Wat kwam Staatsveiligheid te weten over de Bende van Nijvel? In de toekomst zullen onderzoekers en historici zulke vragen allicht niet of nauwelijks kunnen beantwoorden. Als het van de regering afhangt, mogen de inlichtingendiensten voortaan zelf bepalen welke informatie ze bewaren of vernietigen.
Een catastrofale impact op het geheugen van onze samenleving. Dat is de kritiek van Karel Velle, directeur van het Algemeen Rijksarchief, op het voornemen van de federale regering. Die is van plan om met een wetsontwerp de Belgische inlichtingendiensten veel meer zeggenschap te geven over hun eigen archieven.
Anders gesteld: Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst ADIV zullen in de toekomst niet langer verplicht zijn om hun stukken over te brengen naar het Rijksarchief. Ze zullen ook alle eerder overgedragen geclassificeerde dossiers kunnen terugvragen en informatie naar eigen goeddunken kunnen vernietigen.
“Het stemt mij heel droevig”, zegt Velle. “Ik ben ontgoocheld dat goede voorbeelden uit het buitenland, zoals de VS of het VK, niet worden gevolgd. Het lijkt erop dat hier geclassificeerde documenten zullen terugkeren naar hun respectievelijke diensten om te vermijden dat ze ‘verloren’ zouden gaan, waardoor archieven uit elkaar gerukt kunnen worden. Ook zullen de diensten eigenhandig stukken mogen vernietigen.”
“Dreigend democratisch deficit”
Het advies van het Rijksarchief, waarover Knack eerder berichtte, liegt er niet om. Zo spreekt het archief van een “ernstig precedent” en een “dreigend democratisch deficit”. “Als dit ontwerp wet wordt, zal er geen ernstige controle meer mogelijk zijn op de werking van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, die naam waardig.”
De archieven vormen volgens de nota een noodzakelijke basis voor bijvoorbeeld historici en onderzoeksjournalisten om de werking van de inlichtingendiensten, de besluiten ervan en de impact op de maatschappij te reconstrueren.
“Historici zullen moeten analyseren op basis van zeer onvolledige dossiers. In het verleden werden zij reeds in een aantal symbooldossiers zoals de moord op Julien Lahaut (toenmalig voorzitter van de Kommunistische Partij, RA/AVDB) en de zaak rond de Bende van Nijvel geconfronteerd met problemen inzake volledigheid en toegankelijkheid van de archieven.”
Velle geeft aan dat hij “jarenlang” vergeefs heeft geprobeerd om in dialoog te treden met de regering en richt zijn hoop nu op de Kamercommissie Justitie. Die buigt zich na de herfstvakantie over het wetsontwerp. Commissielid Stefaan Van Hecke (Groen) maakt zich alvast ernstige zorgen.
“Er kunnen anders belangrijke dossiers verdwijnen, bijvoorbeeld over de Bende van Nijvel. We hebben geen enkele garantie dat zulke documenten in de toekomst er nog zullen zijn. Daarom dat wij voorstellen om de archiefkwestie uit het wetsontwerp te halen en er een apart debat over te voeren.”
Vandaag moeten Staatsveiligheid en ADIV de documenten na respectievelijk dertig en vijftig jaar overbrengen naar het Rijksarchief. Een periode die als “te kort” wordt beschouwd. Zij maken zich onder meer zorgen om de privacy van betrokken en de bescherming van hun bronnen.
Het kabinet van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) geeft verder mee dat de rijksarchivaris toezicht blijft houden op de archieven. “Ook moet hij toestemming blijven geven over de vernietiging van archieven”, klinkt het. “Dat gebeurt niet zomaar. Het wetsontwerp waar sprake van is, gaat enkel over de plaats van bewaring. Het gaat hier om archieven die geclassificeerde documenten bevatten en die aan bepaalde veiligheidsmaatregelen moeten voldoen.”
Bron » De Morgen