort advertentie voor spionnen in spe: “Wij zijn op zoek naar vrijwilligers die linkse manifestaties willen bezoeken om er voor Kosmos documentatie en informatie te sprokkelen. Dit gebeurt uiteraard steeds in overleg met een verantwoordelijke van de buitendienst en houdt geen enkel risico in voor verstandige mensen.”
Het was onder meer naar aanleiding hiervan dat het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding met een klacht naar de Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer trok. “Dat heeft weinig uitgehaald”, zegt Hugo Gijsels, die bij het centrum het dossier opvolgt. “Vanuit de commissie heeft men Kosmos meteen op de hoogte gebracht van onze klacht. Dat is ook voorzien in de procedure. Nu, kort daarna verscheen in ’t Pallieterke een bericht over het opdoeken van Kosmos. Daarmee zijn we hun spoor weer kwijt.”
Dat Dieudonné en co. hierna wanhopig de armen in de lucht zouden hebben gegooid en een vuurtje gestookt van hun levenswerk, mag nogal onwaarschijnlijk worden geacht. Het archief dat ze nu al bijna twintig jaar met zich meeslepen, moet gigantisch zijn. Voor het eerst in zijn geschiedenis lijkt Kosmos erin geslaagd zichzelf onzichtbaar te maken. Ook de website die het vanaf 1996 had op het Internet is verdwenen.
Al in de jaren tachtig betrok Dieudonné financiële informatie over zijn opponenten bij een van zijn oude vrienden, André Van Hecke. Die was tijdens de Tweede Wereldoorlog lid van de SS en werd in 1946 door de krijgsraad tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld. Van Hecke werd later actief als voorman van de vzw Hertog Jan Van Brabant, een belangenvereniging van collaborateurs. In de jaren tachtig prijkten de namen van zowel Van Hecke als zijn echtgenote Jeanine Colson op de verkiezingslijsten van het Vlaams Blok in Brussel. Colson liet zich opmerken met de publicatie, in Vlaanderen, van het boek waarin de Franse revisionist Robert Faurisson poneert dat het dagboek van Anne Frank een vervalsing was.
André Van Hecke is zaakvoerder van de Group Van Hecke. Dat is een vrij succesvolle bedrijvengroep die zich specialiseerde in schuldinvordering en financiële informatie. De firma is gevestigd in Sint-Pieters-Leeuw. De twee zonen van Van Hecke kregen er inmiddels ook een functie.
Het officiële opdoeken van Kosmos viel nagenoeg samen met de komst van Johan Demol naar het Vlaams Blok. In één beweging maakte niet alleen een hele reeks oudgedienden van het Front de la Jeunesse en aanverwante groepjes zich lid van het Blok. In het Brusselse deden ook enkele ex-rijkswachters en -politiemensen dat. Er staan er trouwens twee op de lijst die het Blok indiende voor de Brusselse Raad. Het kan toeval zijn, maar in de laatste nummers van Doorzicht werd plots vrij kwistig geciteerd uit officiële strafregisters van ‘progressieven’.
Eén van de bedrijven van GVH heet European Recovery Systems. Daar trad onlangs een nieuw personeelslid in dienst: Hervé Van Laethem. Hij is sinds jaar en dag zeer goed bevriend met nagenoeg alle hoofdrolspelers die deze week in onze serie aan bod kwamen. Van Sessler en Erens tot Pieter Kerstens. Met elk van hen heeft hij ooit betoogd, gevochten, nieuwe partijtjes opgericht.
Van Laethem was destijds één van de sleutelfiguren achter van de nogal gewelddadige groep l’Assault. Die ontstond uit de Franstalige tak van de VMO-Brussel (en werd inmiddels opgedoekt en omgevormd tot een organisatie met de naam Devenir). Tijdens meetings van het BIS, het Franstalige propagandabureau van het Blok in Brussel, liet hij zich meermaals aan de zijde van Pieter Kerstens opmerken als ‘verantwoordelijke voor de veiligheid’.
De vraag rijst wat Van Laethem bij GVH zou kunnen doen.